Parafia św. Marii Magdaleny w Bełku: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 20:53, 12 mar 2011

Historia miejscowości

Bełk jest sołectwem gminy Czerwionka – Leszczyny i zarazem jedną z najstarszych wsi ziemi rybnickiej. Po raz pierwszy 2 stycznia 1289 został wymieniony w dokumencie wystawionym przez księcia opolskiego Kazimierza. W dyplomie, jako jeden ze świadków pojawił się rycerz Andrzej, zwany Belick. Z kolei w formie apud Belconem - u Bełka - nazwa osady została zamieszczona w 'Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis". W tym czasie też prawdopodobnie dokonano lokacji wsi na prawie niemieckim. Toponomastycy podają również topograficzną genezę nazwy miejscowości, wywodząc ją od bełkotu wody.

W 1412 roku Bełk stał się częścią oprawy wdowiej księżnej Heleny, żony Jana II Żelaznego. Pierwszym zaś wymienianym w źródłach z imienia właścicielem osady był rycerz Mikołaj z Bełku (1415 r.). Po nim na blisko sto lat wieś przejął ród Czaplów, używających również nazwiska Bełkowski. W XVI wieku doszło do zamiany majątków pomiędzy Czaplami z Bełku, a Holly z Ponięcic. Po czym dominium uległo podziałowi na dwie części - Bełk Górny i Bełk Dolny. W XVIII wieku ten pierwszy przeszedł na własność Jana von Stengela, natomiast drugi stał się własnością rodu Osieckich. Wtedy też na wschód od wsi założono kuźnicę miedzi, którą prowadzili mistrzowie z Saksonii. Zakład zaprzestał produkcji ok. 1860 roku, ale nazwa kuźnica utwaliła się, co do miejsca jego posadowienia. Do ponownego połączenia obydwu części miejscowości doszło pod koniec XVIII stulecia. W 1816 roku Bełk stał się własnością Franciszka Galli, gliwickiego kupca winnego i korzennego. Po jego śmierci 1 1823 roku majątek odziedziczyła córka Helena, żona Johna Baildona. W tym czasie na terenie dominium działało kilka niewielkich zakładów przemysłowych, tym kopalnia Helena. Po śmierci Baildona w 1846 roku, właścicielem osady został jego syn Artur, który w cztery lata później sprzedał majątek przemysłowcowi Antoniemu Gemanderowi. Ten zaś na stałe przeniósł się do Bełku dopiero w 1885 roku. Po śmierci tego właściciela, jego żona Emilia Lukas podarowała Bełk swojemu bratankowi Alfonsowi. Ród Lukasów miał swój duży wkład w rozwój wsi. W 1908 roku z ich inicjatywy powstał szpital prowadzony przez Siostry Kongregacji Służebnic Maryi oraz przedszkole dobudowane do domu zakonnego. Całość uroczyście otwarto i poświęcono 11 października 1908.

Zdaniem Ludwika Musioła droga handlowa przecinała w Bełku tzw. "kopiec bełkowski", który od 1860 roku wieńczy neogotycka kaplica, wzniesiona przez właściciela Bełku Antona Gemandera. Wewnątrz kaplicy spoczywają ciała pięciu osób, w tym Eleonory Lukas, córki Alfonsa Lukasa, jednego z właścicieli Bełku.

Historia parafii

Pod względem parafialnym w pierwszej fazie swego istnienia, zdaniem Franciszka Maronia, Bełk musiał należeć do jednej ze starszych okolicznych parafii. Stał się samodzielną parafią przed połową XIV wieku, chociaż pierwszą wzmiankę o kościele parafialnym w Bełku spotykamy dopiero w spisie świętopietrza z 1447 roku. Do parafii wówczas należały: Stanowice, Szczejkowice, a latach 1738 – 1919 również Leszczyny. Pierwszy kościół, pw. Wszystkich Świętych, wizytator w 1679 roku określił jako poświęcony, natomiast w 1687 roku - jako nie poświęcony. Podobnie wypowiedział się o ołtarzach, przekazując, że proboszcz sprawował Msze na zniszczonym ołtarzyku przenośnym.

