Sobański Remigiusz

Sobański Remigiusz (1930-2010), profesor prawa kanonicznego, oficjał Sądu Biskupiego w Katowicach

Katowice, cmentarz przy ul. Sienkiewicza

Urodził się 1 sierpnia 1930 w Miasteczku Śląskim w rodzinie Bonifacego i Klary z d. Końdek. Po ukończeniu liceum w Tarnowskich Górach (1949) wstąpił do Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Równocześnie studiował na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w wieku 24 lat (30 IX 1954) uzyskał stopień doktora teologii na podstawie rozprawy zatytułowanej: Zmniejszenie i zwiększenie poczytalności w prawie karnym kanonicznym. W tym samym roku (29 VI 1954) przyjął święcenia kapłańskie i pełnił posługę duszpasterską w parafiach w Szopienicach, Zebrzydowicach, a następnie jako katecheta w Technikum Górniczym w Chorzowie.

We wrześniu 1957 roku rozpoczął pracę w Sądzie Biskupim w Katowicach, w którym pracował nieprzerwanie przez ponad pół wieku, najpierw jako notariusz, potem jako sędzia, od 1989 roku jako oficjał Sądu Biskupiego, a od 1992 roku jako wikariusz sądowy Sądu Metropolitalnego. Z upoważnienia Stolicy Apostolskiej rozpatrywał sprawy o stwierdzenie nieważności małżeństwa kanonicznego w trzeciej instancji. Jego wyroki były często publikowane i wpływały opiniotwórczo na kształt doktryny prawnej w powyższym zakresie.

W 1958 roku podjął wykłady z prawa kanonicznego w Śląskim Seminarium Duchownym w Krakowie. Wykłady te kontynuował po przeniesieniu seminarium do Katowic, najpierw w ramach tej uczelni, a następnie (do 2001 roku) na powstałym w Katowicach Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego. Z Uniwersytetem Śląskim związany był także poprzez Wydział Prawa i Administracji, na którym od 1991 roku był profesorem w Katedrze Prawa Cywilnego i Prawa Prywatnego Międzynarodowego. W l. 2003-2007 był też profesorem zwyczajnym w Wyższej Szkole Ekonomii i Administracji w Bytomiu.

Od 1968 roku związał się z Akademią Teologii Katolickiej w Warszawie (dzisiejszy Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), najpierw poprzez wykłady zlecone, a po dwóch latach już jako pracownik etatowy na Wydziale Prawa Kanonicznego. Po zdobyciu stopnia doktora habilitowanego nauk prawnych (1971), został docentem na Wydziale Prawa Kanonicznego przy Katedrze Kościelnego Prawa Publicznego i Międzynarodowego. Pełnił funkcję kierownika tejże, a od 1982 roku kierownika Katedry Teorii Prawa Kościelnego. W latach 1975-1978 był dziekanem Wydziału Prawa Kanonicznego ATK, od 1978 roku do 1981 roku prorektorem Akademii, a w l. 1981-1987 rektorem tej uczelni.

