Szopka bożonarodzeniowa w Panewnikach

Szopka bożonarodzeniowa (szopka betlejemska) - drewniana stajenka, w której miał się narodzić Jezus, od początku traktowana była jako relikwia. Św. Helena (IV wiek) miała odnalezioną stajenkę pokryć srebrem. W niektórych tekstach pisarzy starochrześcijańskich mówi się zarówno o kościele, który stanął na miejscu narodzenia Jezusa jak i samej stajence (Hieronim, 386 rok). Od czasów św. Franciszka w Kościele przyjął się zwyczaj budowania w czasie Bożego Narodzenia szopki betlejemskiej z figurą Dzieciątka Jezus, jego rodziców obok wołu i osła. Tradycja budowy stajenek może być jednak o wiele starsza. W katakumbach (IV wiek) znaleziono biblijne przedstawienie stajenki z Jezusem, wołem i osłem.

Z Bożym Narodzeniem łączy się również zwyczaj scenicznego przedstawiania narodzin Jezusa (XII-XIV wiek). Znamy jest rękopis z klasztoru benedyktyńskiego w Loire (XII wiek), w którym pojawiają się również Trzej Królowie.

Jedną z największych i jednocześnie bardzo popularnych na Górnym Śląsku stajenek betlejemskich stawianych w kościołach w okresie Bożego Narodzenia jest szopka w kościele franciszkańskim w Panewnikach. W krótkiej monografii nt. klasztoru panewnickiego Konstanty Prus twierdzi, że w 1913 roku franciszkanie w Panewnikach ustawili w kościele szopkę bożonarodzeniową. Pierwszym jej budowniczym był br. Ubald Miera. Następcą br. Ubalda był br. Fabian Frytz, a później budowniczym szopki został Franciszek Falkus. Od 1996 roku głównym budowniczym jest rzeźbiarz i artysta ludowy, Paweł Jałowiczor z Jaworzynki-Trzycatka. Od 2001 roku nad budową szopki czuwa o. Alan Rusek, obecny proboszcz parafii.

Najwcześniejsze żłobki były ustawiane po prawej stronie kościoła – w miejscu dzisiejszego ołtarza św. Antoniego. W 1926 roku szopka uległa pewnym zmianom. W tle szopki zawieszono kotarę z obrazem Jerozolima. W latach 30. doszły kolejne zmiany. Ze względu na nowo powstały w tych latach ołtarz św. Antoniego, stajenkę przeniesiono na lewą stronę kościoła. Dwa lata po wojnie przeniesiono szopkę do głównego ołtarza, a w 1981 roku przywieziono oryginalne Dzieciątko z Betlejem.

W tradycji śląskiej XIX wiecznej popularne było oratorium ludowe ze śpiewami w 5 odsłonach (w części - na wzór pastorałek). Autorem tego utworu jest Piotr Kołodziej, amator, pisarz sztuk teatralnych. Ten utwór był grywany dosyć często przez amatorskie zespoły teatralne w śląskich parafiach, począwszy od 1893 roku.

Bibliografia

K. Prus, 25 lat panewnickiego klasztoru. Panewnik 1933; K. Prus, Piotr Kołodziej. Pisarz sztuk teatralnych, Mikołów 1938, s. 42; Kirchen-Lexicon, Bd. VII (1891), k. 1195-1297.