Latusek Paweł

Latusek Paweł (1910-1973), biskup pomocniczy we Wrocławiu

Urodził się 23 lutego 1910 w Tychach w rodzinie kolejarza Pawła i Franciszki z d. Goj. Po ukończeniu miejscowej szkoły podstawowej Paweł wraz z młodszym bratem Alojzym podjął naukę w gimnazjum w Pszczynie. Po ukończeniu gimnazjum w 1930 roku dwaj bracia wstąpili do Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie, podejmując równocześnie studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Święcenia kapłańskie bracia Latuskowie przyjęli 29 czerwca 1935 w Katowicach z rąk ówczesnego ordynariusza bpa S. Adamskiego.

Po święceniach ks. Paweł Latusek pracował w duszpasterstwie jako wikary w parafii św. Barbary w Chorzowie (1935-1938) pod kierunkiem proboszcza ks. Józefa Gawliny. W 1937 roku przedłożył na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego rozprawę naukową pt. Problem cierpienia u św. Augustyna. Po złożeniu przewidzianych egzaminów i publicznej obronie pracy uzyskał stopień doktora teologii.

W 1938 roku został skierowany na dalsze studia specjalistyczne z zakresu nauk społecznych i dziennikarstwa do Francji, gdzie w 1939 roku ukończył École des Missionaires du Travail w Lille. Tam zaangażował się duszpasterstwo polskich robotników. Po powrocie do kraju w 1939 roku, ks. Latusek pełnił obowiązki kapelana i sekretarza bp. S. Adamskiego. Funkcje te sprawował do momentu aresztowania i wysiedlenia bpa Adamskiego w lutym 1941 roku. Podczas okupacji prowadził on tajne duszpasterstwo wśród robotników francuskich, belgijskich i holenderskich przywiezionych do prac przymusowych w przemyśle górniczym. Pomagał także księżom więzionym w obozach koncentracyjnych.

Po wojnie ks. dr Latusek w 1945 roku został skierowany do Opola, gdzie współpracował z ówczesnym administratorem apostolskim ks. B. Kominkiem w tworzeniu nowej administracji kościelnej na Opolszczyźnie. Tam zorganizował od podstaw kurię biskupią, seminarium duchowne, drukarnię diecezjalną i wydawnictwo oraz księgarnie diecezjalne. Tam przygotował również nowe wydanie modlitewników dla młodzieży i starszych oraz pomoce do nauczania religii. W latach 1945-1948 był kanclerzem kurii, a w latach 1948-1950 wikariuszem generalnym ordynariatu opolskiego.

W październiku 1950 roku został aresztowany. Postawiono mu zarzut, że zatrudnił w duszpasterstwie duchownego poszukiwanego przez UB ks. Franciszka Wojnowskiego, posługującego się nazwiskiem Kędzierski Jan z diecezji pelplińskiej. Rozprawa przeciwko ks. Latuskowi odbyła się 25 kwietnia 1951 w Sądzie Wojewódzkim w Opolu. Sąd uznał ks. Latuska winnym zarzucanego mu czynu i skazał go na rok więzienia. Karę - rok pozbawienia wolności - ks. Latusek odbył w więzieniu w Opolu. Przez kilka tygodni trzymano go najpierw w ciemnym lochu przy ul. Powolnego, gdzie przeżył prawdziwe piekło z powodu stosowanych tam tortur, jak również z powodu niskiego stropu celi, w której nie mógł stanąć w swobodnej, wyprostowanej pozycji. Skutki doznanych w śledztwie cierpień oraz warunków, w jakich przebywał w więzieniu, ks. Latusek odczuwał do końca życia. Z powodu odmrożeń musiano mu amputować kilka palców u nóg, a zimno i wilgoć celi sprawiły, że każdą zmianę pogody odczuwał w dokuczliwych bólach stawów.

Zwolniony z więzienia pod koniec 1951 roku i pozbawiony przez władze państwowe możliwości pobytu na Opolszczyźnie powrócił do macierzystej diecezji katowickiej i przez jakiś czas przebywał u swego brata Alojzego, proboszcza w Rogowie, pomagając mu w pracy duszpasterskiej. Szykanowany w dalszym ciągu przez organa bezpieczeństwa utrudniające mu objęcie samodzielnej placówki duszpasterskiej w 1952 roku podjął studia na KUL-u. W 1954 roku uzyskał na Wydziale Prawa Kanonicznego stopień doktora na podstawie pracy Udział świeckich w zarządzaniu majątkiem kościoła parafialnego w Polsce przedrozbiorowej oraz absolutorium na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej.

