Kościół pw. św. Jerzego w Cieszynie

Kościół jest zabytkowy, powstał w latach 1327-1404 za panowania w Cieszynie księcia Kazimierza I cieszyńskiego. Powstał on poza murami miasta na tzw. Frysztackim Przedmieściu. W jego pobliżu usytuowano cmentarz datowany na 1472 rok i pierwszy w Cieszynie szpital dla chorych i ubogich. Następna wzmianka o kościele to rok 1442. Był wtedy kościołem filialnym kościoła pw. św. Marii Magdaleny i poświęcony Krzyżowi Jezusa Chrystusa. W 1653 roku kościół szpitalny był ponownie konsekrowany, a w 1751 roku ufundowano dzwon do kościoła, kolejne dzwony w 1826 roku i 1886 roku - wszystkie przetopione na cele wojenne. W latach 1804-1805 do kościoła dobudowano nową wieżę po stronie zachodniej, a w latach 1840-1855 kościół gruntownie odrestaurował ks. Jan Paduch. W 1882 roku pożar zniszczył przykościelny przytułek i od tego czasu kościół stracił funkcję kościoła szpitalnego. Na początku XX wieku ufundowano kolejny dzwon kościelny, poświęcony w 1922 roku. W maju 1945 roku cofające się wojska niemieckie wysadziły most na Bobrówce, w wyniku czego w kościele zostały zniszczone wszystkie witraże, zerwana część dachu i pękło sklepienie. Remont kościoła odbył się w latach 1950-1953 i był nadzorowany przez proboszcza cieszyńskiego ks. Lichotę. Remont kapitalny kościoła odbył się w 1973 roku i zupełnie nowy kościół poświęcił bp Herbert Bednorz. Za kościołem znajdował się cmentarz. Pochowani tu byli m.in. Karol Miarka i Paweł Stalmach (spoczywają na cmentarzu komunalnym w Cieszynie). Czytelnie zachowanych jest kilka mogił: bpa Franciszka Śniegonia, ks. Karola Findińskiego, ks. Rudolfa Skupina oraz kilka żeliwnych XIX-wiecznych krzyży.

Kościół ma cechy stylu gotyckiego. Jest murowany, z cegły, jednonawowy, z jednoprzęsłowym zamkniętym trójbocznie prezbiterium przykrytym sklepieniem krzyżowo-żebrowym. W prezbiterium znajduje się też XVII-wieczne epitafium Anny Heinel, żony cieszyńskiego miedziorytnika oraz jego rodziny - fundacji Galena Heinela z inicjałami G.H.A.H. oraz nieznanymi herbami. Do bryły kościoła, od strony zachodniej przylega czworoboczna wieża zbudowana w 1806 roku. Boczne drzwi prowadzące do zakrystii są zamknięte łukiem ostrym. W wejściu do zakrystii i wejściu do nawy (od południa) zachowały się gotyckie portale ostrołukowe oraz fragmenty gotyckiej polichromii z XV wieku na strychu ponad sklepieniem. W kluczu sklepienia znajduje się tarcza z godłem piastowskim. Nawa jest na rzucie zbliżonym do kwadratu, a rozglifione okna są ostrołukowe.

W latach 2013-2014 w czasie prac i badań konserwatorskich Elżbiety Lach i Katarzyny Mrowiec odkryto pod tynkami stare polichromie, gotyckie przedstawienie w technice wapiennej Męczeństwa Dziesięciu Tysięcy na górze Ararat z Żywym Krzyżem (ściana północna nawy). Odkryto też na południowej części ściany tęczowej wyobrażenie świętej w aureoli na cynobrowym tle z wicią roślinną, a w południowej części łuku tęczowego monochromatyczny ornament roślinny datowany na ok. początek XV wieku i przełom XVI i XVII wieku.

Samodzielna parafia św. Jerzego w Cieszynie została powołana wiosną 1968 roku, a pierwszym rektorem kościoła mocą dekretu bpa H. Bednorza z 1 września 1968 został ks. Alojzy Binda.

Bibliografia

Teresa Małkowska-Holcerowa i Jan Samek (red.), Katalog zabytków sztuki w Polsce. Miasto Cieszyn i powiat cieszyński, T. IV, z. 3: Województwo katowickie, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1974; Historia parafii św. Jerzego w Cieszynie