Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mysłowicach

Z e-ncyklopedia
Myslowice NSPJ11.jpg
Myslowice NSPJ wnetrze1.jpg

Początki parafii mysłowickiej

Parafia mysłowicka powstała prawdopodobnie już w I połowie XIII wieku. Mysłowice od najdawniejszych czasów należały do dekanatu Bytomskiego i do archidiakonatu Krakowskiego. Pierwszy pleban mysłowicki ks. Hunold wspomniany jest jednak dopiero w 1307 roku. Początkowo parafia mysłowicka swym zasięgiem obejmowała bardzo duży obszar. Należały do niej Mysłowice, Szopienice, Roździeń, Sielec, Klimontów, Niwka, Pogoń, Brynów, Bogucice, Katowice oraz Załęże. O wielkości mysłowickiej parafii świadczy fakt, że prawie od samych początków proboszcz miał do pomocy innego kapłana. Mysłowickie probostwo było bardzo bogate, gdyż posiadało rybołówstwa na Przemszy, łąki, stawy, pola oraz otrzymywało wiele dziesięcin.

Pierwszym kościołem mysłowickim był bez wątpienia kościółek Świętego Krzyża. Prawdopodobnie istniał już w XII wieku. Był on kościołem parafialnym, aż do wybudowania kościoła Mariackiego. Przez kolejne wieki służył różnym celom, był kościołem gimnazjalnym, na niemieckie nabożeństwa, dla polskich matek katolickich, a także kościołem rektorskim.

Pierwszy kościół parafialny

Kiedy dokładnie wybudowano kościół mariacki nie wiemy. Pierwszy raz wzmiankowany jest podczas procesu o patronat mysłowicki w latach 1393-1397. Był to dość masywny kościół z piaskowca w stylu gotyckim. Pierwsze lata po wybudowaniu kościoła upływały spokojnie. Niestety kolejne lata nie były łatwe, bardzo często domy jak i kościół ulegały zniszczeniom. Czasem strawił je pożar, a czasem zostały splądrowane i zniszczone. W tym miejscu warto wspomnieć o szkole parafialnej, która istniała w parafii od XV wieku i stała na bardzo wysokim poziomie. To w niej kształcili się Grzegorz z Mysłowic, Olbrycht Strumieński i Walenty Roździeński.

Wiele można dowiedzieć się o parafii z protokołów wizytacji odbywających się po Soborze Trydenckim dosyć często. Z wizytacji zleconej przez kardynała Radziwiłła w 1598 wiadomo, iż kościół parafialny był pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Protokół wspomina, że kościół był w dobrym stanie, miał murowaną dzwonnicę z dwoma dzwonami, zaś trzeci znajdował się na środku kościoła (sygnaturka), cmentarz był ogrodzony i posiadał nową kostnicę. W kościele był tylko jeden kielich mszalny i jedna srebrna monstrancja. Na początku XVII wieku panią na Mysłowicach była Anna Katarzyna Salomonowa, dzięki której kościół stawał się coraz piękniejszy i bogatszy. W 1617 kościół znów nawiedził pożar, jednak dzięki ofiarności Anny Salomonowej wszystko zrekonstruowano oraz zakupiono nowe sprzęty liturgiczne. Za swoje zasługi została pochowana pod stopniami głównego ołtarza. W tym samym okresie dowiadujemy się o istnieniu krypty, w której grzebano kapłanów i zasłużonych obywateli.

W 1704 proboszczem mysłowickim został członek rodziny Mieroszewskich, którzy byli właścicielami miasta. Był nim ks. Jerzy Antoni Mieroszewski, piastujący urząd proboszcza przez 52 lata. Był wielkim dostojnikiem kościelnym i państwowym, bardzo dobrym i przedsiębiorczym kapłanem. Dzięki niemu parafia nabrała nowego blasku. Powiększył kościół i cmentarz, zbudował dwie krypty kościelne. W 1744 kościół mariacki po przebudowie został ponownie konsekrowany przez sufragana krakowskiego Michała Kunickiego. W następnych latach kościół uzyskał dwa piękne ołtarze MB Różańcowej i św. Barbary istniejące po dzień dzisiejszy.