Wnętrze kościoła ozdobione było "jakimiś obrazami", podłogę i ławki wykonano z drewna, postawiono drewnianą chrzcielnicę w kształcie kielicha, pomalowaną ambonę ulokowano w pniu drzewa. Brakowało konfesjonału, dlatego kapłan spowiadał na ławie. W ołtarzu głównym umieszczono figurę przedstawiająca Maryję z Dzieciątkiem Jezus, a po jej obu stronach płaskorzeźby św. Barbary i św. Katarzyny. Dwa boczne ołtarze posiadały również rzeźbienia, ale skromniejsze. Tabernakulum z drewna wykonano na kształt "Matki Karmicielki". Trzy dzwony zawieszone zostały w przylegającej do kościoła wieży, a czwarty umieszczono w sygnaturce wieńczącej dach świątyni. Kościół otaczał kryty gontem gościniec, a wokół niego rozciągał się cmentarz otoczony drewnianym płotem.

W 1745 roku parafię strawił pożar. Odbudowy kościoła w latach 1746 – 1753 podjął się ks. Ignacy Jan Gumiński, późniejszy proboszcz. Wzniesiony na nowo drewniany kościółek zachował swój poprzedni wygląd. Dobudowano do niego jedynie zakrystię, a z zewnątrz kościół otoczono sobotami. Zainstalowano też chór z tyłu nawy. W centralnej części głównego ołtarza umieszczono obraz z 1610 roku z podobizną św. Marii Magdaleny, nowej patronki, a po jego bokach rzeźbienia św. Katarzyny i św. Barbary, które zachowały się po poprzedniej świątyni. Boczne ołtarze, pochodzące z 1870 roku, zawierają obrazy przedstawiające Matkę Boską i św. Antoniego.

W 1997 roku przystąpiono do budowy nowego kościoła parafialnego. Jego budowniczym został ks. Piotr Cionaka, a ostatecznym projektantem Michał Kuczmiński. 20 grudnia 2007 bp Gerard Bernacki poświęcił kościół parafialny. Dokonał również zmiany patrona na św. Jana Sarkandra.

Na terenie parafii istnieją dwa cmentarze, jeden, z czasów budowy pierwszego kościoła i drugi, z początku XX wieku. Prócz tego Bełk posiada kilkanaście przydrożnych krzyży, figur i kapliczek.

Swój dom zakonny posiada w mieście Zgromadzenie Sióstr Służebniczek NMP.

Proboszczowie

ks. Karol Boriński (1912-1933)
ks. Karol Burger administrator (1933-1934), proboszcz (1934-1937)
ks. Paweł Doleżych administrator (1937-1938), proboszcz (1938-1941)
ks. Karol Brzoza administrator (1941-1945)
ks. Wilhelm Pniok administrator (1945-1955), proboszcz (1955-1958)
ks. Emanuel Mol administrator (1958-1960), proboszcz (1960-1968)
ks. Eugeniusz Świerzy adiutor (1968-1969), administrator (1969-1970)
ks. Rudolf Kiera (1970-1991)
ks. Piotr Cionaka administrator (1991-1992), proboszcz (1992-nadal)

Bibliografia

Archiwum Klasztoru SS. Służebniczek, Kronika Sióstr Służebniczek w Bełku. Założenie i działalność ochronki, Księga I (1907-1958), s. 4; F. Maroń, Rozwój sieci parafialnej diecezji katowickiej do końca XV w., SSHT 2 (1969), s. 101-168; R. Cop, Stosunki wyznaniowe w archiprezbiteracie gliwickim w XVII wieku, Katowice 2008, pr. mgr mps w Bibliotece WTL; Katalog Archidiecezji Katowickiej 2005, cz. 2, s. 85; L. Musioł, Monografia historyczna parafii, Bełk 1953; H. Polak, Dzieje Bełku, Czerwionka – Leszczyny 2002; Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, T. 3 Województwo Śląskie, cz. 1 diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski, Katowice 2008, s. 71-72; P. Cionaka, Historia budowy kościoła św. Jana Sarkandra w Bełku, WA 2007, nr 12, s. 616-618; P. Kucharczyk, Kościoły z baniami, GN 2003, nr 35, (dodatek katowicki), s. 28.

