Gąska Walter

Gąska (Gonska) Walter (1875-1943)

Urodził się 4 kwietnia 1875 w Hucie Laury (Siemianowice), w rodzinie nauczyciela Augusta i Marii z d. Mutke. Wraz z rodzicami przeniósł się do Goduli. Wstąpił do gimnazjum w Bytomiu 20 marca 1887. Sakramentu bierzmowania udzielił mu kard. G. Kopp 3 maja 1894 w Bytomiu w czasie wizytacji biskupiej. Uczył się przeciętnie, tylko znajomość matematyki i śpiewu oceniono u niego na dobry, wszystkie pozostałe przedmioty zostały ocenione na zadawalające (befriegende). Świadectwo maturalne (Reife) wystawione 20 lutego 1897 podpisali dyrektor gimnazjum w Bytomiu prof. Schulte, ks. dr Flöckner, dr Warnatsch, Schmidt i Massny.

W czasie studiów teologicznych we Wrocławiu sympatyzował z ruchem polskim. Był członkiem „Kółka Polskiego". Święcenia kapłańskie przyjął 22 czerwca 1901. Mszę św. prymicyjną odprawił w kościele pw. Świętej Trójcy w Bytomiu 26 czerwca 1901. Jego pierwszą placówką była parafia w Świętochłowicach, następnie parafia przy Górze św. Anny i Sudoł (powiat raciborski). 24 kwietnia 1913 objął parafię w Zabełkowie w powiecie raciborskim. W okresie plebiscytowym został napadnięty przez bojówki niemieckie, pobity i następnie osadzony w więzieniu raciborskim. Po siedmiu miesiącach został uwolniony przez wojska koalicyjne. W 1922 roku otrzymał parafię w Koszęcinie. Sposób bycia i odnoszenia się do parafian wywoływał częste konflikty, które w jednym przypadku znalazły swój finał przed sądem biskupim w Katowicach. Sąd podzielił stanowisko powodów, zwracając jednak uwagę, że przeżycia w okresie plebiscytowym, ciężkie pobicie i pobyt w więzieniu zaważyły na stanie jego nerwów.

Był aktywnym działaczem Związku Obrony Kresów Zachodnich. W czasie swej pracy duszpasterskiej nie ukrywał swej niechęci do Niemców, między innymi sprzeciwiał się tworzeniu osobnych grup dzieci przygotowujących się do I spowiedzi i Komunii św. w języku niemieckim. Po wkroczeniu Niemców we wrześniu 1939 roku opuścił parafię. Czasowo ukrywał się w Chorzowie, Tarnowskich Górach i we Wrocławiu u sióstr marianek. Znalazł schronienie w zakładzie św. Józefa w Janowicach prowadzonym przez siostry marianki. Został aresztowany 22 lutego 1943 i oskarżony o zdradę stanu, za co groziła kara śmierci. Wraz z nim uwięziono s. Idę Stelcer - kierowniczkę zakładu w Janowicach, s. Gertrudę Stefanik, s. Martę Mende – przełożoną generalną sióstr marianek, Gerarda Szymankiewicza i ks. Pawła Rothera, proboszcza w Janowicach. Ks. Gąska został oskarżony o uczestnictwo w spisku mającym na celu odsunięcie Hitlera od władzy. Według jednych relacji miał być inicjatorem utworzenia tajnej organizacji składającej się z Czechów, Polaków i Francuzów, która z kolei miała być elementem większego przedsięwzięcia konspiracyjnego - kwietniowego spisku na życie Hitlera w 1944 roku. W czasie przesłuchań, całą winę wziął na siebie. Rozpoczęcie procesu ze względu na nieokreśloną przynależność narodową ks. Gąski dwukrotnie odraczano. Pierwsza rozprawa odbyła się w październiku 1943 roku przed sądem doraźnym we Wrocławiu. Na drugą rozprawę w dniu 18 listopada przyniesiono ks. Gąskę już na noszach i jeszcze przed wydaniem wyroku, prawdopodobnie otruty, zmarł 2 grudnia 1943 w więzieniu wrocławskim.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Waltera Gąski; Archiwum Auswärtiges Amt, Bonn, Oberschlesien Bd. 1 (1932-1939), sygn. Oberschl. 20; Schematyzm 1923-1947; WD 1931, nr 4, s. 48; F. Maroń, Nekrolog, WD 1971, nr 1-3, s. 44; J. Wycisło, (hasło), [w:] Słownik biograficzny, s. 114-115; Martyrologium, s. 176-177; P. Reinelt, St. Trinitas Beuthen O-S. feiert das goldene Jubiläum, Beuthen 1936, s. 54; Gwóźdź, Udział duchowieństwa, s. 182; J. Myszor, Stosunki Kościół, s. 173; Myszor, Historia diecezji, s. 321, 338; Simonis-Szym, Martyrologium koszęcińskiego duszpasterza [ks. Walter Gąska], GN 1948, nr 1, s. 8.