XIII. KOŚCIÓŁ PRYMASA WYSZYŃSKIEGO I ZŁUDNEJ NORMALIZACJI (1956-1989)
28 X 1956 - Prymas Wyszyński na fali odwilży ( Październik 1956 ) powrócił do Warszawy ( inni biskupi wygnani - do Katowic, Kielc i Krakowa ).
4 XI 1956 - Rozpoczęcie działalności przez Komisję Wspólną Rządu i Episkopatu, powołaną dla usunięcia przeszkód na linii władza ludowa – Kościół. Wydawano instrukcje, zarządzenia i dekrety regulujące szczegółowo nowe uprawnienia Kościoła w PRL.
8 XII 1956 - Nowe Porozumienie państwa i Kościoła w celu utrwalenia praworządności społecznej i naprawienia krzywd.
1957 - Początek nawiedzenia kopii Obrazu Jasnogórskiego we wszystkich diecezjach polskich ( w 1966 r. nastąpiło jego zaaresztowanie, którego symbolem stały się puste ramy ). Był też to początek Wielkiej Nowenny, czyli rekolekcji narodu ( lub katechezy ilustrowanej historią narodową ), pomyślanych jako przygotowanie do przeżywania Tysiąclecia Chrztu Polski. Było to dzieło osobiste kard. Wyszyńskiego
III 1959 - III Zjazd PZPR. Władysław Gomułka orzekł: duchowieństwo musi kierować się prawami naszego państwa, musi zająć w pełni lojalną postawę wobec władzy ludowej. Józef Cyrankiewicz: zarzucał duchowieństwu fanatyzm religijny i zdradziecką działalność antypaństwową.
1960 - Antykościelna polityka władz: rozszerzenie nadzoru państwowego nad seminariami duchownymi, akcja likwidacji szkół katolickich, usunięcie religii ze szkół państwowych, pomoc przy tworzeniu Wojewódzkich Kół Księży przy Caritasie ( wcześniej pomagano Kołom Księży przy ZBOWiD ).
1961 - Antykościelna polityka władz: likwidacja stowarzyszeń kościelnych, odmowa mianowania proboszczów, filmy antyreligijne, konfiskata budynków kościelnych, zamykanie seminariów duchownych, wysokie podatki dla duchowieństwa.
1965 - Eskalacja konfliktów między Kościołem a państwem: ze względu na cenzurę, pobór kleryków do wojska.
18 XI 1965 - List biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim z okazji zakończenia obrad II Soboru Watykańskiego. Stosunki między Polską a Niemcami, obciążone historią II wojny światowej, powodowały, że treść tego listu nabierała wyjątkowego znaczenia. W obszernym orędziu przedstawiono polski punkt widzenia na temat doznanych od Niemców krzywd, ale także przypomniano chlubne karty w stosunkach polsko-niemieckich, by zakończyć stwierdzeniem, iż narodowi niemieckiemu też działa się krzywda. Biskupi zakończyli orędzie historycznym już dziś apelem: W tym najbardziej chrześcijańskim, ale i bardzo ludzkim duchu, wyciągamy do Was, siedzących tu na ławach kończącego się Soboru, nasze ręce oraz udzielamy wybaczenia i prosimy o nie. Na tle propagandowej nagonki związanej z orędziem władze PRL przygotowały kolejne uderzenia w Kościół, a ich skutki odczuwano przez cały 1966 r.
3 V 1966 - Jasna Góra – centralne obchody 1000-lecia Chrztu Polski - Sacrum Poloniae Millennium.
8-23 III 1968 - Tzw. Marzec 1968 – kryzys polityczny zapoczątkowany demonstracjami studenckimi, m.in. w Warszawie, Gdańsku, Krakowie i Poznaniu, brutalnie rozbitymi przez oddziały Milicji Obywatelskiej i Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej tzw. aktywu robotniczego. Nastroje wrogie Żydom pojawiły się w kręgach partyjnych, wojskowych i milicyjnych, również wśród prorządowych katolików skupionych wokół Stowarzyszenia "PAX" Bolesława Piaseckiego, który atakował rewizjonistów i "kosmopolitów", oraz Episkopat. Kościół, na czele z kard. Wyszyńskim zajął stanowisko raczej proizraelskie, tak jak większość polskiego społeczeństwa. Wypadki marcowe o charakterze antysemickim i obrona młodzieży przed zaprogramowaną ateizacją znalazły potępienie Episkopatu w Słowie o wydarzeniach marcowych (3 V 1968).
