Loss Wiktor

Loss Wiktor (1885-1932), proboszcz w Pawłowicach

kwatera duchownych w Pawłowicach

Urodził się 15 kwietnia 1855 w Otmęcie w powiecie strzeleckim w rodzinie Józefa, nauczyciela, i Marii z d. Guntel. Po ukończeniu szkoły ludowej w Otmęcie i Krapkowicach, od 1867 roku uczęszczał do gimnazjum w Gliwicach. Dwa lata później przeniósł się do Katolickiego Gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu. Wybuch kulturkampfu przeszkodził mu w normalnym ukończeniu szkoły średniej. W 1875 roku opuścił konwikt i przeszedł do ewangelickiego gimnazjum św. Elżbiety, by niebawem znowu wrócić na krótki czas do gimnazjum św. Macieja. Z braku środków materialnych przerwał jednak naukę i przed maturą powrócił na Górny Śląsk. Pracował w redakcji bytomskiego „Katolika” oraz w charakterze nauczyciela domowego u hrabiostwa von Ziethen w Jarnołówku k. Głochołaz w powiecie nyskim. Naukę w zakresie szkoły średniej ukończył w gimnazjum w Strzelcach Opolskich, gdzie w marcu 1880 roku zdał egzamin dojrzałości.

Po maturze rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego. Po pięciu semestrach przeniósł się na Wydział Teologiczny. W czasie studiów pracował także w charakterze sekretarza dyrektora w Państwowym Archiwum we Wrocławiu. Zdobył tam gruntowne wiadomości z historii Śląska. W latach 1880-1885 należał do Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego, którego celem było studiowanie historii i literatury krajów słowiańskich przez podtrzymywanie tradycji i świadomości narodowej. Był także współzałożycielem, członkiem zarządu i przez kilka semestrów prezesem powstałego w 1880 roku Towarzystwa Górnośląskiego. W 1881 roku utworzył Bibliotekę Towarzystwa Górnośląskiego, odzyskując książki po Towarzystwie Polskich Górnoślązaków. W tym samym roku zaczął przygotowywać do wydania własny śpiewnik, ale dopiero w 1884 roku przy współpracy z Józefem Rostkiem powstały Pieśni śpiewane w Towarzystwie Górnośląskim na zabawie zapustowej 25 lutego 1884. Ze względu na wciąż szalejącą walkę kulturalną bezpośrednio do kapłaństwa przygotował się w seminarium duchownym w Freising w Bawarii. Święcenia kapłańskie przyjął 26 czerwca 1886 we Wrocławiu z rąk bpa H. Gleicha.

Jako wikariusz duszpasterzował w parafiach: Wszystkich Świętych w Pszczynie, MB Bolesnej w Rybniku, Krzyża Świętego w Miechowicach i św. Jana Nepomucena w Starym Koźlu. Pod koniec 1888 roku został mianowany lokalistą, a pięć lat później proboszczem w parafii św. Anny w Dziergowicach w powiecie kozielskim. W 1892 roku napisał cenne Dzieje Śląska sięgające do 1173 roku. Była to książka jubileuszowa wydana w Bytomiu i poświęcona ludowi katolickiemu i polskiemu na Śląsku, zawsze wiernemu wierze świętej i mowie ojczystej. W latach 1893-1896 ks. Loss pełnił funkcję redaktora naczelnego „Kuriera Górnośląskiego”, na którego łamach ogłosił jedenaście artykułów na temat historii Kościoła na Śląsku. Był ponadto członkiem zarządu bytomskiej Pomocy Naukowej, a także prezesem Związku Gospodarzy i Robotników w Solarni i Dziergowicach.

W 1896 roku wycofał się z czynnego życia politycznego. Na konferencjach duszpasterskich zabierał głos, kiedy była zagrożona zasada nauki religii w języku ojczystym. Lubiany był jako okolicznościowy mówca i dowcipny poeta. W 1899 roku opuścił Dziergowice i objął, jako proboszcz, parafię św. Jana Chrzciciela w Pawłowicach. W 1900 roku administrował także przez kilka miesięcy parafią w Bziu. W 1903 roku wydał drukiem w Królewskiej Hucie swą powieść pt. Lubomira, której wątkiem są pradzieje chrześcijaństwa wśród Słowian nadodrzańskich. W latach 1908-1931 był dziekanem dekanatu żorskiego. W 1924 i 1926 roku jego artykuły z zakresu historii Kościoła na Śląsku drukował „Gość Niedzielny”.

Ks. Loss posiadał bogatą bibliotekę, z unikatowymi wydaniami. Założył ją jego kuzyn, ks. Adolf Hytrek, znany archeolog i znawca katakumb rzymskich i afrykańskich. Były w tej bibliotece cenne teki z odbitkami starochrześcijańskich napisów, które ks. Hytrek przywiózł z katakumb afrykańskich. Po zmianie suwerenności na Górnym Śląsku i utworzeniu diecezji katowickiej, w 1926 roku z nominacji bpa A. Hlonda otrzymał tytuł kanonika honorowego Kapituły Katedralnej w Katowicach. We wrześniu 1931 roku przeszedł na emeryturę. Zmarł 18 grudnia 1932 w Pawłowicach i tam został pochowany.

Bibliografia

AAKat AP, Catalogus Sacerdotum Dioecesis Katowicensis, nr 47, s. 21-22; WD 1933, nr 1, s. 9-10; M. Pater, Loss Wiktor, PSB t. 17, s. 562-563; E. Szramek, Ks. Wiktor Loss, RTPN 1934,t. 4, s. 241-248; Tenże, Ks. Aleksander Skowroński, obraz życia i pracy na tle problematyki kresów zachodnich, Katowice 1936, s. 63-73, 133; Tenże, Ks. Franciszek Miczek, braterstwa miłośnik, Katowice 1938, s. 25-26; Ksiądz (J. Kudera), Dziennikarstwo polskie na Śląsku, Bytom 1912, s. 46-47; W. Szewczyk, Zapomniana powieść o prastarym Śląsku, „Powstaniec" 1938, nr 45; T. Stożek, Na ziemiach Śląska pruskiego, [w:] Pisarze śląscy XIX i XX wieku, pod red. Z. Hierowskiego, Wrocław 1963, s. 83,89; F. Szymiczek, Stowarzyszenia akademickie polskiej młodzieży górnośląskiej we Wrocławiu 1863-1918, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963, s. 178, i nn.; J. Mandziuk, Loss (Los) Wiktor (1855-1932), historyk Kościoła, redaktor, SPTK 1918-1981, Warszawa 1983, s. 351-352; E. Wyglenda, Loss Wiktor (hasło), [w:] Słownik Ziemi Pszczyńskiej, s. 166-167; M. Pater, Loss Wiktor (hasło), [w:] Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Katowice 1996, s. 244-245; A. Nowack, Historia parafii wiejskich Archiprezbiteratu Żory na Górnym Śląsku, Opole 2011, s. 83.