Szymała Jan

Szymała Jan (1886-1967), działacz plebiscytowy, proboszcz w Nowym Bytomiu

Urodził się 21 lutego 1886 w Dobrzeniu Opolskim w rodzinie rolnika Józefa i Julianny z d. Kokot. Jego bratem był Józef Szymała - dyrektor gimnazjum w Guarapura (Brazylia). Po ukończeniu szkoły podstawowej w rodzinnej miejscowości najpierw kontynuował naukę w gimnazjum w Opolu, a następnie w Bytomiu. W bytomskim gimnazjum należał do Polskiego Kółka Gimnazjalnego, będąc jednym z jego najaktywniejszych członków. W tym czasie mieszkał w bytomskim konwikcie arcybiskupim, gdzie należał do organizacji „Zet”, mającej swoje oparcie w miejscowym Banku Ludowym. W maju 1908 roku złożył egzamin dojrzałości, a następnie wstąpił na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Święcenia kapłańskie przyjął 22 czerwca 1912. Po nich jako wikariusz i katecheta pracował w: Rogowie k. Raciborza (1912), bytomskiej parafii Świętej Trójcy (1912-1914), Szczecinie (1914-1915), Rudzie (1915-1916), Raciborzu (1916-1918), Namysłowie (1918-1919).

Powstania i plebiscyt zastały go w parafii Strzeleczki (od 28 czerwca 1919) i w Zabrzu (od 24 października 1919). W tym czasie wraz z ks. Szwajnochem zaangażował się w działalność plebiscytową przemawiając na licznych wiecach. Był członkiem polskiego Czerwonego Krzyża i przewodniczył licznym polskim stowarzyszeniom kościelnym w parafii św. Andrzeja w Zabrzu. Po podziale Śląska w 1922 roku został kierownikiem żeńskiego seminarium nauczycielskiego w Mysłowicach kształcącego kadry pedagogiczne dla polskiego szkolnictwa na terenie Śląska. W 1926 roku objął parafię w Nowym Bytomiu, w której pracował aż do 1967 roku.

W okresie międzywojennym zaangażował się politycznie. W 1929 roku kuria katowicka skłoniła go do rezygnacji z kandydowania w wyborach komunalnych. Atakowany był za poglądy antysanacyjne, których nie krył zwłaszcza na ambonie. Odmówił odprawienia mszy św. w intencji marszałka Piłsudskiego, co wywołało gorącą dyskusję na łamach „Polski Zachodniej”, „Polonii” i „Volkswille”. Był także przeciwnikiem ludzi napływowych, którzy jego zdaniem hamowali awanse Ślązaków, zwłaszcza zasłużonych w okresie powstań i plebiscytu.

Jako członek zarządu należał do akcjonariuszy spółki Księgarnia i Drukarnia Katolicka. Był także członkiem zarządu wojewódzkiego oddziału chadecji. W czasie okupacji hitlerowskiej został jednak zmuszony do opuszczenia Bytomia. Schronił się u swego brata Jakuba - bonifratra w zakładzie OO. Bonifratrów w Zielonej pod Mogilanami. Po wojnie, 13 lipca 1945 otrzymał zgodę bpa Adamskiego na kandydowanie do Miejskiej Rady Narodowej w Bytomiu. Był aktywny w duszpasterstwie i życiu Kościoła katowickiego. 27 grudnia 1946 został mianowany sędzią prosynodalnym, w 1947 roku - dziekanem dekanatu rudzkiego, a 25 listopada 1952 - egzaminatorem prosynodalnym. 9 marca 1955 wikariusz kapitulny ks. Piskorz mianował go przewodniczącym komisji dziekańskiej przygotowującej synod diecezjalny. Rezygnację z dziekaństwa na ręce wikariusza kapitulnego złożył 25 listopada 1955. 12 czerwca 1957 został mianowany proboszczem konsultorem, 3 kwietnia 1957 - dziekanem honorowym, 28 czerwca 1958 - kanonikiem honorowym, 18 lutego 1964 powtórnie sędzią prosynodalnym. Zmarł 22 stycznia 1967 w Bytomiu. Pogrzeb odbył się 26 stycznia 1967 w Nowym Bytomiu, przy udziale 164 księży wraz z bpem H. Bednorzem.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Jana Szymały; WD 1926, nr 9, s. 63; J. Gawor, Nekrolog, WD 1967, nr 3-4, s. 62-63; Schematyzm 1927-1947; GN 1967, nr 15, s. 88 (nekrolog); P. Reinelt, St. Trinitas Beuthen OS. feiert das goldene Jubilaeum, Beuthen 1936, 53, fot.; Wichura Zajdel, 62 i nn.; Gwóźdź, Udział duchowieństwa, 197; Szymiczek, Stowarzyszenia, 138; O duszę polską, 132-133, M. Piela, Udział duchowieństwa w polskim życiu politycznym w latach 1914-1924, Lublin 1994, s. 271 i nn.; Myszor, Historia diecezji, s. 204, 205, 222; Tenże, Stosunki Kościół, s. 170; Represje wobec duchowieństwa, s. 67, 127; J. Żurek, Ruch "księży patriotów" w województwie katowickim w latach 1949-1956, Warszawa-Katowice 2009, s. 199, 253; J. S. Dworak, Historia parafii nowobytomskiej. Z przyczynków do historii miejscowej Nowego Bytomia , Nowy Bytom 1937, s. 154-156.