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 ==Historia miejscowości==
-Bełk jest sołectwem gminy Czerwionka – Leszczyny i zarazem jedną z najstarszych wsi ziemi rybnickiej. Po raz pierwszy 2 stycznia 1289 został wymieniony w dokumencie wystawionym przez księcia opolskiego Kazimierza. W dyplomie, jako jeden ze świadków pojawił się rycerz Andrzej, zwany Belick. Z kolei w formie ''apud Belconem'' - ''u Bełka -'' nazwa osady została zamieszczona w ''Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis'. W tym czasie też prawdopodobnie dokonano lokacji wsi na prawie niemieckim. Toponomastycy podają również topograficzną genezę nazwy miejscowości, wywodząc  ją od bełkotu wody.
+Bełk jest sołectwem gminy Czerwionka – Leszczyny i zarazem jedną z najstarszych wsi ziemi rybnickiej. Po raz pierwszy 2 stycznia 1289 został wymieniony w dokumencie wystawionym przez księcia opolskiego Kazimierza. W dyplomie, jako jeden ze świadków pojawił się rycerz Andrzej, zwany Belick. Z kolei w formie ''apud Belconem'' - ''u Bełka -'' nazwa osady została zamieszczona w ''''Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis". W tym czasie też prawdopodobnie dokonano lokacji wsi na prawie niemieckim. Toponomastycy podają również topograficzną genezę nazwy miejscowości, wywodząc  ją od bełkotu wody.
-W pierwszym okresie swego istnienia Bełk był osadą kierowaną przez rody rycerskie, pierwszym jej znanym właścicielem był Mikołaj. W XVIII wieku Bełk Górny przeszedł na własność Jana von Stengela, natomiast Dolny stał się własnością rodu Osieckich. Po 1749 roku właścicielem dolnej części Bełku stał się ród szlachecki Twardawów, który z czasem posiadł też drugą część miejscowości. W 1816 roku wieś nabył gliwicki kupiec Franciszek Galli, po którym majątek odziedziczyła jego córka Helena, żona [[Baildon John|Johna Baildona]]. Po śmierci Baildona w 1846 roku, właścicielem terenu stał się jego syn Artur, który w cztery lata później sprzedał własność przemysłowcowi Antoniemu Gemanderowi. Po śmierci tego właściciela, jego żona Emilia Lukas podarowała Bełk swojemu bratankowi Alfonsowi. Ród Lukasów miał swój duży wkład w rozwój wsi. W 1908 roku z ich inicjatywy powstał szpital prowadzony przez Siostry Kongregacji Służebnic Maryi oraz przedszkole dobudowane do domu zakonnego. Całość uroczyście otwarto i poświęcono 11 października 1908.
+W 1412 roku Bełk stał się częścią oprawy wdowiej księżnej Heleny, żony Jana II Żelaznego. Pierwszym zaś wymienianym w źródłach z imienia właścicielem osady był rycerz Mikołaj z Bełku (1415 r.). Po nim na blisko sto lat wieś przejął ród Czaplów, używających również nazwiska Bełkowski. W XVI wieku doszło do zamiany majątków pomiędzy Czaplami z Bełku, a Holly z Ponięcic. Po czym dominium uległo podziałowi na dwie części - Bełk Górny i Bełk Dolny. W XVIII wieku ten pierwszy przeszedł na własność Jana von Stengela, natomiast drugi stał się własnością rodu Osieckich. Wtedy też na wschód od wsi założono kuźnicę miedzi, którą prowadzili mistrzowie z Saksonii.  Zakład zaprzestał produkcji ok. 1860 roku, ale nazwa ''kuźnica'' utwaliła się, co do miejsca jego posadowienia. Do ponownego połączenia obydwu części miejscowości doszło pod koniec XVIII stulecia. W 1816 roku Bełk stał się własnością Franciszka Galli, gliwickiego kupca winnego i korzennego. Po jego śmierci 1 1823 roku majątek odziedziczyła córka Helena, żona [[Baildon John|Johna Baildona]]. W tym czasie na terenie dominium działało kilka niewielkich zakładów przemysłowych, tym kopalnia ''Helena''. Po śmierci Baildona w 1846 roku, właścicielem osady został jego syn Artur, który w cztery lata później sprzedał majątek przemysłowcowi Antoniemu Gemanderowi. Ten zaś na stałe przeniósł się do Bełku dopiero w 1885 roku. Po śmierci tego właściciela, jego żona Emilia Lukas podarowała Bełk swojemu bratankowi Alfonsowi. Ród Lukasów miał swój duży wkład w rozwój wsi. W 1908 roku z ich inicjatywy powstał szpital prowadzony przez Siostry Kongregacji Służebnic Maryi oraz przedszkole dobudowane do domu zakonnego. Całość uroczyście otwarto i poświęcono 11 października 1908.
 Zdaniem [[Musioł Ludwik|Ludwika Musioła]] droga handlowa przecinała w Bełku tzw. "kopiec bełkowski", który od 1860 roku wieńczy neogotycka kaplica, wzniesiona przez właściciela Bełku Antona Gemandera. Wewnątrz kaplicy spoczywają ciała pięciu osób, w tym Eleonory Lukas, córki Alfonsa Lukasa, jednego z właścicieli Bełku.