Ut unum sint - Próby ugody Kościoła katolickiego z dysydentami w Polsce

Z e-ncyklopedia

TEKST ŹRÓDŁOWY

  • Akta synodów różnowierczych w Polsce, T. 3: Małopolska 1571-1632, opr. M. Sipayłło, Warszawa 1983 [zob. Synod generalny piotrkowski ewangelików polskich z 1578 r., s. 39-41]
  • E. Piszcz, Colloquium charitativum [ zob. "Znak", R. 18: 1966, nr 150(XII), s. 1489-1501]

Pytania do tekstu:

  • Kto przewodniczył obradom synodu ewangelików polskich z 1-3 czerwca 1578 roku?
  • Jakie przepisy prawne wprowadzono odnośnie do sprawowania Wieczerzy Pańskiej?
  • Jakie nieprawidłowości życia kościelnego napiętnowali uczestnicy synodu w Piotrkowie Trybunalskim?
  • Kim byli uczestnicy dysputy toruńskiej (podaj ich liczbę)?
  • Jaka była treść regulaminu Colloquium Charitativum (łac. colloquium - rozmowa, caritas - miłość)?
  • Jakie warunki wobec trzech wyznań postawił monarcha w swojej instrukcji?
  • Jaki był cel Colloquium Charitativum?
  • Jakie dezyderaty przedstawili przedstawiciele poszczególnych stron dyskusji?
  • Kto reprezentował króla oraz strony: katolicką i protestanckie w czasie rozmowy toruńskiej?
  • Jakie były przyczyny niepowodzenia toruńskiego Coloquium Charitativum?
  • Jakiemu procesowi w Kościele polskim służyło spotkanie toruńskie?

KOMENTARZ

STANOWISKO PRAWNE PROTESTANTYZMU W POLSCE W OKRESIE REFORMY TRYDENCKIEJ:

  • Konstytucja sejmowa z 1543 roku postanawiała: Uchwaliliśmy z doradcami naszymi i posłami ziemskimi, by każdy z naszych poddanych mógł swobodnie opuszczać Królestwo, udając się do tego kraju, gdzie wyruszyć zechce, by tam być, służyć oraz ćwiczyć się w dobrych obyczajach i onych naukach i dla czytania pism dozwolonych przez Kościół. Gdyby zaś kto, powracając z obcych krajów, chciał nowe nauki albo księgi szerzyć, podsuwać lub wykorzystywać, powinien usprawiedliwić się zgodnie z dawnymi prawami i obyczajami Królestwa.
  • Edykt króla Zygmunta Augusta z 1550 roku nakazujący szlachcie, pod groźbą kary śmierci, porzucanie protestantyzmu (pozostał martwą literą).
  • Przywileje króla Zygmunta Augusta dla Gdańska (1557), Prus Królewskich (1559), Inflant (1562) oraz innych miast i ziem - luteranie uzyskali prawną swobodę wyznania.
  • Zawieszenie obowiązku starostów grodowych wykonywania wyroków sądów kościelnych (1563-1565).
  • Sejm w Parczewie w 1564 roku - król Zygmunt August przyjął uroczyście księgę uchwał trydenckich z rąk nuncjusza Jana Franciszka Commendoniego - monarcha potwierdził zasadę, iż król Rzeczypospolitej jest władcą prawowiernym, katolickim, a jego państwo uznaje naukę Kościoła katolickiego za prawo obowiązujące.
  • Sejm konwokacyjny (w czasie bezkrólewia z 1573 roku - akt tzw. konfederacji warszawskiej: obie strony, katolicka i protestancka, ogłosiły tolerancję dla wszystkich wyznań katolickich; zagwarantowano: 1) bezwarunkowy i wieczysty pokój religijny (art. 3); 2) przyznano szlachcie władzę na podstawie zasady cuius regio, eius religio, odrzuconej następnie dzięki postawie szlachty sandomierskiej (art. 4); 3) zagwarantowano zupełne równouprawnienie (niezależnie od wyznania) szlachcie, mieszczanom królewskim i innym ludziom wolnym. Uchwały konfederacji warszawskiej zostały włączone do tzw. Artykułów Henrykowskich i przysięgi królewskiej, zapewniały w Rzeczpospolitej Obojga Narodów tolerancję religijną dla szlachty i innych stanów reprezentowanych na sejmie. Mimo późniejszych ograniczeń (jak banicja Braci Polskich) obowiązywała do końca istnienia Rzeczpospolitej.

FRAGMENT PRZEMÓWIENIA JANA PAWŁA II, WYGŁOSZONEGO W CZASIE SPOTKANIA EKUMENICZNEGO W DNIU 17 VI 1983 ROKU W WARSZAWIE:

  • (...) Duch otwartości ku drugim oraz pragnienie wzajemnego zbliżenia pomiędzy różnymi wyznaniami chrześcijańskimi ożywiały od dawna dążenia ekumeniczne w tym kraju. Pozwólcie, że wspomnę tutaj Colloquium Charitativum zwołane w 1645 roku do Torunia, z inicjatywy biskupów katolickich, zgromadzonych dwa lata wcześniej na synodzie warszawskim oraz przy poparciu króla Władysława IV. Owo spotkanie miłości miało na celu przywrócenie jedności i zgody między katolikami, luteranami i kalwinistami. Jego przebiegiem interesowano się w całej Europie. Długotrwałe dyskusje, w których wzięło udział 76 teologów, obejmowały głównie doktrynę, praktyki i obyczaje. Z powodu jaskrawych różnic dogmatycznych, a także uwarunkowań społecznych, nie osiągnięto zamierzonego porozumienia. Zdaniem historyków, toruńskie Colloquium Charitativum stanowiło wszakże próbę osiągnięcia jedności przez konfrontację poglądów. Choć nie przyniosło spodziewanych rezultatów, niemniej wzbudziło szacunek dla duchowych i politycznych przywódców Rzeczypospolitej, dając niejako początek praktycznemu ekumenizmowi (...).


LITERATURA

  • Historia Kościoła w Polsce, T. 1, cz. 2, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań-Warszawa 1974, s. 342-344.
  • Kumor B., Historia Kościoła, T. 5, Lublin 2002, s. 251-252.
  • Piszcz E., Colloquium Charitativum w Toruniu A.D. 1645. Geneza i przebieg, [w:] Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość, T. 20, Toruń 1995.
  • J. Tazbir, Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie, Warszawa 1993.
  • Wojak T., Szkice z dziejów reformacji w Polsce XVI i XVII wiek, Warszawa 1977.
Źródło: „https://silesia.edu.pl/index.php?title=Ut_unum_sint_-_Próby_ugody_Kościoła_katolickiego_z_dysydentami_w_Polsce&oldid=94947”