Tekst źródłowy strony Ut unum sint - Próby ugody Kościoła katolickiego z dysydentami w Polsce

'''TEKST ŹRÓDŁOWY'''
*''Akta synodów różnowierczych w Polsce'', T. 3: ''Małopolska 1571-1632'', opr. M. Sipayłło, Warszawa 1983 [zob. Synod generalny piotrkowski ewangelików polskich z 1578 r., s. 39-41]
*E. Piszcz, ''Colloquium charitativum'' [ zob. "Znak", R. 18: 1966, nr 150(XII), s. 1489-1501]

'''Pytania do tekstu:'''
*Kto przewodniczył obradom synodu ewangelików polskich z 1-3 czerwca 1578 roku?
*Jakie przepisy prawne wprowadzono odnośnie do sprawowania Wieczerzy Pańskiej?
*Jakie nieprawidłowości życia kościelnego napiętnowali uczestnicy synodu w Piotrkowie Trybunalskim?
*Kim byli uczestnicy dysputy toruńskiej (podaj ich liczbę)? 
*Jaka była treść regulaminu Colloquium Charitativum (łac. colloquium - rozmowa, caritas - miłość)?
*Jakie warunki wobec trzech wyznań postawił monarcha w swojej instrukcji?
*Jaki był cel Colloquium Charitativum?
*Jakie dezyderaty przedstawili przedstawiciele poszczególnych stron dyskusji?
*Kto reprezentował króla oraz strony: katolicką i protestanckie w czasie rozmowy toruńskiej?
*Jakie były przyczyny niepowodzenia toruńskiego Coloquium Charitativum?
*Jakiemu procesowi w Kościele polskim służyło spotkanie toruńskie?

'''KOMENTARZ'''

''STANOWISKO PRAWNE PROTESTANTYZMU W POLSCE W OKRESIE REFORMY TRYDENCKIEJ:''
*Konstytucja sejmowa z 1543 roku  postanawiała: ''Uchwaliliśmy z doradcami naszymi i posłami ziemskimi, by każdy z naszych poddanych mógł swobodnie opuszczać Królestwo, udając się do tego kraju, gdzie wyruszyć zechce, by tam być, służyć oraz ćwiczyć się w dobrych obyczajach i onych naukach i dla czytania pism dozwolonych przez Kościół. Gdyby zaś kto, powracając z obcych krajów, chciał nowe nauki albo księgi szerzyć, podsuwać lub wykorzystywać, powinien usprawiedliwić się zgodnie z dawnymi prawami i obyczajami Królestwa''.
*Edykt króla Zygmunta Augusta z 1550 roku nakazujący szlachcie, pod groźbą kary śmierci, porzucanie protestantyzmu (pozostał martwą literą).
*Przywileje króla Zygmunta Augusta dla Gdańska (1557), Prus Królewskich (1559), Inflant (1562) oraz innych miast i ziem - luteranie uzyskali prawną swobodę wyznania.
*Zawieszenie obowiązku starostów grodowych wykonywania wyroków sądów kościelnych (1563-1565).
*Sejm w Parczewie w 1564 roku - król Zygmunt August przyjął uroczyście księgę uchwał trydenckich z rąk nuncjusza Jana Franciszka Commendoniego - monarcha potwierdził zasadę, iż król Rzeczypospolitej jest władcą prawowiernym, katolickim, a jego państwo uznaje naukę Kościoła katolickiego za prawo obowiązujące.
*Sejm konwokacyjny (w czasie bezkrólewia z 1573 roku - akt tzw. konfederacji warszawskiej: obie strony, katolicka i protestancka, ogłosiły tolerancję dla wszystkich wyznań katolickich; zagwarantowano: 1) bezwarunkowy i wieczysty pokój religijny (art. 3); 2) przyznano szlachcie władzę na podstawie zasady ''cuius regio, eius religio'', odrzuconej następnie dzięki  postawie szlachty sandomierskiej (art. 4); 3) zagwarantowano zupełne równouprawnienie (niezależnie od wyznania) szlachcie, mieszczanom królewskim i innym ludziom wolnym.  Uchwały konfederacji warszawskiej zostały włączone do tzw. Artykułów Henrykowskich i przysięgi królewskiej, zapewniały w Rzeczpospolitej Obojga Narodów tolerancję religijną dla szlachty i innych stanów reprezentowanych na sejmie. Mimo późniejszych ograniczeń (jak banicja Braci Polskich) obowiązywała do końca istnienia Rzeczpospolitej.

''FRAGMENT PRZEMÓWIENIA JANA PAWŁA II, WYGŁOSZONEGO W CZASIE SPOTKANIA EKUMENICZNEGO W DNIU 17 VI 1983 ROKU W WARSZAWIE:''
*''(...) Duch otwartości ku drugim oraz pragnienie wzajemnego zbliżenia pomiędzy różnymi wyznaniami chrześcijańskimi ożywiały od dawna dążenia ekumeniczne w tym kraju. Pozwólcie, że wspomnę tutaj Colloquium Charitativum zwołane w 1645 roku do Torunia, z inicjatywy biskupów katolickich, zgromadzonych dwa lata wcześniej na synodzie warszawskim oraz przy poparciu króla Władysława IV. Owo ''spotkanie miłości'' miało na celu przywrócenie jedności i zgody między katolikami, luteranami i kalwinistami. Jego przebiegiem interesowano się w całej Europie. Długotrwałe dyskusje, w których wzięło udział 76 teologów, obejmowały głównie doktrynę, praktyki i obyczaje. Z powodu jaskrawych różnic dogmatycznych, a także uwarunkowań społecznych, nie osiągnięto zamierzonego porozumienia. Zdaniem historyków, toruńskie Colloquium Charitativum stanowiło wszakże próbę osiągnięcia jedności przez konfrontację poglądów. Choć nie przyniosło spodziewanych rezultatów, niemniej wzbudziło szacunek dla duchowych i politycznych przywódców Rzeczypospolitej, dając niejako początek praktycznemu ekumenizmowi (...)''.


'''LITERATURA'''
*''Historia Kościoła w Polsce'', T. 1, cz. 2, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań-Warszawa 1974, s. 342-344.
*Kumor B., ''Historia Kościoła'', T. 5, Lublin 2002, s. 251-252.
*Piszcz E., ''Colloquium Charitativum w Toruniu A.D. 1645. Geneza i przebieg'', [w:] ''Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość'', T. 20, Toruń 1995.
*J. Tazbir, ''Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie'', Warszawa 1993.
*Wojak T., ''Szkice z dziejów reformacji w Polsce XVI i XVII wiek'', Warszawa 1977.

[[Kategoria:Historia Kościoła|Ćwiczenia]]