W 1956 roku, w okresie tzw. odwilży październikowej, we Wrocławiu rządy w archidiecezji objął bp B. Kominek, który sprowadził do diecezji wrocławskiej ks. Pawła Latuska. We Wrocławiu powierzono mu prowadzenie Referatu Duszpasterskiego w kurii, redakcję miesięcznika urzędowego "Wiadomości Wrocławskie", wykłady z teologii pastoralnej w seminarium duchownym oraz kierownictwo nowo utworzonego Katolickiego Instytutu Naukowego. W 1958 roku bp B. Kominek mianował go rektorem Arcybiskupiego Seminarium Duchownego we Wrocławiu. Urząd ten pełnił z ogromnym poświęceniem do 1970 roku. Wtedy też jako zastępca profesora podjął wykłady zlecone i ćwiczenia z teologii pastoralnej na KUL-u.

W seminarium zorganizował bibliotekę i pracownię naukową, zapewniając im stały dopływ książek i czasopism zarówno z kraju, jak i z zagranicy. Urządził i wyposażył kaplicę seminaryjną zgodnie z wymogami liturgicznymi Soboru Watykańskiego II. Wykazywał niezwykłą troskę o budzenie powołań kapłańskich i zakonnych. Papież Jan XXIII mianował go 8 maja 1959 swoim prałatem domowym, a 13 listopada 1961 biskupem tytularnym Aninety i sufraganem abpa wrocławskiego. Święcenia biskupie przyjął 11 lutego 1962. Jako motto biskupie wybrał słowa Chrystusa: Ut vitam habeant - Aby życie mieli (J 10, 10). Jako bp pomocniczy był również wikariuszem generalnym i aż do 1970 roku pełnił funkcję rektora Arcybiskupiego Wyższego Seminarium Duchownego. Wraz z sakrą biskupią otrzymał nominację na wikariusza generalnego archidiecezji wrocławskiej (17 lutego 1962).

Bp Paweł Latusek dwukrotnie uczestniczył w obradach Soboru Watykańskiego II. Z mandatu Episkopatu Polski był odpowiedzialny za Liturgiczną Służbę Ołtarza w naszym kraju. W kurii arcybiskupiej ze szczególną troskliwością prowadził Wydział Duszpasterski. Zorganizował w 1968 roku Radę Kapłańską i Radę Duszpasterską w archidiecezji wrocławskiej. W szczególny sposób pomagał siostrom służebniczkom, karmelitankom i siostrom z Zakonu Magdalenek od Pokuty jako ich komisarz. Od 22 lutego 1968 pełnił także funkcję rektora Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, przekształconego później w Papieski Fakultet Teologiczny.

Ze względu na zły stan zdrowia w czerwcu 1970 roku został zwolniony z obowiązków rektora Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu, przyjmując jednak ponownie obowiązki kierownika Wydziału Duszpasterstwa w kurii. Zmarł 11 lutego 1973. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 14 lutego w archikatedrze wrocławskiej. W pogrzebie brało udział dwudziestu biskupów, około tysiąca kapłanów, setki sióstr zakonnych i wielka rzesza wiernych. Został pochowany na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu, w grobowcu biskupów wrocławskich.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne bpa Pawła Latuska; J. Mandziuk, Latusek Paweł (hasło), [w:] SPTK, t. 6, s. 307-308; Myszor, Historia diecezji, s. 297 i nn; Myszor, Stosunki Kościół - państwo okupacyjne w diecezji katowickiej 1939-1945, s. 154; "Nasz Dziennik" 2007, nr 128; J. Pluta, Wkład duchowieństwa pochodzącego ze Śląska Górnego i Cieszyńskiego w nauki teologiczne, SSHT 1975, t. 8, s. 231; Represje wobec duchowieństwa, s. 16, 224; J. Swastek, Rządy archidiec. wrocławskiej w l. 1945-1995, Wrocław 1998, s. 70 i nn; Służba wojskowa, s. 119, 120; E. Wyglenda, Latusek Paweł (hasło), [w:] Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, s. 162-163; Żaryn, Kościół w Polsce, s. 42, 45; J. Żurek, Ruch "księży patriotów" w województwie katowickim w latach 1949-1956, Warszawa-Katowice 2009, s. 95 i nn.