Trzeci Zakon Franciszkański

Franciszkański Zakon Świeckich – OFS Ordo Franciscanus Saecularis (III Zakon, tercjarze, „Bracia i Siostry od Pokuty”)

Trzeci zakon św. Franciszka z Asyżu nazwany również przez swojego założyciela „Braćmi i Siostrami od Pokuty” powstał w 1221 roku. Wtedy to ten pokorny, cierpliwy i ubogi święty starając się wyjść naprzeciw palącym potrzebom Kościoła a zwłaszcza ludzi świeckich żyjących we wspólnotach rodzinnych zaproponował im nową formę życia ideałami Ewangelicznymi przyjmując formę życia w stowarzyszeniu świeckim (braterskiej wspólnocie).

Przez całe wieki średnie a potem w późniejszych wiekach tercjarstwo franciszkańskie było bardzo żywotne. Należeli do niego ludzie różnych stanów: chłopi, mieszczanie, królowie, biskupi i papieże.

Franciszkański Zakon Świeckich jest zakonem dla ludzi żyjących w świecie. Franciszkański, bo oparty na regule i duchowości Świętego Franciszka z Asyżu. Nie wymaga on opuszczenia dotychczasowego środowiska, rezygnacji z małżeństwa czy pełnienia zadań świeckich. Starając się pogodzić powołanie zakonne z życiem świeckim umożliwił jednak wielu ludziom realizację powołania franciszkańskiego. Powstanie pierwszych wspólnot III Zakonu Św. Franciszka na ziemiach polskich datuje się na okres po przybyciu franciszkanów I Zakonu do Wrocławia w 1236 roku i do Krakowa w 1237 roku.

Po okresie prężnego rozwoju dzieła apostolskie prowadzone przez III Zakon Św. Franciszka upadły w okresie międzywojennym lub zostały administracyjnie zlikwidowane w okresie okupacji hitlerowskiej i terroru stalinowskiego. Wówczas zakon przezywał poważny kryzys. Prężnie działający ośrodek na Górze św. Anny idąc dalej ze swoją duchowością rozwijał się w zależności od sytuacji politycznej, przeżywając okresy wzlotów, które powodowały rozwój i ekspansję na Śląsku, sekularyzacja zahamowała nieco tą ekspansję.

Odrodzenie III Zakonu, już jako FZŚ, nastąpiło po II Soborze Watykańskim, na podstawie zatwierdzonej blisko 27 lat temu przez Ojca Świętego Pawła VI Reguły FZŚ (KG). Wówczas to zakon z bractwa pobożnościowego stał się stowarzyszeniem kościelnym ludzi świeckich, posiada on swoje własne struktury organizacyjne i formacyjne asystenci duchowi mianowani przez Ministrów Prowincjalnych Zakonu OFM sprawujących nad FZŚ „wyższe kierownictwo” (kan. 303).

Reguła i życie franciszkanów świeckich jest następująca: zachowywać Ewangelię Pana naszego Jezusa Chrystusa, naśladując św. Franciszka z Asyżu, dla którego Chrystus był natchnieniem i centrum życia w odniesieniu do Boga i ludzi. Franciszkanie świeccy są ponadto zobowiązani do częstego czytania Ewangelii, przechodząc od Ewangelii do życia i od życia do Ewangelii (KG 4).

Franciszkanie świeccy (inna nazwa tercjarzy) oprócz pielęgnowania ducha modlitwy oraz życia sakramentalnego uczestniczą w spotkaniach, rekolekcjach, dniach skupienia, pielgrzymkach oraz innych formach doskonalenia duchowego. Jest to stowarzyszenie otwarte na wszystkich, generalnie każdy katolik – zarówno kobieta jak i mężczyzna, niezależnie od statusu społecznego może uczestniczyć w ich duchowości i zostać przyjęty. Reguła ponadto kładzie ogromny nacisk na apostolat: słowa, dobrego przykładu, pełnienia dzieł miłosierdzia, budowanie świata bardziej braterskiego i Ewangelicznego. Podobnie jak ich założyciel jego świeccy naśladowcy starają się prowadzić życie zgodne z zatwierdzoną prawnie Regułą będąc równocześnie w łączności z Kościołem katolickim w posłuszeństwie Ojcu Świętemu i całej hierarchii kościelnej.

