Kościół katolicki w Polsce w dobie Piastów

A. CHRYSTIANIZACJA POLSKI. BUDOWA POLSKIEJ ORGANIZACJI KOŚCIELNEJ W PAŃSTWIE PIASTÓW

Daty i wydarzenia:
14 IV 966 - Chrzest Polski. Thietmar był pierwszym autorem, który ukazał wagę decyzji Mieszka I o przyjęciu chrztu. Pisał, że w ślad za głową i swoim umiłowanym władcą poszły ułomne dotąd członki wśród ludu i w szatę godową przyodziane, w poczet synów Chrystusowych zostały zaliczone. Mieszko I otrzymał na chrzcie imię – według jednych Dagobert, według innych – Michał ( zdrobniale Mieszko ). Polska weszła do rodziny krajów chrześcijańskich za pontyfikatu Jana XIII (965-972).
968 - Polska zaczęła mieć biskupa ( według Rocznika praskiego) - utworzenie biskupstwa misyjnego w Poznaniu, kierowanego najpierw przez bpa Jordana, a potem przez bpa Ungera. Komu biskupstwo podlegało? Proponowane są trzy możliwe instytucje stanowiące zwierzchnią instancję dla pierwszego biskupa Polski: arcybiskupstwo magdeburskie, arcybiskupstwo mogunckie i Stolica Apostolska. Pierwszy biskup w państwie Mieszka I, Jordan, zdaniem Thietmara ciężką miał z nimi pracę, zanim, niezmordowany w wysiłkach, nakłonił ich słowem i czynem do uprawiania winnicy pańskiej. Według Thietmara bp Jordan odniósł sukces. Wprawdzie na głównych grodach widniały już krzyże, ale pamięć o obrzędach pogańskich była wciąż żywa, co poświadcza ten sam autor w słynnym zdaniu o górze Ślęży: Leży Niemcza w ziemi śląskiej, nazywanej tak niegdyś od pewnej góry bardzo wysokiej i rozległej! A ta dla swoich przymiotów i wielkości otaczana była przez mieszkańców wielką czcią, gdyż tam przeklęte pogaństwo odbywało nabożeństwa.
Ok. 991 lub 992 - Dagome iudex - nazwa jednego z najbardziej znanych tekstów (spisanych po łacinie) dotyczących wczesnej historii Polski. Mieszko oddaje swoje państwo pod opiekę papieża Jana XV (985-996). Motywy podjęcia tej czynności nie są dokładnie poznane z uwagi na skąpość źródeł. Spośród wielu tez najbardziej zasługująca na uwagę jest teoria czyniąca z Dagome iudex element walki o niezależność diecezji poznańskiej od arcybiskupstwa w Magdeburgu. Inna, równie popularna teza, utrzymuje, że Dagome iudex stara się zabezpieczyć prawa do tronu synów Mieszka I, którzy zostali zrodzeni z Ody. Ponadto dokument posiada ważne punkty odniesienia, przy pomocy których można określić granice państwa Mieszka I: Schinesghe (Gniezno lub Szczecin), longum mare (Morze Bałtyckie), Bruzze (Prusy), Russe (Ruś), Craccoa (Kraków), flumen Odera (rzeka Odra), Alemure (Ołomuniec Morawski lub Oława) i Milze (ziemia Milczan - tzw. Milsko z grodem Budziszynem).
23 IV 997 - Śmierć św. Wojciecha Sławnikowica, bpa praskiego, koło Tenkitów w Prusach. W 999 r. – kanonizowany. W XII stuleciu ciężar organizacji misji pruskiej spoczywał na biskupie płockim. Misja ta skończyła się ze śmiercią bpa Wernera (1172). W 1226 r. książę mazowiecki Konrad sprowadził Zakon krzyżacki i nadał im w 1228 r. ziemię chełmińską, gdzie w w niedługim czasie zbudowali własne państwo krzyżackie, lokując miasta m. in. Chełmno i Toruń, i zbrojnie dokonując kolejnych podbojów terytorialnych. W 1309 r. władze zakonu przeniosły swą siedzibę z Wenecji do Malborka, który stał się stolicą zakonnego państwa. Krzyżacy walczyli przeciw pogańskim Prusom i chrystianizowali ich kraj. W 1234 r. uzyskali od papieża Grzegorza IX przywilej, który ogłosił Prusy własnością św. Piotra i nadał je Zakonowi. Krzyżacka akcja misyjna w Prusach przebiegała za pomocą ognia i miecza. Podbitej ludności narzucono przymusowo chrzest i odbierano własność ziemską. W 1283 r. akcja podboju została ukończona.