IX 1969 - Prymas Polski przedstawił problemy sporne w stosunkach między Kościołem a państwem: punkty katechetyczne, księgi inwentarzowe i budownictwo sakralne.
1971 - Rozmowy Warszawa – Rzym w sprawie unormowania stosunków PRL ze Stolicą Apostolską.
28 VI 1972 - Bulla Pawła VI Episcoporum Poloniae coetus – odnowienie metropolii wrocławskiej ( nowe sufraganie – Gorzów Wlkp. i Opole ), gnieźnieńskiej ( nowe sufraganie: Gdańsk, Szczecin-Kamień, Koszalin-Kołobrzeg ) i warszawskiej ( nowa sufragania: Olsztyn ).
1975 - Przybycie do Polski stałego przedstawiciela Stolicy Apostolskiej do rozmów z rządem – abpa Luigi Poggi.
1975-1976 - Kazania świętokrzyskie Prymasa Wyszyńskiego w sprawie projektu nowej konstytucji PRL. Przestrzegał w nich, aby nie uzależniać praw obywatelskich od sojuszu Polski z ZSRR. Upominanie się o prawa społeczne dla robotników, katechizację i budownictwo kościelne.
16 X 1978 - Wybór kard. Karola Wojtyły z Krakowa na stolicę Św. Piotra, który jako Jan Paweł II przejął ster Kościoła Powszechnego.
2-10 VI 1979 - I Pielgrzymka Jana Pała II do Polski. Hasło: Gaude Mater Polonia. Swoją homilię na Placu Zwycięstwa papież zakończył apostrofą: Niech zstąpi Duch Twój (...). I odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!
13 V 1981 - Zamach na papieża Jana Pawła II na Placu św. Piotra w Rzymie.
28 V 1981 - Śmierć prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego - Prymasa Tysiąclecia, jak nazwał go Jan Paweł II.
7 VII 1981 - Nowym prymasem Polski został dotychczasowy biskup warmiński Józef Glemp Podstawowym celem nowego interreksa stało się doprowadzenie do narodowej ugody. Rola mediatora, jaką przyjął na siebie polski Kościół, stawała się coraz trudniejsza wobec poszerzania przez "Solidarność" obszaru wolności i konfrontacyjnego nastawienia nowych władz PRL z gen, Wojciechem Jaruzelskim na czele.
13 XII 1981 - Stan wojenny. W imieniu narodu przemówił w Rzymie Jan Paweł II: Nie może być przelana polska krew, bo zbyt wiele jej wylano, zwłaszcza czasu ostatniej wojny. Trzeba uczynić wszystko, aby w pokoju budować przyszłość Ojczyzny. Te słowa Ojca Świętego stały się punktem odniesienia dla hierarchii Kościoła katolickiego w Polsce. Członkowie Rady Głównej Episkopatu już 15 XII pisali, niejako w imieniu narodu, że poczucie moralne społeczeństwa zostało poważnie ugodzone dramatycznym ograniczeniem praw obywatelskich .Nastąpił też początek wielkiej akcji charytatywnej Kościoła.