W 1800 urząd proboszczowski objął ks. Mateusz Nyga. W czasie jego duszpasterzowania wyodrębniła się parafia w Niwce. Ks. Nyga był jednym z bardziej zasłużonych proboszczów. Założył nowy cmentarz, na którym do dzisiaj znajduje się jego grób. Za jego czasów pojawiła się myśl o budowie kolei żelaznej, co wywoływało strach wśród ludności. Ks. Nyga miał powiedzieć, że skoro św. Katarzyna nie zginęła pod kołem tortur to ochroni ona wszystkich przed niebezpieczeństwami na żelaznych drogach. Kolejarze z Mysłowic obrali ją później za swą patronkę i tak zaczął się rozwijać kult św. Katarzyny jako patronki kolejarzy.

Po kilkuset latach w 1821 bullą papieską Mysłowice zostają przydzielone do diecezji wrocławskiej. Parafia mysłowicka zarówno w diecezji krakowskiej, jak i w diecezji wrocławskiej należała do jednej z większych. Zwiększająca się liczba mieszkańców miasta sprawiła, że kościół Mariacki stał się zbyt małym. Po raz pierwszy pomysł budowy nowego kościoła został przedstawiony w 1856. Patron Tiele-Winkler, który był protestantem, zgodził się i oświadczył gotowość ofiar na ten cel, ale pod warunkiem że stary kościół zostanie przekazany protestantom. Oczywiście nie mógł się na to zgodzić proboszcz Ludwik Markiefka, by po tylu wiekach kościół Mariacki przeszedł w ręce protestantów.

Budowa nowego kościoła

1 sierpnia 1857, na wniosek ks. Markiefki starosta Bytomia von Tieschowitz zwołał konferencję polecając sporządzić rysunek i kosztorys budowy nowego kościoła. Nie doszło jednak do porozumienia z patronem który odmówił przeznaczenia funduszów na wspomniany cel. Ks. Markiefka zmarł 29 marca 1859. Również w czasie urzędowania jego następcy ks. Troski, problem budowy kościoła nie został rozwiązany. Ks. Troska zapisał w testamencie na ten cel dotację w wysokości 400 talarów. Po jego śmierci w 1867 próbowano rozwiązać problem zbyt dużej liczby parafian i w 1868 podzielono sąsiednią parafię. W wyniku czego powstały dwie samodzielne stacje duszpasterskie: Roździeń i Szopienice. W ten sposób do parafii roździeńskiej przyłączono 4 tysiące wiernych z Mysłowic. W mysłowickiej parafii pozostało 8 tysięcy ludzi. Wobec stale zwiększającej się liczby parafian ks. proboszcz Kleemann rozpoczął zbieranie funduszy przeznaczonych na sfinansowanie budowy kościoła. Sprawa była poważna gdyż proboszcz mysłowicki w 1872 przeszkodził w budowie nowego kościoła w Brzezince twierdząc, że pierwszeństwo przysługuje Mysłowicom. W wyniku tego posunięcia ofiary i podatki z Brzezinki przeznaczono na budowę kościoła w Mysłowicach.

Na wniosek ks. Kleemanna kościół zaprojektował architekt Berger z Bytomia. Jego budowa miała kosztować 260 tysięcy marek. W październiku 1883 roku projekt wraz z uchwałą zarządu przesłano patronowi. 3 kwietnia 1885 ks. Kleemann przyjął propozycję patrona, który zadeklarował że przeznaczy na cel budowy 90 tysięcy marek. 12 listopada 1885 kuria wrocławska wydelegowała do Mysłowic biskupiego komisarza Marksa z Miechowic. Nie doszło jednak do porozumienia między władzą kościelną a świecką. 18 grudnia 1885 rejencja zawyrokowała, że patron nie jest zobowiązany do pokrycia kosztów związanych z budową kościoła. Z nakazu władzy biskupiej zgłoszono rekurs do ministra, który miał ostatecznie zdecydować o podziale kosztów. 14 stycznia 1887 rejencja wydała korzystny dla władzy kościelnej wyrok. 14 kwietnia 1887 projekt został poprawiony, a 30 grudnia władze rejencji zezwoliły na rozpoczęcie prac przy budowie kościoła. Konstruktorem mianowano Müllera. Budowę rozpoczęto 19 kwietnia 1888. Już po pół roku mury kościoła wznosiły się kilka metrów nad ziemię. Po zaledwie trzech latach budowy w dniu 17 września 1891 kościół został poświęcony przez ks. dziekana Michalskiego z Lipin, a 26 maja 1895 roku konsekrowany przez kardynała Georga Koppa. Kościół jest zbudowany z czerwonej cegły. Jest budowlą neogotycką, trójnawową o długości 65 metrów, szerokości 32 metry, z 75-metrową wieżą.

