Rogowski Paweł

Rogowski Paweł (1871-1922), proboszcz w Jędrysku, działacz narodowy

Urodził się 25 stycznia 1871 w Dębskiej Kuźni (pow. opolski) w rodzinie chałupnika Jana i Magdaleny z d. Bias. Proboszcz w Dębiu ks. Karol Wątróbka pomógł mu ukończyć szkołę ludową, a następnie jako swego protegowanego umieścił w konwikcie biskupim dla chłopców we Wrocławiu. Ukończył Gimnazjum św. Macieja 27 lutego 1894. Już w trakcie nauki w szkole średniej przejawiał zaangażowanie społeczne udzielając korepetycji, z których dochód przeznaczał na uposażenie uboższych kolegów. Działał także w Towarzystwie św. Wincentego á Paulo. Po zdaniu matury wstąpił na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego, a w 1895 roku do konwiktu teologicznego. W trakcie studiów był członkiem Kółka Polskiego oraz Towarzystwa Akademików Górnoślązaków. 6 października 1897 ukończył studia, a 11 czerwca 1898 przyjął święcenia kapłańskie z rąk kard. Georga Koppa.

18 sierpnia 1898 został ustanowiony wikarym w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu, a już 13 listopada 1902 został proboszczem w Jędrysku. Działalność ks. Rogowskiego wpłynęła na zaliczenie go przez policję do grona niebezpiecznych działaczy polskich. W Bytomiu zdobył miano „polskiego księdza”, który obok troski o ubogich parafian wygłaszał kazania w języku polskim. W Jędrysku założył Polskie Towarzystwo Robotników św. Józefa, polską czytelnię i organizację spotkań dokształcających dla młodzieży. Namawiał parafian do pielgrzymowania do Galicji i Krakowa, a także sprowadzał do swej parafii krakowskich jezuitów.

Był krytykiem polityki Centrum, ale jednocześnie nie przystąpił do ruchu Wojciecha Korfantego. Jego poglądy oscylowały wokół formacji o programie polsko-katolickim, w którym zawarte zostaną idee głoszone zarówno przez „Katolika” jak i „Górnoślązaka”. Należał do grona 13 duchownych będących sygnatariuszami „Odezwy księży” z 30 grudnia 1906 popierającej politykę Koła Polskiego. Kandydował także do parlamentu Rzeszy 25 stycznia 1907 z ramienia Polskiego Prowincjonalnego Komitetu Wyborczego mokrego kluczborsko-oleskiego. Wprawdzie przegrał, ale otrzymał aż 5161 głosów. W kolejnych wyborach 1908 roku był przewodniczącym Polskiego Komitetu Wyborczego w Tarnowskich Górach organizując zjazdy i wiece. Ponadto współpracował z różnymi organizacjami polskimi mającymi swoje oddziały na ziemi lublinieckiej i tarnogórskiej. Były to: Zjednoczenie Zawodowe Polskie, Związek Kupców Polskich, Towarzystwo Polskich Przemysłowców, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", Towarzystwo Pomocy Naukowej dla Śląska oraz Towarzystwo „Kasyno” w Bytomiu.

Na terenie parafii w Jędrysku utworzył centrum spotkań religijnych i narodowych, do którego licznie przybywali mieszkańcy pobliskich powiatów. Jednak w raportach policyjnych Jędrysek był przedstawiany jako miejsce agitacji politycznej. Łatka „niebezpiecznego agitatora” ściągnęła na ks. Rogowskiego represje w postaci stawania przed sądami w Tarnowskich Górach i Bytomiu. Cztery z wyroków zakończyły się skazaniem go na łączną karę 500 mk grzywny, a dwa były uniewinniające. Działalność ks. Rogowskiego była także przedmiotem korespondencji prezydenta rejencji opolskiej Schverina z kard. Koppem. Planowano m.in. usunięcie go z urzędu proboszcza w Jędrysku z powodu kłopotów zdrowotnych. Stąd od 7 września 1912 do 1 czerwca 1913 przebywał przymusowo w domu braci Aleksjanów w Weissensee k. Berlina. Po powrocie zaniechał wszelkiej pracy politycznej do 1918 roku, gdy w wyborach uzupełniających do parlamentu Rzeszy opowiedział się po stronie W. Korfantego. Podczas I powstania śląskiego został uwięziony pod fałszywym zarzutem strzelania do żołnierzy Grenzschutzu. Po uwolnieniu i oczyszczeniu z zarzutów zrzekł się urzędu proboszcza i osiadł w Lublińcu. Tam pomagał w parafii św. Mikołaja, a także w parafii św. Józefa w Sadowie. Pobyt w Lublińcu wykorzystał na pracę narodową ogłaszając w „Gazecie Opolskiej” otwarcie z dniem 4 kwietnia 1920 polskiego gimnazjum. Jednym z uczniów tej szkoły był późniejszy oblat bł. Józef Cebula. Gimnazjum przetrwało zaledwie jeden semestr, od kwietnia do września, a jego założyciel wyjechał do Wągrowca w Wielkopolsce w wyniku dwukrotnego ciężkiego pobicia przez lublinieckich Niemców oraz szykan spadających na jego podopiecznych. W Wągrowcu został zatrudniony jako katecheta w gimnazjum. Jednak uczestniczył w plebiscycie górnośląskim w marcu 1921 roku. Zmarł 26 stycznia 1922 w Wągrowcu i tam został pochowany. Jednak 11 maja 1924 przeniesiono jego prochy na cmentarz w Jędrysku, która to uroczystość zgromadziła 5 tys. uczestników.

Bibliografia

Schematismus 1898, s. 129; Schematismus 1899, s. 19; Schematismus 1912, s. 253-254; Rogowski Paweł (hasło), [w:] Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, pod red. M. Patera, Katowice 1996, s. 354-355; Pielorz J., Błogosławiony Józef Cebula OMI (1902 -1941). Wychowawca młodzieży i męczennik za postawę kapłańską, Poznań 2005, s. 21-24.