Badania z zakresu teorii prawa prowadzone przez ks. R. Sobańskiego na Wydziale Prawa Kanonicznego obejmowały - w pierwszej fazie - ontologiczne podstawy prawa kanonicznego, konstytucję Kościoła. Następnie polami badawczymi stały się teologia prawa kościelnego i kościelne prawo fundamentalne. W badaniach tych ks. R. Sobański skupił się na słowie i sakramencie jako decydujących wyznacznikach prawa kościelnego. W 1973 roku opublikował Zarys teologii prawa kościelnego, książkę określaną w recenzjach jako pionierską zarówno w literaturze polskiej, jak i obcojęzycznej. W badaniach z zakresu teologii i teorii prawa kanonicznego towarzyszyli mu kanoniści z Wydziału Prawa Kanonicznego ATK w Warszawie, co przyczyniło się do wzmocnienia pozycji tego ośrodka naukowego. Mówiono wręcz o „polskiej szkole” w kanonistyce. Główne idee wypracowane w warszawskim ośrodku kanonistycznym zawierała kolejna książka ks. R. Sobańskiego, zatytułowana Kościół - prawo - zbawienie. Następnie drukiem ukazała się monografia Kościół jako podmiot prawa, z podtytułem Elementy eklezjologii prawnej. Powstanie tej książki związane było bardzo z doświadczeniami wyniesionymi z pracy na katedrze prawa publicznego. Próba ukazania Kościoła-tajemnicy jako fundamentu teorii prawa kościelnego odbiła się na świecie głośnym echem. Dociekania w zakresie analizy eklezjalnych podstaw prawa kościelnego, zwłaszcza nad problemem prawa Bożego w systemie prawa kościelnego oraz normą kanoniczną, stanowiły unikatowe (nie tylko w Polsce) przedsięwzięcie naukowe. Publikacje zaś dotyczące przedmiotu normy kanonicznej, jej interpretacji, recepcji, konkretyzacji były często cytowane w piśmiennictwie zagranicznym. Na łamach periodyków niemieckich, hiszpańskich, włoskich publikowano także wyniki pionierskich badań nad metodą kanonistyczną. Przyjęte przez ks. Sobańskiego założenia metodologiczne pozwoliły mu ponadto na prowadzenie badań nad prawem kościelnym jako składnikiem europejskiej kultury prawnej. W całości opublikował blisko 600 prac naukowych, pomijając inne prace o charakterze popularnonaukowym. Dzięki licznym wystąpieniom i publikacjom w Polsce i za granicą stał się uznanym w świecie autorytetem w swojej dziedzinie.

Głosił wykłady i prowadził seminaria na uniwersytetach europejskich (Uniwersytet Wiedeński, Uniwersytet Turyński). Był wykładowcą (Gastprofessor) na Uniwersytecie Jana Guttenberga w Moguncji (1985). W Roku Jubileuszowym (1975) w Rzymie wygłosił referat podczas Międzynarodowego Kongresu Kanonistyczno-Pastoralnego. Uczestniczył w kongresach i sympozjach organizowanych przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Kanonistów (do którego został przyjęty w 1973 r.), m.in. w Pampelunie (1976), Rzymie (1977), Fryburgu Szwajcarskim (1980), Ottawie (1984), Monachium (1987), Salamance (1988), Watykanie (1993), Rzymie (1996). Wygłaszał wykłady na uniwersytecie w Bari, Bilbao, Berlinie, Bonn, Budapeszcie, Freiburgu, Fryburgu, Grazu, Heidelbergu, Monachium, Münster, Pradze, Ratyzbonie, Rieti, Rzymie, Salzburgu, Stuttgarcie, Turynie, Tybindze, Utrechcie, Wiedniu. Wykłady drukowane były później w zagranicznych czasopismach i w ramach publikacji zbiorowych. Ponadto uczestniczył w spotkaniach i dyskusjach na uniwersytetach w Angers, Bejrucie, Eichstätt, Lionie, Lizbonie, Louvain-la-Neuve, Madrycie, Mediolanie, Paryżu i Toronto. W ramach zaproszeń ze strony różnych organizacji słuchano go także w Canterbury, Chiavari, Fuldzie, Mödling, Monopoli, Rieti, Santiago de Compostela, Vlotho.

Głosił także wykłady na konferencjach organizowanych przez niemieckie - katolickie i ewangelickie - akademie (Monachium, Mülheim, Stuttgart, Hofgeismar), przez stowarzyszenia naukowe, a po 1989 r. także przez instytucje czy organizacje zajmujące się sprawami międzynarodowymi np. w Budapeszcie (1993) na zaproszenie wicepremiera Węgier czy na spotkaniu z parlamentarzystami Republiki Czech.

W 1974 roku Rada Państwa nadała mu tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1982 roku profesora zwyczajnego nauk prawnych. W 1992 roku został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Reńskiego Uniwersytetu Fryderyka-Wilhelma w Bonn. W l. 1981-1990 i 1993-2007 był członkiem Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, w tym członkiem Prezydium tegoż Komitetu (1981-1984 i 1993-1999). Od 2003-2010 był członkiem Komitetu Nauk Prawnych i Ekonomicznych PAN, Oddział w Katowicach. Był także członkiem: Komisji Dyscyplinarnej przy Radzie Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1990-1993), Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1992-1993), Centralnej Komisji ds. Tytułów i Stopni naukowych (1994-1996), Rady Naukowej Konferencji Episkopatu Polski (1975-1978 i 1981-1987), Kościelnej Komisji Konkordatowej (od 1998). Pełnił funkcje eksperta sejmowej Komisji Konstytucyjnej oraz Komisji ds. Ratyfikacji Konkordatu oraz konsultora: Kongregacji ds. Duchowieństwa przy Stolicy Apostolskiej (1976-1982), Rady Prawnej Konferencji Episkopatu Polski (1989-2007).

