Woźnica Franciszek

Woźnica (Franz Wosnitza) Franciszek (1902-1979), wikariusz generalny w czasie okupacji

Urodził się 3 października 1902 w Czarnowąsach w rodzinie murarza Kaspra i Franciszki z d. Skrzypczyk. Od trzeciego roku życia mieszkał z rodzicami w Królewskiej Hucie (dz.Chorzów), gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej, a po jej ukończeniu do gimnazjum. W 1917 roku wstąpił na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Po podziale Śląska w 1924 roku przeniósł się do Krakowa na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego i do Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Był dwujęzyczny, z przekonań narodowych - Niemiec. Święcenia kapłańskie przyjął 20 czerwca 1926.

Po święceniach jego pierwszą placówką była parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach przy boku ks. Karola Mathei. Jednocześnie został ustanowiony katechetą w Miejskiej Szkole Przemysłowo-Kupieckiej w Katowicach. Przy parafii katowickiej prowadził duszpasterstwo młodzieży niemieckiej. W latach 1933 - 1939 objął stanowisko sekretarza diecezjalnego Związku Młodzieży Niemieckiej diecezji katowickiej (nom. 27 kwietnia 1933) i redaktora „Sonntagsbote” - odpowiednika „Gościa Niedzielnego” dla katolików niemieckich.

Z satysfakcją przyjął wejście wojsk niemieckich do Katowic we wrześniu 1939 roku. W kołach administracji niemieckiej znany jako zwolennik Panta i dlatego traktowany był z rezerwą, co nie przeszkadzało, iż widziano w nim reprezentanta interesów niemieckich w kurii katowickiej. W trakcie zapisów na tzw. volkslistę otrzymał grupę II, co w czasie powojennej akcji wysiedlania Niemców dało mu podstawę ubiegania się o tzw. rehabilitację z nadzieją na pozostanie w diecezji. 2 września 1940 bp S. Adamski wprowadził go do kurii na stanowisko radcy ordynariatu. Od marca 1940 roku pełnił funkcję kapelana wojsk niemieckich w Katowicach. 6 marca 1941 został ustanowiony substytutem przy katedrze Chrystusa Króla w Katowicach (lokalia).

Był najbliższym współpracownikiem ówczesnego wikariusza generalnego ks. F. Strzyża, zwłaszcza w okresie po wypędzeniu bpów z diecezji, które nastąpiło 28 lutego 1941. Ciężko chory na serce ks. Strzyż zamianował 9 maja 1942 ks. Woźnicę swoim następcą na stanowisku wikariusza generalnego. Wybór ten zaakceptował także bp Adamski będący na wygnaniu w Warszawie. Po śmierci ks. Strzyża przejął faktyczne rządy w diecezji, ważniejsze jednak decyzje uzgadniał z nuncjaturą berlińską, kard. A. Bertramem i bpem S. Adamskim. Bezskutecznie ubiegał się o przyjęcie w poczet członków Konferencji Fuldańskiej. Regularnie przesyłał sprawozdanie o stanie diecezji do Konferencji Fuldańskiem za pośrednictwem bpa wrocławskiego.

W czasie swoich rządów usiłował dostosować styl duszpasterstwa i zarządu diecezją katowicką do wzorów wrocławskich. Jako wikariusz generalny - Niemiec reprezentował przede wszystkim stanowisko kościelne, co powodowało iż często wchodził w konflikt z ówczesną administracją okupacyjną w Katowicach. Na południu diecezji, w czasie wizytacji głosił kazania po polsku i asystował przy ślubach Polaków. Za jego wiedzą z kurii katowickiej na terenie GG przepłynęło kilkaset tysięcy marek z przeznaczeniem na pomoc charytatywną. Stanowczo bronił księży przed aresztowaniami. Z powodzeniem starał się o zwolnienie z obozu kilku księży śląskich. Kilkunastu kapłanom, którzy otrzymali zakaz duszpasterzowania zapewnił pełne zatrudnienie. Skutecznie także bronił młodych księży przed wcieleniem do wojska niemieckiego. W tym celu utworzył 49 nowych placówek duszpasterskich, przy których osadził młodych księży zagrożonych poborem do Wehrmachtu. Z mniejszym powodzeniem zabiegał o uratowanie majątku kościelnego przed rabunkiem i konfiskatami, interweniując u najwyższych władz III Rzeszy włącznie ze skargami do Hitlera.

