Tekst źródłowy strony Wojna trzydziestoletnia

[[Plik:Pokoj westfalski 1648.jpg|thumb|ratusz w Muenster, pokój w 1648 roku]]
[[Plik:Pokoj west munster1.jpg|sala w ratuszu w Muenster|right|thumb]]

Rosnące napięcia na tle wyznaniowym wywołały ostatnią wojnę religijną w dziejach Europy – wojnę trzydziestoletnią (1618-1648). Książęta śląscy sprzyjający reformatorom luterańskim stanęli po stronie zbuntowanych Czech i nowo wybranego króla czeskiego Fryderyka V. Na pomoc Habsburgom przyszły oddziały lisowczyków, wojska zaciężne formowane na terenie Polski. W 1619 roku lisowczycy wkroczyli na Węgry, gdzie rozgromiły wojska, walczącego z cesarzem, siedmiogrodzkiego księcia Bethlema Gabora i zmusiły go do wycofania się spod oblężonego Wiednia. W drodze na Węgry lisowczycy spustoszyli tereny przygraniczne Śląska. 
Jednym z ważnych epizodów związanych z przemarszem lisowczyków przez Śląsk jest męczeńska śmierć ks. [[św. Jan Sarkander|Jana Sarkandra]], od 1616 roku proboszcza w Holeszowie k. Ołomuńca. 

W 1620 roku król polski [[Zygmunt III Waza]] ponownie zezwolił na następną wyprawę lisowczyków na Śląsk. Kilka tysięcy żołnierzy pod wodzą pułkownika Stanisława Rusinowskiego pustoszyło wsie i miasta. Powstanie czeskie zakończyło się klęską pod Białą Górą niedaleko Pragi w 1620 roku. Sześć lat później protestanci znowu wkroczyli na Śląsk Cieszyński. Opanowali Cieszyn i Bohumin (Oderberg) oraz Opawę. Musieli jednak uchodzić przed prowadzącym cesarskie wojska katolickie Albrechtem von Wallensteinem. W 1627 roku Górny Śląsk przeżył kolejny przemarsz wojsk Wallensteina, wtedy spustoszono i spalono wiele wsi i miasteczek m.in. Głogówek, Prudnik, Żory, Pszczynę, Bytom, Rybnik, Koźle i Strzelce Opolskie. Wypędzano pastorów luterańskich, a kościoły oddawano katolikom. W 1630 roku do wojny włączyli się Szwedzi. Po ich stronie opowiedziała się Brandenburgia i Saksonia. W następnej dekadzie ze zmiennym szczęściem walczyły wojska dowodzone przez katolickich i ewangelickich dowódców. Śląsk stał się miejscem przemarszów wojsk, chociaż sam nie brał udziału w wojnie i doznał olbrzymich spustoszeń w wyniku rekwizycji, głodu i epidemii. W 1646 roku obie armie nadal walczyły ze sobą ze zmiennym szczęściem i powoli wojna przenosiła się na Dolny Śląsk. 

W 1648 roku w Westfalii podpisano układy pokojowe, które przekreśliły dominującą pozycję cesarza, zapewniając księstwom Rzeszy samodzielność. Potwierdziły też zasadę „cuius regio, eius religio” sformułowaną w postanowieniach Pokoju Augsburskiego, rozciągając ją także na kalwinów. Oblicza się, że wojna trzydziestoletnia pochłonęła co najmniej trzecią część ludności Europy. Na Śląsku z półtora miliona ludności został milion. 

== Bibliografia ==

----

Cd. [[Plik:Book.png|30px|left]] czytaj: [[Rekatolicyzacja]] | [[Spis treści|Powrót do spisu treści]] 

[[Kategoria:Podręcznik|Wojna]]
[[Kategoria:Diecezja Wrocławska]]