7-15 III 1000 - Pielgrzymka Ottona III do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie – Zjazd gnieźnieński (synod) – promulgacja bulli papieskiej, mocą której została utworzona metropolia gnieźnieńska, a w jej skład weszła archidiecezja gnieźnieńska (abp bł. Radzim-Gaudenty) i diecezje: krakowska (bp Poppo), wrocławska (bp Jan) i kołobrzeska (bp Reinbern z Hassegun). Diecezja poznańska zatrzymała charakter misyjny. Biskup Reinbern – według Thietmara – niszczył i palił świątynie z posągami bożków i oczyścił morze zamieszkałe przez złe duchy, wrzuciwszy w nie cztery kamienie, pomazane świętym olejem, i skropiwszy je wodą święconą (...).
10-11 XI 1003 - Śmierć pierwszych męczenników Polski: świętych Benedykta, Jana, Mateusza, Izaaka i Krystyna w eremie benedyktyńskim w Międzyrzeczu (Mezerici), niedaleko ujścia Obry do Warty, usytuowanym na ziemi chrześcijańskiej, w pobliżu pogan. Miejsce i środki do życia dał im książę Bolesław Chrobry, który we wszystkim okazując im łaskawość, w zacisznej pustelni z wielką gorliwością zabudował miejsce, które sami upatrzyli jako odpowiednie dla ich życia, i dostarczał im środków niezbędnych do istnienia bez trudu.
1004 - Nominacja św. Brunona z Kwerfurtu na arcybiskupa pogan, zależnego bezpośrednio od Stolicy Apostolskiej. Jest on autorem Żywotów św. Wojciecha i Pięciu Braci Męczenników oraz listu protestacyjnego, napisanego do cesarza Henryka II w obronie Bolesława Chrobrego. Misjonarz wiele darów otrzymał od Bolesława [Chrobrego] i innych bogaczy, lecz z miejsca rozdzielił je między kościoły (według Thietmara). Czy Polska miała dwóch metropolitów (Gall Anonim)? Za czasów Bolesława Chrobrego byli nimi: Radzim-Gaudenty i Brunon z Kwerfurtu, ale jego działalność jako arcybiskupa lub tylko biskupa misyjnego nie obejmowała Polski. Zginął on z rąk Jaćwingów, do których udał się z misją.
Ok. 1005 - Bardzo silne pęknięcie w młodym polskim Kościele - upadek biskupstwa kołobrzeskiego. Rację miał Gall Anonim, że w przypadku Pomorzan ani mieczem nauczania nie dało się serc ich oderwać od pogaństwa, ani mieczem zniszczenia nie można było tego pokolenia zupełnie wytępić. Pomorzanie bezkarnie przegnali bpa Reinberna, co jest dowodem, że w sprzyjających okolicznościach (wojna polsko-niemiecka) można będzie obalić narzucone chrześcijaństwo. Rocznik hildesheimski podał, że po śmierci Mieszka II w 1034 r. chrześcijaństwo tamże przez jego poprzedników dobrze zaczęte, żałośnie, ach, upadło.