Po zakończeniu wojny bp S. Adamski zatrzymał go w kurii powierzając mu stanowisko kierownika Pomocy Budowlanej, która miała na celu odbudowę zniszczonych kościołów. Władze komunistyczne nie wytoczyły mu procesu, dzięki czemu miał prawo spodziewać się tzw. rehabilitacji. 6 maja 1946 złożył podanie o rehabilitację. Mimo pozytywnych opinii bpa S. Adamskiego, ks. B. Kominka, kilkunastu innych księży i osób świeckich, prośba o rehabilitację nie została uwzględniona i został zmuszony do wyjazdu z Polski w dniu 27 lipca 1946. Prawdziwym powodem był prawdopodobnie fakt, iż jego mieszkanie w Siemianowicach zostało po wojnie zajęte, a meble i inne rzeczy osobiste rozkradzione.

Po wyjeździe z Polski zamieszkał w Werdhol, i pracował jako kapelan w szpitalu w Bochum. Następnie przeniósł się do Kolonii i zajął się opieką nad Niemcami - wysiedleńcami. W latach 1949-1972 kierował organizacją „Katholische Siedlungsdienst” zajmującą się budowaniem mieszkań i osiedli wysiedlonych Niemców. Za jego kadencji zostało wybudowanych 257 tys. mieszkań. W 1951 roku został uhonorowany godnością prałata, 1972 roku - protonotariusza apostolskiego i Krzyżem Zasługi dla RFN. W 1972 roku przeszedł do duszpasterstwa przy kościele pw. św. Mateusza w Kolonii - Bayenthal. Do końca życia pozostał kapłanem diecezji katowickiej. Zmarł 4 listopada 1979 w Kolonii, tam też pochowany.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Franciszka Woźnicy; Kościół a Państwo, vol. 2 (1949-); Schematyzm (1936-1981); M. Claus, Die Beziehungen des Vatikans zu Polen waehrend des 2. Weltkrieges, Koeln-Wien 1979, 50; Z. Fijałkowski, Kościół katolicki na ziemiach polskich w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1983, s. 13 i nn.; GN 1927, nr 10, s. 1 (dod. Winnica Pańska); Grajewski, Wygnanie, s. 44, 45, 62, 81; H. Gwóźdź, Kwestia jurysdykcji kanonicznej w diecezji katowickiej w l. 1939-1945, SSHT 1985, t. 18, s. 27-33; Tenże, Sziling, Polityka okupanta [recenzja], SSHT 1972, t. 5, s. 341-358; Le Saint Siege et la situation religiouse en Pologne et das les Pays Baltes. Premiere et Deuxieme Partie, Libreria Editrice Vaticana 1967, s. 606, 640, 721; F. Maroń, Sziling, Polityka okupanta. [recenzja], SSHT 1975, t. 5, s. 326-341; Myszor, Historia diecezji, s. 10 i nn; Tenże, Stosunki Kościół - państwo okupacyjne w diecezji katowickiej 1939-1945, s. 57 i nn; Tenże, Woźnica Franciszek (hasło), [w:] Leksykon duchowieństwa, t. 1, s. 309-311; Olszar, Duchowieństwo, s. 294; „Polonia” 1939, nr 5182; Sonderdruck aus Rundbrief an die Kattowitzer Dioecesan-Angehoerigen, 26 VI 1976, Koeln-Bayenthal; Skworc, Budownictwo kościołów, s. 2, 60, 62, 70; J. Sziling, Polityka okupanta hitlerowskiego wobec Kościoła katolickiego 1939-1945. Tzw. Okręgi Rzeszy: Gdańsk Prusy Zachodnie, Kraj Warty i Regencja katowicka, Poznań 1970, s. 84 i nn.; Z. Waszkiewicz, Polityka Watykanu wobec Polski 1939-1945, Warszawa 1980, s. 123, 124, 149, 166; WD 1927, nr 3, s. 22; 1927, nr 4, s. 31; Województwo śląskie, s. 234 i nn.; Macała, Duszpasterstwo a narodowość wiernych, s. 66 i nn.; A. Grajewski, Twój Gość, s. 36 i nn.; A. Dziurok, Aparat bezpieczeństwa wobec biskupów i kurii katowickiej w latach 1945-1956, [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, Warszawa 2009, s. 61, 69; S. Cebulski, Kapłan trudnych czasów, "Wspólny Chorzów" 2010, nr 4, s. 10.