Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Pszowie

Z e-ncyklopedia
Pszow2.jpg
Pszow nmp2.jpg
Pszow nmp3.jpg
Pszow nmp4.jpg
Pszow nmp5.jpg

Obraz

Obraz Pani Uśmiechniętej, bo tak też nazywany jest obraz Matki Bożej Pszowskiej, jest olejną kopią obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. Pojawił się on w Pszowie dzięki jednej z corocznych pielgrzymek, na którą w 1722 roku wybrali się mieszkańcy Pszowa na czele ze swoim księdzem wikarym Janem Franciszkiem Niemczykiem. Będąc w Częstochowie zakupili kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, który był wykonany obustronnie na płótnie. Na odwrocie widniał wizerunek św. Jadwigi – patronki Śląska. Ówczesnym zwyczajem został on poświęcony poprzez potarcie o oryginał. Obraz zwinięto w rulon i tak przyniesiono do Pszowa. Po powrocie pątnicy podarowali obraz księdzu proboszczowi Grzegorzowi Puncoszkowi. Gdy ten rozwinął płótno, okazało się, że jest ono w poważnym stopniu uszkodzone. Obraz przez jakiś czas przeleżał bezpiecznie w zakrystii, a następnie oddano go do renowacji i obramowania wodzisławskiemu artyście - malarzowi Fryderykowi Siedleckiemu. Wielkim zaskoczeniem okazał się wynik owej renowacji, gdyż artysta postanowił nadać Madonnie nieco słowiańskiej urody i rozjaśnić jej oblicze, w taki sposób, że nie za bardzo przypominała Madonnę z Częstochowy. Na twarzy Maryi pojawił się subtelny uśmiech, a przy tym świadczący o kryjącej się za nim głębi. W 1723 roku podczas odpustu wodzisławskiej parafii w uroczystość Matki Boskiej Szkaplerznej obraz został poświęcony przez księdza dziekana Pawła Józefa Mizię i w uroczystej procesji przyniesiony do pszowskiego kościoła, po czym zawieszono go na bocznym filarze. W czasie różnych procesji służył jako feretron. Podczas tej wspólnej procesji na granicy Wodzisławia i Pszowa (w Kokoszycach) parafianie z Wodzisławia złożyli uroczyste ślubowanie, iż już zawsze będą przychodzić do Pszowa na święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, natomiast parafianie z Pszowa obiecali przybywać do Wodzisławia na odpust Matki Boskiej Szkaplerznej. Na pamiątkę tego ślubowania wybudowano w 1726 roku w Kokoszycach murowaną kapliczkę z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej. Początkowo obraz był otaczany kultem tylko przez miejscową ludność i duchowieństwo, ale już w latach 1727-1728 znany był w całej okolicy dzięki wielu cudownym uzdrowieniom, o czym świadczą pochodzące z tego okresu pierwsze wota. Archiwum parafialne podaje, że od Wielkanocy, tj. 28 marca, aż do 14 maja 1728 do obrazu Matki Boskiej pielgrzymowało 4 tys. pątników ze Śląska, Polski i Moraw. Taka kolej rzeczy wymagała zatwierdzenia kultu, o co zwrócił się z prośbą do wikariatu generalnego we Wrocławiu kolator pszowskiego kościoła baron Jan Bernard Welczek. W latach 1729-1730 komisja biskupia przeprowadziła trzy procesy, podczas których ludzie doświadczeni łaską za przyczyną Pszowskiej Madonny składali swoje świadectwa. W wyniku procesu zezwolono na zawieszenie obrazu w bocznym ołtarzu, jednak na razie bez ogłaszania, że jest to obraz łaskami słynący (gratiosa aut miraculosa). Uroczystego aktu tego postanowienia i jednocześnie koronacji prywatnej złotymi koronami wykonanymi przez złotnika Bernarda Like z Raciborza dokonał w lipcu 1732 roku opat cystersów z Rud Raciborskich Rudolf de Strachwitz. W krótkim czasie na obrazie zawisło wiele wotów jako wyraz wdzięczności dla Pszowskiej Pani. Większa ich część została skonfiskowana przez władze pruskie w 1809 roku. Po kasacie klasztoru w Rudach cysterski opat o. Bernard Galbierz ofiarował Matce Bożej bogato zdobiony drogimi kamieniami złoty krzyż opacki oraz swój pierścień prałacki, co zapoczątkowało nową "falę" wotów. W 1976 roku skradziono i te wota oraz złote korony. Z tego powodu 9 września 1979 miała miejsce druga koronacja, tym razem koronami poświęconymi na Jasnej Górze przez papieża Jana Pawła II podczas Jego pierwszej pielgrzymki do Polski w 1979 roku. W październiku 1989 roku doszło do kolejnej kradzieży. Korony na szczęście znaleziono, a rekoronacja została przeprowadzona we wrześniu 1990 roku przez bpa Damiana Zimonia. 8 marca 2002 abp Damian Zimoń raz jeszcze dokonał koronacji w imieniu samego papieża (nomine et auctoritate ipsius Summi Pontificis). Jako wyraz wdzięczności i kultu powstawały pieśni na cześć Pani Uśmiechniętej. Najstarsza zachowała się w śpiewniku wydanym w 1836 roku w Raciborzu.