1037-1039 - Powstanie antychrześcijańskie w Polsce. Gall Anonim tak opisuje przebieg zdarzeń: (...) Polska (...) była nękana w sposób jeszcze bardziej bezsensowny i wstrętny przez swoich mieszkańców. Niewolnicy bowiem (...) porzuciwszy wiarę katolicką, rozpoczęli bunt przeciw biskupom i kapłanom Bożym, spośród których jednych (...) mieczem zabili, innych zaś (...) ukamienowali. Ponadto w 1038 lub 1039 r. Polskę najechał czeski książę Brzetysław I. Złupił on Wielkopolskę i zajął Śląsk oraz Małopolskę. Ze zdewastowanego Gniezna wywiózł relikwie św. Wojciecha, Radzyma Gaudentego i pięciu eremitów, krzyż złoty ofiarowany przez Mieszka I, który ważył trzy razy tyle co Mieszko, złote tablice wysadzane klejnotami i wiele innych kosztowności. Za jednym posunięciem zniszczyli Gniezno jako sanktuarium, a Polacy zostali pozbawieni świętych opiekunów. Czesi zburzyli budowle sakralne w Poznaniu, które zostały wzniesione przez Mieszka I na uroczystość chrztu Polski a także splądrowali grobowiec tego władcy, czego dowodem była czeska moneta odnaleziona w ruinach. Jak pisał Gall Anonim: I tak długo wspomniane miasta pozostawały w opuszczeniu, że w kościele św. Wojciecha Męczennika i św. Piotra Apostoła dzikie zwierzęta znalazły legowiska. Kosmas, kronikarz czeski, zauważył: W Polsce było prześladowanie chrześcijan. On też przedstawił procesję Czechów z łupami w Pradze.
1039-1058 - Odbudowa Kościoła polskiego za panowania Kazimierza I Odnowiciela. Zasłużył on na opinię tego, który mnożył zgromadzenia mnichów i świętych dziewic, czego dowodem są fundacje klasztorne w Tyńcu, Mogilnie i Wrocławiu oraz odnowił biskupstwa w Krakowie i Wrocławiu. W tym dziele pomagał mu mnich Aaron z opactwa Brauweiller pod Kolonią, który w 1044 r. zamieszkał w Tyńcu i w 1046 r. powołany został przez papieża Benedykta IX (1032-1048) na urząd arcybiskupa krakowskiego (tzn. z uprawnieniami arcybiskupa wobec braku władzy metropolitarnej w Polsce). Za dowód starań władcy o odbudowanie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego można uznać jego walkę o uzyskanie nakazu zwrotu przez Czechów zagrabionych w Polsce relikwii. Wspomniany abp Aaron dokonał po 1046 r. ważnej reformy kleru: Tenże zdjął z mnichów obowiązek odmawiania psalmów za żywych i naznaczył go w inny sposób swoim kapłanom przebywającym w jego diecezji, czyli obowiązki liturgiczne praktykowane przez benedyktynów zostały rozciągnięte także na kler świecki (w tym zwyczaje życia wspólnego).
20 IV 1075 - List Quoniam honor papieża Grzegorza VII (1073-1085) do księcia Bolesława Śmiałego, zwanego też Szczodrym. Papież stwierdził w nim, że istotną bolączką polskiego Kościoła jest brak stałego miejsca siedziby metropolitarnej (na skutek czego biskupi polscy muszą w każdym przypadku szukać arcybiskupa do przyjęcia z jego rąk sakry), zaś biskupi, nie mając nad sobą zwierzchnika, są poza regułami i dekretami ojców świętych wolni i pozbawieni więzów (nie stosują się do przepisów prawa kościelnego). Papież uznał, że liczbę diecezji w Polsce należy zwiększyć, ponieważ istniejące dotąd są terytorialnie zbyt rozległe. W tym celu wysyła do polski legatów, którzy w porozumieniu z władcą mają przeprowadzić reorganizację struktury hierarchicznej Kościoła w Polsce.
1076 - Na prośbę Bolesława II Śmiałego i za zgodą papieża Grzegorza VII legaci papiescy dokonują odnowienia metropolii gnieźnieńskiej. Zreorganizowana metropolia gnieźnieńska obejmowała w swych granicach – obok archidiecezji – nadto diecezje: krakowską, kruszwicką, płocką, poznańską, wrocławską i pomorską. Diecezja kruszwicka niebawem upadła ( ok. 1096 ) w czasie wojny domowej między Zbigniewem i Władysławem Hermanem. Upadła również diecezja pomorska po odpadnięciu Pomorza od Polski. Pozostałe diecezje wymienia Gall Anonim w liście dedykacyjnym na początku swej Kroniki.