Dzieje parafii po wybudowaniu nowego kościoła

Nowy kościół przejął rolę parafialnego, a kościół Mariacki stał się filialnym. Pierwsze misje po wybudowaniu nowego kościoła odbyły się w 1894 roku, a odprawili je ojcowie franciszkanie z Góry Św. Anny. Na przełomie wieków odbyło się w Mysłowicach szczególne i rzadkie nabożeństwo z okazji przywitania nowego stulecia. Przez trzy dni poprzedzające nowe stulecie odprawiono triduum, a w sylwestra o północy odbyła się uroczysta Msza przy wypełnionym po brzegi kościele.

Parafia zmniejszyła się w początkach XX wieku. Został wydzielony obszar Janowa, Nikiszowca i Giszowca z którego utworzono parafię Św. Anny. W 1925 powstała nowa diecezja katowicka, do której zostały przyłączone Mysłowice. Parafia mysłowicka w diecezji katowickiej również należała do jednej z większych. Mimo coraz mniejszego terytorium liczyła w 1927 ponad 27 000 wiernych. To właśnie w tym roku proboszczem został ks. Teofil Bromboszcz. Kapłan ten zrobił bardzo wiele dla parafii. Przeprowadził remont wszystkich trzech kościołów, ufundował 3 nowe dzwony oraz zlecił odnowienie polichromii kościoła parafialnego, który od I Wojny Światowej był w opłakanym stanie.

Polichromia, którą ozdobiono kościół w 1929 była zachwycająca. Najbogatsza była w prezbiterium, nad ołtarzem umieszczono postacie 10 aniołów, dzierżących w ręku symbole męki Pana Jezusa, w następnym polu sklepienia postacie aniołów adorujących Chrystusa. Na szerokim polu krzyżujących się sklepień na środku kościoła znalazły się postacie 8 świętych patronów, którzy mieli być pośrednikami pomiędzy ludźmi i Bogiem. Po obu stronach ołtarza głównego ściany zdobiła bogata ornamentyka składająca się z motywów winogronowych, herbów kościelnych i krajowych. Znajdowały się tam herby Ojca Świętego Piusa XI, pochodzącego z parafii kardynała Augusta Hlonda, biskupa Arkadiusza Lisieckiego, oraz herby Polski, Śląska i Mysłowic. Pośrodku herbów znajdował się symbol Serca Pana Jezusa, patrona kościoła parafialnego. Odpowiednio do nowej szaty kościoła zostały gruntownie odświeżone ołtarze, ołtarzyki, stacje drogi krzyżowej i figury. Całość odrestaurowanego wnętrza kościoła przedstawiała się imponująco i godnie.

4 kwietnia 1934 nadeszła z Rzymu wiadomość, że Papież mianował proboszcza parafii mysłowickiej biskupem sufraganem diecezji śląskiej. W niedzielę 3 czerwca 1934 do Mysłowic zaczęły ściągać tłumy gości, delegacje z całej diecezji, duchowieństwo i świeccy, bo to miejsce wybrał ks. Bromboszcz na miejsce swojej konsekracji. Przybył biskup częstochowski Kubina, biskup katowicki Stanisław Adamski i biskup Gawlina, generał śląskiej dywizji, starosta katowicki, wicewojewoda i wiele innych przedstawicieli władz. Uroczystości, koncerty i procesje odbywały się do późnego wieczora. Ks. Bromboszcz jeszcze przez dwa lata, do 1936 był oficjalnie proboszczem mysłowickim, rezygnując później z tej funkcji ze względów zdrowotnych.

Podczas II Wojny Światowej wojska niemieckie zgrabiły dzwony z kościołów parafialnego i filialnego na cele wojenne. Mysłowice nie miały stałego duszpasterza, po wyjeździe ks. proboszcza Matuszka, było kilku jego zastępców, którzy niewiele mogli uczynić w czasie wojny. Po II wojnie światowej kościół chwilowo zaczął się cieszyć względną swobodą. Niestety na przełomie lat 40-tych i 50-tych nie było już tak dobrze, zakazano działalności Caritas, wkrótce aresztowano Prymasa Wyszyńskiego, kościół w tej atmosferze postępującego społecznego upadku nie działał lecz wegetował, co miało miejsce również w Mysłowicach.

