Opis obyczajów zakonnych za panowania Augusta III (1733-1763)

Z e-ncyklopedia

TEKST ŹRÓDŁOWY

  • Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, „Ossolineum”, Wrocław 1970 [ zob. Opis obyczajów zakonnych za panowania Augusta III (1733-1763)].
  • Czasy saskie. Wybór źrodeł, Ossolineum, Wrocław 2004 [zob.Obyczaje za króla Sasa ..., s. 49-52]

Pytania

  • Jakie zwyczaje zakonne przedstawia ks. Jędrzej Kitowicz w swoich Pamiętnikach?
  • Czym była zakonna filadelfia?
  • Jakie zgromadzenia zakonne powstały na gruncie polskim w czasach saskich?
  • Jaki był zwyczaj przypisywany woźnicom podczas kapituły generalnej dominikańskiej?
  • Jakie były obyczaje kamedułów i kartuzów?

Ks. Jędrzej Kitowicz

  • Urodzony jesienią 1727 roku lub 26 października lub 1 grudnia 1728 prawdopodobnie w Wielkopolsce, zmarł 3 kwietnia 1804 w Rzeczycy – polski historyk, pamiętnikarz, ksiądz. Stan urodzenia nie jest pewny. Według historyka literatury Romana Pollaka pochodził z rodziny mieszczańskiej. Uczył się w Warszawie. Pracował w służbie dygnitarzy kościelnych i świeckich. W 1768 roku zaciągnął się do konfederatów barskich. Walczył z Ignacym Skarbkiem-Malczewskim koło Radomia, pod Częstochową. W Wielkopolsce (w stopniu rotmistrza) był sekretarzem marszałka Józefa Zaremby. Dosłużył się urzędu sekretarza u pisarza wielkiego, referendarza koronnego Michała Lipskiego opata benedyktynów lubińskich. Pozostawał w służbie biskupa kujawskiego Antoniego Ostrowskiego (późniejszego prymasa). W 1771 roku wstąpił do seminarium duchownego dla misjonarzy przy kościele pw. Św. Krzyża w Warszawie, ale przerwał studiowanie teologii po roku. Za wstawiennictwem Andrzeja Młodziejowskiego i Antoniego Ostrowskiego przeszkody na drodze do stanu kapłańskiego zostały rozwiązane w 1777 roku. Około roku 1777 przyjął święcenia kapłańskie. Posługę pełnił najpierw w diecezji włocławskiej, a co najmniej od 1781 roku na probostwie w parafii św. Katarzyny w Rzeczycy, gdzie spędził też resztę życia.
  • Jest on autorem dwóch niedokończonych dzieł, które pisał w Rzeczycy prawdopodobnie na podstawie wcześniejszych notatek i obserwacji Trybunałów w Piotrkowie. Opis obyczajów za panowania Augusta III (opublikowany w 1840 roku) był pierwszą próbą syntetycznego ujęcia obyczajowości epoki saskiej w Polsce; Pamiętniki, czyli Historia polska (częściowo wydane być może w wersji zniekształconej przez wydawcę w 1840 roku, w całości w 1971 roku) stanowiły kronikę lat 1743-1798, ze szczególnym uwzględnieniem konfederacji barskiej. Prace Kitowicza, szczególnie Opis obyczajów, mają zarówno wartość literacką, jak i historyczną. Jego sądy o czasach mu współczesnych były bardzo krytyczne i bardzo bogate w szczegóły. Wypowiadał się przeciwko Stanisławowi Augustowi i jego obozowi.

Polska w czasach saskich

  • W I połowie XVIII wieku państwo polskie przeżywało okres poważnego kryzysu politycznego. Były to czasy kiedy w Polsce rządzili królowie z saskiej dynastii Wettinów, August II (1697-1733) i August III (1733-1763). Ich panowanie było jednak przerywane kolejnymi elekcjami i rządami Stanisława Leszczyńskiego (1704-1709 i 1733-1736).

Złota wolność szlachecka

  • Ponieważ władza królewska była bardzo słaba, krajem rządzili magnaci, którzy uzależnili od siebie szlachtę, posiadającą formalnie te same prawa polityczne. Oprócz olbrzymich posiadłości i wspaniałych pałaców mieli też własne oddziały wojskowe, a szlachta na sejmach i sejmikach głosowała zgodnie z ich życzeniami. W II połowie XVII wieku ustalił się zwyczaj, że gdy poseł na sejmie wołał "veto" sejm był nieważny. Do pierwszego liberum veto doszło w 1652 roku, kiedy za namową magnatów poseł Ściński z Upity nie dopuścił do przedłużenia obrad. Za Augusta zrywany był mniej więcej co drugi sejm. Gdy szlachcie nie odpowiadała polityka króla, buntowała się ona przeciw jego władzy i tworzyła związki zbrojne, zwane rokoszami i konfederacjami. Ponieważ w kraju nie było silnej władzy, królowi i centralnym urzędnikom było bardzo trudno czuwać nad całością państwa. W poszczególnych województwach rządziły sejmiki, które troszczyły się o potrzeby szlachty z danej okolicy, a nie interesowały sprawami całego państwa. Ten stan rzeczy szlachta nazywała "złotą wolnością". Była dumna z tej wolności i uważała, że Polska spośród wszystkich państw ma najlepsze prawa. Stąd zrodził się pacyfizm szlachecki, przekonanie, że słabe państwo, niestanowiące zagrożenia dla sąsiadów, może obronić swoją niepodległość przez nieangażowanie się w konflikty zbrojne. Szlachta była przekonana, że państwu nic nie zagraża, poza dążeniem władców do absolutyzmu. Dlatego państwo nie miało zapewnionej obrony.


LITERATURA

  • Historia Kościoła w Polsce, T. 1, cz. 2, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań-Warszawa 1974, s. 425-432.
  • Wyczawski H. E., Kitowicz Jędrzej (1728-1804), kanonik kolegiaty kaliskiej, pamiętnikarz, [w:] Słownik polskich teologów katolickich, T. 2: h-ł, red. H. E. Wyczawski, Warszawa 1982, s. 280-281.
Źródło: „https://silesia.edu.pl/index.php?title=Opis_obyczajów_zakonnych_za_panowania_Augusta_III_(1733-1763)&oldid=94945”