11 IV 1079 - Gwałtowna i tajemnicza śmierć bpa Stanisława ze Szczepanowa w kościele św. Michała na Skałce w Krakowie (kanonizowany 17 IX 1253 r.). Sprawa św. Stanisława – czy był on zdrajcą ( traditor - Gall Anonim ), czy też świętym ( sanctus – Wincenty Kadłubek )? Dla historyków nie ulega wątpliwości, że Gall Anonim, podejmując tak drażliwy temat, musiał zasięgnąć opinii ludzi Kościoła. Powołał się na opinię bpa Bogumiła, który uznał słuszność zarzutów króla wobec swojego poprzednika. Zdaniem Wincentego Kadłubka sprawa zaczęła się od niemoralnych czynów żon rycerzy. Ci opuścili króla, aby mścić się na żonach i pachołkach, król zaczął mścić się zarówno na rycerzach, jak i na ich żonach. Biskup napomniał króla, aby się opamiętał, a w końcu, gdy napomnienie nie poskutkowało, wyklął go. Ten zaś wysłał na biskupa, będącego w kościele, swoich siepaczy. Wygnanie króla Bolesława II z Polski miało dla Kościoła bardzo poważne znaczenie nie tylko ze względu na sam fakt konfliktu władcy ze swoim biskupem. Kościół polski stracił w tym momencie swojego właściciela i opiekuna, stracił monarchę, którego panowanie upływało dotąd pod znakiem przeprowadzenia zmian organizacyjnych w strukturach kościelnych. Skazanie i śmierć bpa Stanisława zostało uznane za symbol zamachu na nietykalność fizyczną osoby duchownej.
1092-1118 - Arcybiskup gnieźnieński Marcin występuje w roli pośrednika w czasie walk wewnętrznych między Bolesławem Krzywoustym a jego bratem Zbigniewem. Po oślepieniu Zbigniewa na rozkaz władcy, rzucił na kraj klątwę i zmusił Krzywoustego do podjęcia publicznej pokuty w popiele i włosiennicy, przeproszenia oślepionego i pojednania się z nim.
Po 1121 - Systematyczna chrystianizacja Pomorza Zachodniego, zapoczątkowana po wieloletniej walce Bolesława Krzywoustego z Pomorzanami. Początek był jednak nieudany, bo działalność misyjna eremity Bernarda z Hiszpanii na Wolinie w 1123 r. zakończyła się fiaskiem. Poganie wyśmiali go, obrzucili błotem i wsadzili na łódkę, aby rybom głosił Słowo Boże, gdyż ludzie Pomorza wiadomości o Bogu nie chcieli słuchać. Efekt przyniosły dopiero misje pomorskie św. Ottona z Bambergu: pierwsza ( 1124-1125 ) – 22 165 Pomorzan zostało ochrzczonych; druga ( 1128) – stworzenie zrębów organizacji kościelnej. W 1139 r. papież Innocenty II potwierdził utworzenie diecezji pomorskiej ze stolicą w Wolinie, którego mieszkańcy wcześniej zostali oczyszczeni słowem wiary i kąpielą chrztu, a większe i mniejsze bałwany, które były pod ręką, były palone przez zbożnego biskupa.
1009-1282 - Wyprawy misyjne Polaków do Jaćwingów, zamieszkałych w kraju zwanym Pollexia. Akcja chrystianizacyjna odbyła się najpierw bez oręża i posiadała charakter prawdziwie apostolski. Skończyła się jednak śmiercią męczeńską wspomnianego wyżej św. Brunona z Kwerfurtu i części jego towarzyszy (9 III 1009). Systematyczny podbój Jaćwieży rozpoczął około 1108 r. Bolesław Krzywousty, podjął je w 1192 r. Kazimierz Sprawiedliwy, potem w latach 1255-1282 krucjaty na Jaćwież zorganizowali Bolesław Wstydliwy i Leszek Czarny. Swoje krwawe podboje podjęli tu Krzyżacy.
