Paweł V

Paweł V (1552-1621), papież

Urodził się jako Camillio Borghese 17 września 1552 roku w Rzymie. Studiował w Perugii i w Padwie uzyskując tytuł doktora prawa. Kardynałem został w 1596 roku, wikarym Rzymu i inkwizytorem w 1603. Mając zaledwie 52 lata 16 maja 1605 dość niespodziewanie został wybrany na papieża.

Centralnym punktem jego polityki było zachowanie neutralności wobec rywalizujących ze sobą Francji i Hiszpanii, jednak przyjmował model dominacji papiestwa nad państwami świeckim. To wywołało konflikt z państwami italskimi. Sabaudia w południowo wschodniej Francji, Genua, Neapol uległy naporowi Rzymu, natomiast oparła się jemu Wenecja, w odpowiedzi na co, 17 kwietnia 1606 roku, papież ekskomunikował senat i nałożył karę w postaci zakazu odprawiania obrzędów religijnych w całej Republice Weneckiej, tzw. interdykt zbiorowy, co było ostatnim przypadkiem nałożenia interdyktu wobec suwerennego państwa. Kler opuszczał Wenecję, a jezuici chcący pozostać zachowując interdykt zostali siłą wyrzuceni. Zaistniała realna groźba przejścia Wenecji na protestantyzm lub nawet wybuch wojny w Europie. Mediacji podjął się król Francji i ostatecznie papież ustąpił. Papież interweniował też w sprawie katolików angielskich zamieszanych w tzw. spisek prochowy (ang. Gunpowder Plot) z dnia 5 listopada 1605 roku, kiedy Guy Fawkes przeprowadził nieudany zamach na króla Anglii i Szkocji Jakuba I. Incydent ten był wykorzystywany do nastrojów antykatolickich. Angażował się w sprawy Francji. Nie zdołał zahamować jednak tendencji tzw. gallikanizmu – ruchu polityczno-religijnego zapoczątkowanego w XII wieku na Sorbonie, zmierzającego do uniezależnienia Kościoła francuskiego od władzy papieskiej, propagującego wyższość władzy świeckiej nad duchowną.

Papież Paweł V był inicjatorem kilku reform, między innymi wydał nakaz obowiązkowego rezydowania biskupów w swoich diecezjach; 1614 roku wydał poprawiony Rytuał Rzymski (Rituale Romanum), opisujący sposób sprawowania sakramentów i sakramentaliów; zaostrzył dyscyplinę w zakonach. Wspierał działalność misyjną. Misjonarzom w Chinach wydał zgodę na używanie języków regionalnych podczas sprawowanych liturgii.

W 1607 roku, zgodnie z sugestią Franciszka Salezego, postanowił zawiesić na czas bezterminowy, wieloletni spór tzw. De auxiliis – (Spór o skuteczność łaski) nazywany też „molinizmem” od hiszpańskiego jezuity, Ludwika Moliny, autora kontrowersyjnych poglądów o relacji pomiędzy łaską bożą a wolnością człowieka.

W 1610 roku kanonizował Karola Boromeusza i Franciszkę Rzymską, oraz beatyfikował Ignacego Loyolę, Franciszka Ksawerego, Filipa Neri i Teresę z Lisieux.

W 1616 roku potępił Galileusza za kopernikańskie poglądy, a dzieła Kopernika wpisał na indeks ksiąg zakazanych. Podczas Wojny Trzydziestoletniej (1618–1648) wspierał Ligę Katolicką sporymi sumami pieniężnymi. W Rzymie dokończył budowę Bazyliki Św. Piotra. Wzbogacił zbiory Biblioteki Watykańskiej. Odrestaurował akwedukt Trajana, nazwany później na jego cześć Acqua Paola.

Był humanistą i prawnikiem, inkwizytorem i duchownym, dosadnym retorem i dyplomatą, patronem sztuki i oszczędnym ascetą, reformatorem szukającym sprawiedliwości i nepotą dbającym o własną rodzinę.

Zmarł 28 stycznia 1621 roku w Rzymie na atak serca.

Bibliografia

K. Dopierała, Księga papieży, Poznań 1996, s. 334-335; R. Fischer-Wollpert, Leksykon papieży, Kraków 1998, s. 99.