Parafia po II Wojnie Światowej

W parafii substytutem (zastępcą proboszcza) został ks. Władysław Marchlewicz, parafia wreszcie dostała stałego duszpasterza. Jednak nawet ks. Marchlewicz niewiele mógł zdziałać, liczba wiernych ciągle malała. Kościoły Mariacki i Świętego Krzyża pustoszały. Prawowitym proboszczem nadal był ks. Józef Matuszek, który cały czas przebywał poza granicami państwa.

W 1956 podczas odwilży Kościół wymógł na górnictwie usunięcie szkód powstałych we wszystkich trzech kościołach śródmieścia. Zaczęto od remontu Kościoła Świętego Krzyża. Ekipa pracowała w zamknięciu i nie było do niej dostępu, jej efekty zobaczono po zakończeniu. Całkowicie zniknął piękny barokowo-klasycystyczny ołtarz główny, przepadła część figur oraz dwa ołtarze, które trafiły do magazynu kościoła parafialnego. Podobnie było podczas remontu kościoła Mariackiego dwa lata później. Gdy rozpoczęto prace przy posadzce, znalezione kości ludzkie wyrzucano obok kościoła, co wywołało oburzenie mieszkańców. Zniszczeniu uległy wtedy dwie krypty.

Kościół parafialny był w tak opłakanym stanie, iż władza chciała go zamknąć na czas remontu. Tylko dzięki staraniom ks. Władysława Marchlewicza nie zamknięto kościoła. Wiadomym było, że gdyby kościół wówczas został zamknięty, to dzisiaj mógłby już pełnić inną funkcję. W 1968 ks. Marchlewicz umiera. Jego pogrzeb odprawiony w godzinach wieczornych 2 listopada 1968 zgromadził kilka tysięcy wiernych z całego miasta. Należy wspomnieć, że 10 lat wcześniej wrócił do parafii ks. Matuszek i domagał się natychmiastowego przywrócenia mu probostwa, jednak nie dopuszczono do tego. Ks. Matuszek ustąpił z probostwa wraz ze śmiercią ks. Marchlewicza.

W 1968 roku proboszczem zostaje ks. Augustyn Rychlikowski, który przeprowadza poważny remont. Reformy soborowe oraz brak środków pieniężnych spowodowały usunięcie bocznych ołtarzy oraz zamalowanie pięknej polichromii. Kościół stracił swój urokliwy wygląd. Ks. Rychlikowski w 1978 wyjechał na misje, a jego następcą został ksiądz Gerard Gulba. Podczas jego urzędowania w 1980 parafia mysłowicka została podzielona. Ks. Gulba podjął się wielu inwestycji, najważniejszą była renowacja elewacji kościoła oraz malowanie wnętrza świątyni. Kościół parafialny częściowo odzyskał dzięki temu swój dawny blask. W parafii odbywały się ważne wydarzenia: w 1997 peregrynacja kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, w 2000 ustanowienie św. Jana Chrzciciela patronem miasta Mysłowice, a w 2002 uroczyste poświęcenie pomnika Kardynała Augusta Hlonda przez Prymasa Józefa Glempa.

W 2007 ks. Gerard Gulba przeszedł na zasłużoną emeryturę, a jego następcą został dotychczasowy proboszcz parafii w Janowie Miejskim, ks. dziekan Krzysztof Kasza. Nowy proboszcz przeprowadził generalny remont probostwa, uporządkował archiwum parafialne, odnowił stare naczynia liturgiczne i zajął się upiększaniem kościoła parafialnego. W świątyni jak i wokół niej cały czas odbywają się prace.

Cmentarze

Proboszczowie

Księża posługujący w parafii

Bibliografia

J. Kudera, Historia parafii mysłowickiej, Mysłowice 1934; A. Sulik, Historia Mysłowic do 1922 roku, Mysłowice 2000; Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, t. 3 Województwo Śląskie, cz. 1 diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski, Katowice 2008, s. 204; D. Głazek, Domus Celeberrima. Architektura sakralna (katolicka) w przemysłowej części Górnego Śląska 1870-1914, Katowice 2003, s. 188; J. Ciepły, Matka Boska Mysłowicka, Mysłowice 1993; Archiwum Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mysłowicach, Dekanat mysłowicki - sprawy personalne, Dekrety 1922-2007; Archiwum Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mysłowicach, Dodatek ks. Józefa Matuszka do kroniki parafialnej 1936-1968, s.121-125.

p • d • e
Organizacja Kościoła na Górnym Śląsku
Źródło: „https://silesia.edu.pl/index.php?title=Parafia_Najświętszego_Serca_Pana_Jezusa_w_Mysłowicach&oldid=60396”