Parafia św. Marii Magdaleny w Bełku

Z e-ncyklopedia
Wersja z dnia 20:52, 16 mar 2011 autorstwa Ilona (dyskusja | edycje) (po korekcie)

Historia miejscowości

Bełk jest sołectwem gminy Czerwionka-Leszczyny i zarazem jedną z najstarszych wsi ziemi rybnickiej. Pierwsza wzmianka pochodzi z dokumentu wystawionego 2 stycznia 1289 przez księcia opolskiego Kazimierza . W dyplomie, jako jeden ze świadków, pojawił się rycerz Andrzej, zwany Belick. Z kolei w formie apud Belconem – u Bełka – nazwa osady została zamieszczona w Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. W tym czasie prawdopodobnie dokonano lokacji wsi na prawie niemieckim. Toponomastycy podają również topograficzną genezę nazwy miejscowości, wywodząc ją od bełkotu wody.

W 1412 roku Bełk stał się częścią oprawy wdowiej księżnej Heleny, żony Jana II Żelaznego, natomiast pierwszym wymienianym w źródłach z imienia właścicielem osady był rycerz Mikołaj z Bełku (1415 r.). Po nim na blisko sto lat wieś przejął ród Czaplów, używających również nazwiska Bełkowski. W XVI wieku doszło do zamiany majątków pomiędzy Czaplami z Bełku a Holly z Ponięcic, po czym dominium uległo podziałowi na dwie części – Bełk Górny i Bełk Dolny. W XVIII wieku ten pierwszy przeszedł na własność Jana von Stengela, natomiast drugi stał się własnością rodu Osieckich. Wtedy też na wschód od wsi założono kuźnicę miedzi, którą prowadzili mistrzowie z Saksonii. Zakład zaprzestał produkcji ok. 1860 roku, ale nazwa kuźnica utrwaliła się co do miejsca jego posadowienia. Do ponownego połączenia obydwu części miejscowości doszło pod koniec XVIII stulecia. W 1816 roku Bełk stał się własnością Franciszka Galli, gliwickiego kupca winnego i korzennego. Po jego śmierci w 1823 roku majątek odziedziczyła córka Helena, żona Johna Baildona. W tym czasie na terenie dominium działało kilka niewielkich zakładów przemysłowych, w tym kopalnia Helena. Po śmierci Baildona w 1846 roku właścicielem osady został jego syn Artur, który w cztery lata później sprzedał majątek przemysłowcowi Antoniemu Gemanderowi. Ten zaś na stałe przeniósł się do Bełku dopiero w 1885 roku. Wdowa po nim, Emilia Lukas, cały majątek przekazała bratankowi Alfonsowi. Ród Lukasów miał swój duży wkład w rozwój wsi. W początkach XX wieku z ich inicjatywy został zbudowany szpital połączony z ochronką prowadzony przez Siostry Kongregacji Służebnic Maryi. Jego uroczystego otwarcia dokonano 11 października 1908.

Zdaniem Ludwika Musioła tzw. "kopiec bełkowski" w średniowieczu przecinał trakt handlowy. W 1860 roku na wzgórzu została zbudowana neogotycka kaplica, stanowiąca nekropolię rodów Gemander i Lukas. Spoczywa tutaj pięć osób, w tym m. in Eleonora – przedwcześnie zmarła córka Alfonsa Lukasa.

Historia parafii

Pod względem parafialnym w pierwszej fazie swego istnienia, zdaniem Franciszka Maronia, Bełk musiał należeć do jednej ze starszych okolicznych parafii. Stał się samodzielną parafią przed połową XIV wieku, chociaż pierwszą wzmiankę o kościele parafialnym w Bełku spotykamy dopiero w spisie świętopietrza z 1447 roku. Do parafii wówczas należały Stanowice i Szczejkowice, a latach 1738-1919 również Leszczyny. Pierwszy kościół, pw. Wszystkich Świętych, w 1679 roku wizytator określił jako poświęcony, natomiast w 1687 roku jako niepoświęcony. Podobnie wypowiedział się o ołtarzach, przekazując, że proboszcz sprawował Msze na zniszczonym ołtarzyku przenośnym.