1123-1124 - Legat kard. Idzi, biskup Tusculum, nadał diecezjom w Polsce ścisłe granice, które przetrwały do I rozbioru Polski. Ponadto utworzył w granicach metropolii gnieźnieńskiej ( Gniezno, Kraków, Wrocław, Poznań ) nowe diecezje: lubuską, szczecińską, pomorską ( wolińską) i włocławską i przywrócił biskupa - w upadłej na przełomie XI i XII w. – diecezji kruszwickiej.
1131 - Pretensje do zwierzchnictwa nad całym Kościołem polskim wysuwane przez abpa Norberta z Magdeburga na synodzie w Reims, poparte przez papieża Innocentego II, na podstawie falsyfikatu z początku XI wieku, w którym Poznań był wymieniany jako sufragania Magdeburga.
1140-1153 - Cystersi zakładają klasztory w Małopolsce ( Jędrzejów, Sulejów, Wąchock, Koprzywnica), Wielkopolsce ( Łekno, Ląd), na Pomorzu (Kołbacz, Oliwa) i Śląsku (Lubiąż, Henryków). Na swoich folwarkach mnisi wprowadzali postępowe metody uprawy roli (trójpolówkę) i hodowli zwierząt (owce). Budowali też kuźnice i folusze.
1148 - Legat papieża Eugeniusza III (1145-1153), kard. Gwidon, nałożył na Polskę interdykt po wygnaniu z Polski księcia Władysława II Wygnańca przez młodszych braci, popieranych przez abpa Jakuba ze Żnina ( rzucił klątwę na Władysława II).
1163 - Do Polski zostali sprowadzeni przez Jaksę hr. Gryf Bożogrobcy i osiedlili się w Miechowie. Zakładali szpitale, szkoły parafialne i przytułki dla ubogich.
1180 - Początek walki o wolność Kościoła w Polsce: Synod w Łęczycy - Statut łęczycki. Odbył się on prawdopodobnie w wielkiej romańskiej bazylice św. Aleksego w Tumie pod łęczycą, pod przewodnictwem księcia krakowskiego Kazimierza Sprawiedliwego (1177-1194) i metropolity gnieźnieńskiego Zdzisława (ok. 1170-1180), a przybyli nań wszyscy biskupi metropolii: Gedko krakowski, Żyrosław wrocławski, Cherubin poznański, Lupus płocki, Onulf kujawski, Konrad pomorski i Gaudenty lubuski. Na synodzie łęczyckim ograniczono pod karą klątwy dotychczasowe uprawnienia urzędników książęcych, żądających powód i żywienia wojsk książęcych przez chłopów, z wyjątkiem wypadku napadu nieprzyjacielskiego. Zabroniono również pod karą klątwy zabierania ruchomego majątku zmarłego biskupa zarówno przez księcia, jak i przez możnowładców – zob. pojęcia: ius spolii, privilegium fori i ius ducale. Był to pierwszy wyłom w starym prawie książęcym i pierwsze wielkie osiągnięcie Kościoła w walce z supremacją państwową i systemem kościołów prywatnych. Na prośbę Episkopatu i książąt papież Aleksander III potwierdził uchwały łęczyckie.
28 III 1181 - Papież Aleksander III stwierdził, że książę Kazimierz Sprawiedliwy powziął decyzje za radą arcybiskupa, biskupów i krajowych magnatów. Za najważniejsze uznał, że książę oddalił od Kościoła i osób kościelnych pewne nadużycia i zwykłe krzywdy, zarządzając, aby więcej nie konfiskowano dóbr zmarłych biskupów.