1981-1989 - Tzw. druga wojna z narodem – władze komunistyczne tępiły wybitne jednostki wśród duchownych, Służba Bezpieczeństwa zastraszała księży i uczestników spotkań przykościelnych. Rozbudowany IV Departament MSW preparował fałszywe dokumenty, mające kompromitować księży w oczach zwierzchników i społeczności wiernych. Jego funkcjonariusze przygotowywali i przeprowadzali mordy polityczne, a następnie zacierali ślady swoich akcji. Nieznani sprawcy torturowali ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego z Krakowa, napadli na ks. Andrzeja Bardeckiego z Tygodnika Powszechnego, podpalili samochód kard. Henryka Gulbinowicza z Wrocławia, zaatakowali bpa gdańskiego Tadeusza Gocłowskiego. W maju 1983 r. zginął w wypadku samochodowym o. Honoriusz ( Stanisław Kowalczyk ). Najgłośniejsze i do dziś nie wyjaśnione akcje SB wiązały się z zabójstwami księży Stefana Niedzielaka, Sylwestra Zycha i Stanisława Suchowolca, do których doszło w okresie upadającego komunizmu – w 1989 r. Wykryto natomiast sprawców zabójstwa sługi Bożego, ks. Jerzego Popiełuszki, zamordowanego przez funkcjonariuszy MSW 19 X 1984 r.
16-23 VI 1983 - II Pielgrzymka Jana Pała II do Ojczyzny. Hasło: Pokój tobie, Polsko, Ojczyzno moja. Papież podtrzymywał naród na duchu i odwoływał się wprost do symboliki Solidarności.
III-VI 1984 - Walka o krzyże w szkołach w Miętnem i Włoszczowie, prowadzona z jednej strony przez instytucje partyjno-administracyjne, a z drugiej przez młodzież szkolną i duchowieństwo.
8-14 VI 1987 - III Pielgrzymka Jana Pała II do Polski, powiązana z Krajowym Kongresem Eucharystycznym. Hasło: Do końca ich umiłował.
27 I 1989 - Magdalenka – spotkanie przedstawicieli Solidarności i rządu z udziałem przedstawicieli Kościoła ( bp Tadeusz Gocłowski i ks. Alojzy Orszulik ) w ośrodku rządowym w Magdalence. Rozmawiano o wyborach do Sejmu i zmianach w systemie politycznym państwa oraz o podziale przedstawicieli przy Okrągłym Stole.
6 II-5 IV 1989 - Spotkanie opozycji solidarnościowej, władz komunistycznych i Kościoła przy Okrągłym Stole. Razem – 57 uczestników. Przedstawiciele Kościoła ( 2 obserwatorów ) pełnią rolę świadków. Biskup Orszulik ocenił po latach tamten czas: Nie mieliśmy tej wiedzy o stanie, w jakim znajdował się nasz kraj, jaką mamy obecnie. Wydawało się nam, że pośrednicząc w rozmowach między władzami PRL a opozycją, przyczyniamy się do poszerzenia marginesu wolności i suwerenności kraju. Podobnie motywował udział przedstawicieli Kościoła w rozmowach Okrągłego Stołu abp Bronisław Dąbrowski: Kościół w historii narodu odgrywał zawsze rolę jednocząca wysiłki wszystkich Polaków, zwłaszcza gdy był zagrożony byt narodowy i ich kultura. Kościół niewątpliwie posłużył komunistom jako wygodne narzędzie i amortyzator w obliczu spodziewanego upadku politycznego PZPR. W odczuciu społecznym zaś obecność hierarchów nadawała wynikom rozmów wiarygodność, co pozwoliło bezkrwawo wejść narodowi z komunizmu.
17 V 1989 - Ustawa o roli Kościoła w państwie komunistycznym – Kościół otrzymał osobowość prawną.
VI 1989 Wybory czerwcowe – ludzie Kościoła, duchowieństwo i świeccy, aktywnie włączyli się w kampanię wyborczą na rzecz ludzi skupionych wokół Lecha Wałęsy – kandydatów na posłów i senatorów rekomendowanych przez NSZZ Solidarność. Zwycięstwo Solidarności i porażka komunistów z PZPR zmieniły radykalnie polską scenę polityczną.
TERMINOLOGIA
SB - Służba Bezpieczeństwa MSW - aparat przekształconego UBP, podległy strukturom Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, działający w PRL w latach 1956–1990, powołany m.in. do utrwalania władzy komunistycznej oraz zapewniania porządku publicznego wewnątrz kraju. W końcowej fazie swojego istnienia (VIII 1989) SB zatrudniała 24 300 funkcjonariuszy, którzy kontrolowali 90 000 tajnych współpracowników.