Wnętrze kościoła ozdobiono "jakimiś obrazami", podłogę i ławki wykonano z drewna, postawiono drewnianą chrzcielnicę w kształcie kielicha, pomalowaną ambonę ulokowano w pniu drzewa. Brakowało konfesjonału, dlatego kapłan spowiadał na ławie. W ołtarzu głównym umieszczono figurę przedstawiająca Maryję z Dzieciątkiem Jezus, a po jej obu stronach płaskorzeźby św. Barbary i św. Katarzyny. Dwa boczne ołtarze posiadały również rzeźbienia, ale skromniejsze. Tabernakulum z drewna wykonano na kształt "Matki Karmicielki". Trzy dzwony zawieszone zostały w przylegającej do kościoła wieży, a czwarty umieszczono w sygnaturce wieńczącej dach świątyni. Kościół otaczał kryty gontem gościniec, a wokół niego rozciągał się cmentarz otoczony drewnianym płotem.

W 1745 roku parafię zniszczył pożar. Odbudowy kościoła w latach 1746-1753 podjął się ks. Ignacy Jan Gumiński, późniejszy proboszcz. Wzniesiony na nowo drewniany kościółek zachował swój poprzedni wygląd. Dobudowano do niego jedynie zakrystię, a z zewnątrz kościół otoczono sobotami. Zainstalowano też chór z tyłu nawy. W centralnej części głównego ołtarza umieszczono obraz z 1610 roku z podobizną św. Marii Magdaleny, nowej patronki, a po jego bokach rzeźbienia św. Katarzyny i św. Barbary, które zachowały się po poprzedniej świątyni. Boczne ołtarze, pochodzące z 1870 roku, zawierają obrazy przedstawiające Matkę Boską i św. Antoniego.

W 1997 roku przystąpiono do budowy nowego kościoła parafialnego. Jego budowniczym został ks. Piotr Cionaka, a ostatecznym projektantem Michał Kuczmiński. Kościół poświęcił 20 grudnia 2007 bp Gerard Bernacki. Dokonał również zmiany patrona na św. Jana Sarkandra.

Na terenie parafii znajdują się dwa cmentarze, jeden z czasów budowy pierwszego kościoła, a drugi z początku XX wieku. W Bełku jest także kilkanaście przydrożnych krzyży, figur i kapliczek.

Proboszczowie

Bibliografia

Archiwum Klasztoru SS. Służebniczek, Kronika Sióstr Służebniczek w Bełku. Założenie i działalność ochronki, Księga I (1907-1958), s. 4; F. Maroń, Rozwój sieci parafialnej diecezji katowickiej do końca XV w., SSHT 2 (1969), s. 101-168; R. Cop, Stosunki wyznaniowe w archiprezbiteracie gliwickim w XVII wieku, Katowice 2008, pr. mgr mps w Bibliotece WTL; Katalog Archidiecezji Katowickiej 2005, cz. 2, s. 85; L. Musioł, Monografia historyczna parafii, Bełk 1953; H. Polak, Dzieje Bełku, Czerwionka – Leszczyny 2002; Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, T. 3 Województwo Śląskie, cz. 1 diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski, Katowice 2008, s. 71-72; P. Cionaka, Historia budowy kościoła św. Jana Sarkandra w Bełku, WA 2007, nr 12, s. 616-618; P. Kucharczyk, Kościoły z baniami, GN 2003, nr 35, (dodatek katowicki), s. 28.

p • d • e
Organizacja Kościoła na Górnym Śląsku
Źródło: „https://silesia.edu.pl/index.php?title=Parafia_św._Marii_Magdaleny_w_Bełku&oldid=40690”