Około 1200 - Episkopat polski kierowany przez abpa Henryka Kietlicza z Gniezna (+ 1219) - przy ścisłej współpracy ze Stolicą Apostolską – przystąpił do pełnej realizacji programu wolności Kościoła. Wyrazem zależności kraju od Stolicy Świętej było świętopietrze. Przed kanonizacją św. Stanisława książęta polscy wysłali suplikę do papieża Innocentego IV z oświadczeniem, że przodkowie ich, skoro przyjęli wiarę chrześcijańską, byli podporządkowani tylko Stolicy Apostolskiej i do tej chwili oni sami są jej podporządkowani, i że na znak podległości oni sami i mieszkańcy Polski corocznie płacili tej Stolicy czynsz, nazywany denarem św. Piotra. Wielkim sukcesem abpa Henryka Kietlicza były pierwsze kanoniczne wybory biskupa w Polsce. W 1206 r. metropolita wyjechał do Rzymu, zaś 1 I 1207 r. papież Innocenty III - na jego wniosek - wydał bullę, która pod karą klątwy nakazywała książętom w Polsce odstąpienie od inwestytury. Okazja do sprawdzenia jej skuteczności nadarzyła się w 1208 r. przy wyborze Wincentego Kadłubka - kandydata mniejszości na biskupa krakowskiego, zatwierdzonego przez papieża. Na wybór tego biskupa zgodził się także książę krakowski Leszek Biały.
Około 1206 - Początek systematycznej chrystianizacji Prus przez Polskę.
1215 - Udział abpa Henryka Kietlicza oraz biskupów: krakowskiego, wrocławskiego, lubuskiego i włocławskiego w Soborze Laterańskim IV. Metropolita wspólnie z opatem Chrystianem przedstawili papieżowi Innocentemu III osiągnięcia misji pruskiej. Na dowód odniesionego sukcesu okazali ojcom soborowym dwóch ochrzczonych Prusów. Chrystian zaś w 1216 r. otrzymał od papieża sakrę biskupa Prus. Książę Konrad Mazowiecki nadał mu Chełmno, a jurysdykcji kościelnej nad ziemią chełmińską zrzekł się na jego rzecz biskup płocki. W 1215 r. Polacy przyjęli też obowiązek spowiedzi przynajmniej raz do roku i przystępowania do Komunii św. w okresie Wielkanocy.
1221(3) - Przybycie do Krakowa przedstawicieli Zakonu Kaznodziejskiego ze św. Jackiem Odrowążem na czele w celu szerzenia słowem i przykładem Ewangelii.
1223-1223 - Krucjata pruska książąt: Henryka Brodatego, Leszka Białego, Konrada Mazowieckiego, Świętopełka i Warcisława, zakończona porażką i zrażeniem Prusaków do przyjmowania chrześcijaństwa.
1232 - Papież Grzegorz IX (1227-1241) nakazał trzem dominikanom, Gerardowi, Jakubowi i Domasławowi, rozpatrzyć szansę na utworzenie biskupstwa misyjnego na Rusi. Przegnani przez księcia Włodzimierza w 1233 r. dominikanie osiedli w Haliczu i Włodzimierzu Wołyńskim. W 1234 r. Gerard z Wrocławia otrzymał sakrę biskupa Rusi, ale jego działalność przerwał w 1240 r. najazd mongolski. Św. Jacek Odrowąż zdołał uciec do Polski. Książę Henryk Brodaty przekazał misję ruską biskupstwu lubuskiemu.
1234-1237 - Franciszkanie zakładają swoje klasztory we Wrocławiu i Krakowie.
1243 - Erekcja diecezji chełmińskiej – czyli zakończenie procesu tworzenia organizacji diecezjalnej na ziemiach etnicznie polskich.
1261 - Przybycie z Italii do Krakowa ruchu biczowników, praktykujących drastyczną formę pokuty za grzechy, ale budzących zgorszenie nagością swych ciał.
26 III 1267 - Kanonizacja św. Jadwigi Śląskiej w Viterbo, dokonana przez papieża Klemensa IV (1265-1268). Zasłynęła ona z wielkich dzieł miłosierdzia.