Pełnił funkcję redaktora naczelnego „Śląskich Studiów Historyczno-Teologicznych” w Katowicach (1968-1976), zastępcy redaktora naczelnego „Prawa Kanonicznego” w Warszawie (1973-1977) a następnie członka Rady Naukowej tego czasopisma. Był też członkiem zespołu redakcyjnego „Monitor Ecclesiasticus” w Rzymie (1976-1989), „Concilium” w Nijmegen (1983-1990), "Ius Matrimoniale" (od 1999). Związany był także ze śląskim tygodnikiem „Gość Niedzielny”, w którym przez wiele lat publikował swoje felietony. Teksty te wydano w Katowicach w latach 2006 i 2008 w ramach czterotomowej publikacji zatytułowanej Dylematy.

Należał do Consociatio Internationalis Studio Iuris Canonici Promovendo (Rzym, 1980-1990 członek zarządu), a w latach 2001-2004 do Consiglio Dirretivo tego rzymskiego stowarzyszenia. Był także członkiem: Associazione Canonistica (Rzym), Societé de Droit des Eglises Orientales (Wiedeń), Towarzystwa Naukowego KUL (Lublin), członkiem założycielem: Stowarzyszenia Kanonistów Polskich (Lublin), Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris, (Katowice), a latach 1984-1989 członkiem i wiceprezesem Towarzystwa Łączności z Zagranicą „Polonia”.

Odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi (1979), Krzyżem Oficerskim (1984), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2000), a poza granicami naszego kraju Wielką Złotą Odznaką Styrii i austriackim Krzyżem Zasługi na Polu Nauki i Sztuki I klasy (1985). Wyróżniony został nagrodami: Lux ex Silesia (2005) oraz Złotej Wagi (2007) - nagrody przyznawanej przez Naczelną Radę Adwokacką za obiektywne, rzetelne i poparte głęboką wiedzą publikacje na tematy prawne. W latach 1974, 1975, 1979, 1980, 1982, 1983, 1984 przyznawano mu nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Był kawalerem Bizantyjskiego Zakonu Grobu Świętego (1996). Przez Stolicę Apostolską odznaczony został godnością protonotariusa apostolskiego supra numerum (2004). Władze Miasteczka Śląskiego (2000) i Tarnowskich Gór (2006) nadały mu tytuł honorowego obywatela. Zmarł w Katowicach 11 grudnia 2010. Spoczął na cmentarzu w Katowicach, przy ul. Sienkiewicza.

Bibliografia

Śląskie Studia Historyczno–Teologiczne, 2001, t. 34 (Tom Jubileuszowy); W.M. Zarębczan, Polacy w Watykanie. Instytucje i urzędy oraz Polacy w nich pracujący. Historia i współczesność, Pelplin 2004, s. 524; D. Zimoń, Homilia w czasie Mszy św. z okazji 50-lecia kapłaństwa ks. prof. dr. hab. Remigiusza Sobańskiego, WA 2004, nr 6, s. 238-241; H. Juros, Laudacja na cześć ks. prof. Remigiusza Sobańskiego z okazji przyznania nagrody Lux ex Silesia na rok 2005, WA 2005, nr 10, s. 479-487; J. Dudała, Mistrz argumentu, GN 2005, nr 41, s. 24-25; M. Łuczak, Porządkują język i życie. Jubileusz wybitnego kanonisty, GN 2007, nr 36, (dodatek katowicki), s. 6; Ł. Marek, Aparat bezpieczeństwa wobec kurii katowickiej w latach 1956-1970, [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, Warszawa 2009, s. 90, 98, 99.R. Chromy, Mam dokąd iść . Wspomnienie o śp. ks. prof. Remigiuszu Sobańskim, GN 2010, nr 50, (dodatek katowicki), s. 3; T. Jaklewicz, Chodzi mi o człowieka, GN 2010, nr 50, s. 28-29.