Szopka bożonarodzeniowa w Panewnikach
Jedną z największych i jednocześnie bardzo popularnych na Górnym Śląsku stajenek betlejemskich stawianych w kościołach w okresie Bożego Narodzenia jest szopka w bazylice oo. franciszkanów w Panewnikach. W krótkiej monografii nt. klasztoru panewnickiego Konstanty Prus twierdzi, że w 1913 roku franciszkanie w Panewnikach ustawili w kościele szopkę bożonarodzeniową. Pierwszym jej budowniczym był br. Ubald Miera. Następcą br. Ubalda był br. Fabian Frytz, a później budowniczym szopki został Franciszek Falkus. Od 1996 roku głównym budowniczym jest rzeźbiarz i artysta ludowy, Paweł Jałowiczor z Jaworzynki-Trzycatka. Od 2001 roku nad budową szopki czuwał o. Alan Rusek, ówczesny proboszcz parafii.
Najwcześniejsze żłobki były ustawiane po prawej stronie kościoła – w miejscu dzisiejszego ołtarza św. Antoniego. W 1926 roku szopka uległa pewnym zmianom. W tle szopki zawieszono kotarę z obrazem Jerozolima. W latach 30. XX wieku doszły kolejne zmiany. Ze względu na nowo powstały w tych latach ołtarz św. Antoniego, stajenkę przeniesiono na lewą stronę kościoła. Dwa lata po wojnie przeniesiono szopkę do głównego ołtarza, a w 1981 roku przywieziono z Betlejem figurę Dzieciątka Jezus.
Od lat 90. XX wieku panewnicki żłóbek jest bożonarodzeniowym tryptykiem (nawa główna i nawy boczne). Tematyka lewej nawy tradycyjnie przedstawia motywy z życia św. Franciszka z Asyżu i nawiązuje do duchowości franciszkańskiej, a prawa aktualne wydarzenia z nowego roku liturgicznego. I tak np. na Boże Narodzenie 2019, w prawej nawie znalazły się postacie sług Bożych, których beatyfikacja była zaplanowana na 2020 rok: kard. Stefana Wyszyńskiego na tle panewnickiego kościoła parafialnego, którego odwiedził w 1967 roku wraz z kard. Karolem Wojtyłą, a na tle katowickiej archikatedry Chrystusa Króla - ks. Jana Machy, kapłana diecezji katowickiej, zamordowanego przez hitlerowców w 1942 roku.
W okresie Bożego Narodzenia w bazylice panewnickiej do 2 lutego (Święto Ofiarowania Pańskiego) każdego roku odbywają się adoracje stanowe, a modlitwom przewodniczą biskupi katowiccy.
W tradycji śląskiej XIX-wiecznej popularne było oratorium ludowe ze śpiewami w 5 odsłonach (w części - na wzór pastorałek). Autorem tego utworu jest Piotr Kołodziej, amator, pisarz sztuk teatralnych. Ten utwór był grywany dosyć często przez amatorskie zespoły teatralne w śląskich parafiach, począwszy od 1893 roku.
14 marca 2023 Penitencjaria Apostolska udzieliła odpustu zupełnego na czas od 25 marca 2023 do 2 lutego 2024 dla bazyliki oo. franciszkanów w Panewnikach z racji na 800-lecie stajenki zbudowanej przez św. Franciszka w Greccio.
Bibliografia
K. Prus, 25 lat panewnickiego klasztoru. Panewnik 1933; K. Prus, Piotr Kołodziej. Pisarz sztuk teatralnych, Mikołów 1938, s. 42; Gość Niedzielny - Adoracje stanowe; Głos Św. Ludwika, Miesięcznik parafii Św. Ludwika w Katowicach-Panewnikach, 1 (202) styczeń 2020, s. 1-3.