Franciszkański Zakon Świeckich rządzi się prawem powszechnym Kościoła i własnym: Regułą, Konstytucjami Generalnymi, Rytuałem i Statutami partykularnymi (KG 4,1). Według obowiązującego współcześnie prawa kościelnego FZŚ jest stowarzyszeniem powszechnym – międzynarodowym, zaś w świetle kan. 303 KPK – jest III zakonem. Ponadto odpowiednio po zatwierdzeniu Statutu Wspólnoty Narodowej FZŚ przez Prezydium Rady Międzynarodowej, Rada Narodowa FZŚ podejmuje starania mające na celu uzyskanie osobowości prawnej w państwie, w trybie drogi konkordatowej.

Obecnie wspólnoty FZŚ rozsiane są na terenie całej Polski, zorganizowane są na terenie parafii prowadzonych przez franciszkanów i księży diecezjalnych. Podzielone są na 16 regionów, które zasadniczo pokrywają się z metropoliami i diecezjami w których około 17 tysięcy członków skupionych jest w blisko 600 wspólnotach. Najwięcej wspólnot jest na Górnym Śląsku (przy parafiach), na Opolszczyźnie a także w archidiecezjach krakowskiej i przemyskiej. W archidiecezji katowickiej FZŚ a ściślej w tzw. regionie Katowice działa obecnie 22 sekcji/wspólnot od Sosnowca poprzez Katowice aż po diecezję bielsko-żywiecką. FZŚ jest organizmem w łonie Kościoła lokalnego, w Nim żyje i w Nim wydaje swoje owoce. Śląscy Tercjarze wydają periodyk Pokój i Dobro na Górnym Śląsku.

Na drodze franciszkańskiej, świętość osiągnęli m.in. bł. Luchezjusz z Poggibonsi, św. Elżbieta Węgierska, św. Ludwik IX, król Francji, św. Małgorzata z Kortony – pokutnica, św. Róża z Viterbo – piekna dziewica i pokutnica, bł. Zefiryn Malla pierwszy Cygan na ołtarzach, bł. Aniela Salawa – służąca, bł. Jan XXII, papież. Do FZŚ należało wiele wybitnych postaci jak np. gen. Józef Haller, malarz Jacek Malczewski czy brat Adam Chmielowski. Tercjarzem franciszkańskim był sługa Boży Stefan Kardynał Wyszyński. Patronką FZŚ w Polsce od 1992 roku jest bł. Aniela Salawa.

Bibliografia

Emil.M. Pacławski OFM, Mały alfabet franciszkański, Tychy 2009;Agostino Gemelli, Franciszkanizm, Warszawa 1988;Henryka Chmielewska, Jerzy Chmielewski: Św. Ludwik Król, patron panewnickiej bazyliki, Katowice 2008;Jozafat. R. Gohly OFM (red.), Historia Góry świętej Anny na Górnym Śląsku. Opracowana na podst. Niepublikowanych źródeł przez o. Chryzogona Reischa kapłana zakonu franciszkańskiego;W. Egger, L. Lechmnn, A. Rozetter, Duchowośc franciszkańska, Wrocław 1992;L. Hadrick, J. terschlus, K. Esser OFM, Franciszkańska Reguła życia, Niepokalanów 1988;Lázaro Iriarte, Józef Salezy Kafel, Andrzej Józef Zębik, Krystyna Kuklińska, Historia franciszkanizmu, Kraków1998;T. Waszecki OFM , Słowem Bożym czytanym żyjmy na co dzień, Katowice Panewniki 2009;Kodeks Prawa Kanonicznego (KPK), Stowarzyszenia Wiernych, kan.303;Reguła i Konstytucje Generalne (KG) Zakonu Braci Mniejszych, Wrocław 2005.