Budowa kościoła

Gdy nieduży kościół pw. Wszystkich Świętych nie był w stanie pomieścić licznych przybyszów, w 1743 roku podjęto decyzję o budowie nowego kościoła według projektu mistrza murarskiego Fryderyka Gansa z Karniowa. Budowę ukończono w 1747 roku. Kościół poświęcono we wrześniu tego samego roku, nadając mu tytuł Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, natomiast uroczystego poświęcenia głównego ołtarza, na którym został powieszony obraz Pszowskiej Madonny dokonał w 1750 roku bp Philipp Gothard von Schaffgotsch. Na mocy brewe papieża Piusa VI z 3 lipca 1795 kościół pszowski został obdarzony łaską wieczystego i powszechnego odpustu zupełnego dla wszystkich odwiedzających i modlących się w tym świętym miejscu. Budowa kościoła w momencie, gdy doszło do umieszczenia obrazu w głównym ołtarzu w 1750 roku nie była ukończona, gdyż fasada nie posiadała jeszcze wież przewidzianych w planach. Te wszystkie braki w dobie kryzysu ekonomicznego zostały zniwelowane dzięki ofiarności pątników, parafian i szerzonemu przez piekarskiego proboszcza, ks. Alojzego Ficka, ruchowi abstynenckiemu. Całkowicie ukończony kościół konsekrował 14 września 1862 sufragan wrocławski bp Adrian Włodarski.

W 1928 roku firma Paula Berschdorfa z Nysy zbudowała w kościele 41-głosowe organy. Jest to instrument zaprojektowany w romantycznej estetyce brzmieniowej, jednak ze względu na rodzącą się w tamtych czasach tendencję do budowy organów neobarokowych instrument posiada także głosy barokowe.

Ruch pielgrzymkowy

Ruch pielgrzymkowy do sanktuarium maryjnego nasilał się w XIX wieku. W 1855 roku na placu kościelnym zbudowano stacje Drogi Krzyżowej, a w latach 1915-1929 w lesie odległym o 2 km od kościoła Kalwarię z 14 murowanymi kaplicami. W czasie okupacji w latach 1939-1945 zakazane było głoszenie kazań w języku polskim oraz odbywanie jakichkolwiek pielgrzymek. Po tym okresie na odpust Narodzenie NMP w 1945 roku przybyło do Pszowa ok. 50 tys. pątników. W 1968 roku sanktuarium nawiedził kardynał Karol Wojtyła. Dzisiaj pszowskie sanktuarium jest jednym z pięciu sanktuariów maryjnych w archidiecezji katowickiej, które uroczystości odpustowe obchodzi w II niedzielę września w święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. 7 czerwca 1997 decyzją Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów kościołowi został nadany tytuł Bazyliki Mniejszej, a 7 października 2002 dekretem abpa Damiana Zimonia ustanowiono go Sanktuarium Matki Bożej Uśmiechniętej.

Cmentarze

Kapliczki i krzyże przydrożne

Duszpasterze

Bibliografia

Dekret dot. zmiany granic parafii, WD 1928, nr 5, s. 33; J. Pawlik, Miejsca pątnicze w diecezji katowickiej, NPrz. 44 (1975), s. 172-175; I. Kontny, Sanktuarium Matki Boskiej Uśmiechniętej w Pszowie, [w:] Sanktuaria i miejsca pątnicze w województwie śląskim, red. G. Brożek, Katowice 2005, s. 41-46; Z. Karwot, Pszów. Kult Matki Boskiej (1723-1921), Pszów 2001; L. Musioł, Monografia historyczna Pszowa oraz zarys historyczny gminy i parafii Krzyżkowice w opracowaniu źródłowym, Pszów 1998; J. Pluta, P. Siemko, Do Twej dążym kaplicy. Sanktuarium Matki Bożej Pszowskiej, Bytom 1997; A. Matuszczyk-Kotulska, Pszów. Sanktuarium nadziei, Pszów 2006; Katalog Archidiecezji Katowickiej 2005, cz. 2, s. 623; Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, t. 3 Województwo Śląskie, cz. 1 diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski, Katowice 2008, s. 244-245; P. Skwara, A. Wolczyk, Kronika czyli historyczna wiadomość o Pszowie farnem i pątnem miejscu [...] ułożona i napisana przez..., Rybnik 1862; Dekret ustanowienia sanktuarium w Pszowie, Sanktuarium Matki Bożej Uśmiechniętej, WA 2002, nr 9, s. 382-383; A. Burda, Czwarta bazylika w diecezji, Pszów, GN 1997, nr 28, (dodatek katowicki), s. 13; S. Olejniczak, Gioconda Pszowska, "Z tej Ziemi" Śląski kalendarz katolicki na rok 1987, Katowice 1986, s. 102-117.