1283-1314 - Rządy arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnki (1283-1314), który odegrał szczególną rolę w procesie zjednoczenia Polski dzielnicowej i obrony polskości przed germanizacją. Nazywany był mężem opatrznościowym. Sprecyzował obowiązki liturgiczne duchowieństwa (synod łęczycki z 1285 r.): Stanowimy (...), by wszyscy księża w czasie mszy świętej, po odśpiewaniu "Credo" zgromadzonym wiernym wykładali po polsku: Wierzę w Boga, Ojcze nasz i Zdrowaś Maria - oraz święta w następnym tygodniu zapowiadali. (...) Niech przed podniesieniem uderzą w dzwon, aby się ludzie schodzili i niech się potem modlą za Ojca Świętego i za wszystkie stopnie Kościoła, za królów i książąt (...), za pokój i szczęście na ziemi, a w szczególności za dobrodziejów i patronów, i w ogóle za żywych i zmarłych tam pogrzebanych. Zachęcały do głoszenia kazań: A gdy się znajdą dostatecznie biegli, niech wykładają Ewangelię, zachęcając wiernych do wykonywania dobrych uczynków, do unikania grzechów, do pełnienia służby Bożej lub przynajmniej do odwiedzenia Ciała Pańskiego. Wiązały wiernych z kościołem parafialnym i jego cmentarzem; nakazywały modlitwy za dobrodziejów danego kościoła. Największe znaczenie miały uchwały nakazujące używanie języka polskiego w kościele. Abp Świnka przyczynił się do też koronacji Przemysława II w 1295 r. Był sojusznikiem Władysława Łokietka.
1295 - Wybór zniemczonego Ślązaka Jana Muskaty na tron biskupi w Krakowie. Okazał się on najbardziej zagorzałym przeciwnikiem księcia Władysława Łokietka, na którego rzucił klątwę. Interweniował abp Jakub Świnka, który pozbawił Muskatę okresowo urzędu.
20 I 1320 - Koronacja Władysława Łokietka w katedrze krakowskiej dokonana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława w obecności biskupów polskich. Metropolici gnieźnieńscy nie tylko współpracowali z królem, ale byli także jego niezastąpionymi doradcami. Biskupi zasiadali w radzie królewskiej. Na ich barkach spoczywał ciężar wielu państwowych spraw. Król miał ogromny wpływ na obsadę stanowisk arcybiskupa i biskupów.
1357 - Król Kazimierz Wielki zwrócił się do papieża Benedykta XII (1335-1342) z prośbą, aby Stolica Apostolska przyznała Kościołowi polskiemu jurysdykcję kościelną na Rusi Halickiej i Litwie. Planował on utworzenie łacińskiej metropolii ze stolicą we Lwowie. Tuż przed 1367 r. doprowadził do powstania metroplii w Haliczu. Jej arcybiskupem został franciszkanin Krystyn. Wprawdzie pretensje do zwierzchnictwa kościelnego nad Rusią nadal zgłaszał biskup lubuski, jednak w 1368 r. doszło do zawarcia ugody w sprawie Kościoła na Rusi. Arcybiskupstwo halickie funkcjonowało nieformalnie do 1375 r. Dopiero w tym roku, 13 II, papież Grzegorz XI (1371-1378) bullą Debitum pastoralis officii erygował formalnie arcybiskupstwo halickie oraz podlegające mu sufraganie w Przemyślu, Włodzimierzu Wołyńskim i Chełmie. Metropolitą halickim był wówczas Maciej. Zostały też uchylone roszczenia biskupstwa lubuskiego do zwierzchnictwa nad Rusią. Walnie przyczynił się do tego książę Władysław Opolczyk.
12 V 1364 - Kazimierz Wielki podpisał dokument erygujący Uniwersytet Krakowski, potwierdzony bullą Urbana V z 1 IX 1364 r. Papież oddał biskupowi krakowskiemu kontrolę nad egzaminami ( według króla miał ją mieć kanclerz krakowski ).

Ciag dalszy - patrz: Kościół katolicki w dobie Piastów - Terminologia