Tekst źródłowy strony Sanktuarium św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy

[[Plik:Trzebnica3.jpg|thumb|right|sarkofag św. Jadwigi Śląskiej]]
[[Plik:Trzebnica4.jpg|thumb|right|ss. Jadwiżanki w drodze do bazyliki]]
==Historia klasztoru i kult św. Jadwigi==
Jadwiga, żona księcia Henryka Brodatego, była inicjatorką ufundowania w 1202 roku w [[Trzebnica|Trzebnicy]] klasztoru (fundacja trzebnicka - zapis w "Księdze Henrykowskiej"). 13 stycznia 1203 biskup wrocławski, Cyprian, wprowadził siostry benedyktynki z Bambergu. Siostry te w 1218 roku przyjęły regułę cysterską i były podległe cystersom z Lubiąża. Papież [[Innocenty III]] zgodnie z [[Bulla|bullą]] z 22 listopada 1202 otoczył klasztor opieką. Do tegoż klasztoru w 1212 roku wstąpiła Gertruda, córka Henryka I Brodatego i Jadwigi. W 1232 roku została tu ksienią. Od 1214 roku w tym klasztorze mieszkały i wychowywały się przez kilka lat królewny czeskie. W latach 1208-1219 wybudowano z cegły w stylu romańskim trójnawowy kościół. Spoczęli tu przedstawiciele Piastów śląskich, a w 1267 roku [[Św. Jadwiga Śląska|św. Jadwiga]]. 

[[Husyci]], grabieże w 1432 i 1433 roku, czy w 1475 roku to okres upadku klasztoru. Przetrwała chrzcielnica z początku XVI w. i kilka epitafiów.  Pożary, 11 marca 1486, w 1505 i 1595 roku, doprowadziły do utraty cennych przedmiotów wyposażenia sakralnego.

[[Rekatolicyzacja]] Śląska po [[Wojna trzydziestoletnia|wojnie trzydziestoletniej]] w 1648 roku, zwycięstwo pod Wiedniem w 1683 roku rozwinęły  kult św. Jadwigi. Renowacja kościoła rozpoczęła się w 1676 roku za urzędu ksienii Krystyny Pawłowskiej. 

W 1680 roku, kiedy to papież [[Innocenty XI]] ustanowił dzień św. Jadwigi jako święto powszechne w całym Kościele katolickim, rozpoczęto pierwszy etap. Wtedy to wyeksponowano grób w wielkiej kaplicy św. Jadwigi. Krakowski rzeźbiarz Marcin Bielawski w 1680 roku wykonał z przedniego marmuru sarkofag z rzeźbą świętej, a baldachim przykrywający wspierało 14 kolumn. W 1685 roku w kaplicy zainwestowano ozdobną ambonę. W kościele Jakub Bielawski (syn Marcina) wykonał w 1685 roku marmurowy sarkofag dla księcia Henryka I Brodatego i wielkiego mistrza zakonu kawalerów mieczowych Feuchtwagena. Malarz śląskiego baroku Willmann namalował w 1685 roku obraz '' Męczeństwo św. Bartłomieja '' dla ówczesnego ołtarza głównego. W 1690 roku dobudowano północną kruchtę.

W 1697 roku wyburzono stary klasztor, rozpoczęto budowę nowego zespołu gmachów projektu wrocławskiego architekta Kalkbrennera.

Lata 1730–1760 stanowią następny etap tworzenia barokowego kościoła. W stylu rokoko powstały ołtarze główne bazyliki i kaplicy św. Jadwigi (1730), ambona w bazylice, chrzcielnica. Prace rzeźbiarskie wykonali czołowi artyści Śląska. Mangoldt w okresie 1739-1745: ołtarz główny bazyliki, ambonę, rzeźby św. Jadwigi i św. Elżbiety u wejścia do [[prezbiterium]], alabastrową figurę św. Jadwigi, którą umieszczono na sarkofagu świętej, na miejsce wcześniejszej rzeźby dłuta Bielawskiego, którą przeniesiono do kaplicy św. Jana Chrzciciela ustawiając ją w miejscu krótkotrwałego (1268-1269) pochówku świętej. W tym okresie w kaplicy św. Jadwigi duże epitafium księżnej legnicko-brzeskiej Karoliny powstałe w pracowni Rauchmillera i Pawła oraz Piotra Strudlów. Obrazy wykonał Bentuma w latach 1747-1748: oba obrazy ołtarza głównego (Wniebowzięcie NMP i Trójca Święta), dwa obrazy w prezbiterium (opatki trzebnickiej Gertrudy i Śmierć św. Jadwigi) i Śmierć św. Benedykta (kopia obrazu Willmanna) w jednym z bocznych ołtarzy kaplicy św. Jadwigi. Dwa obrazy (św. Anny i św. Józefa) ołtarzy bocznych kaplicy św. Jadwigi namalował F. Scheffler, zachowało się też kilka obrazów ołtarzowych. W 1734 roku zakończono budowę Kalwarii na wzgórzach wokół kościoła, a w 1738 roku ustawiono przed kościołem barokową kolumnę ze św. Janem  Nepomucenem na szczycie.

W 1780 roku wybudowano wieżę kościelną (68 m) w miejscu głównego, romańskiego wejścia od strony zachodniej, projektu wrocławskiego architekta Dahna, ukończoną w 1785 roku.

W drugiej połowie XVIII w. klasztor znalazł się w trudnej sytuacji gospodarczej. W 1810 roku klasztor i jego własności uległy [[Sekularyzacja majątku kościelnego|sekularyzacji]]. W marcu 1811 roku sprzedano albo wystawiono na licytację wszystkie wartościowe przedmioty klasztoru, które nabywali najczęściej podwładni klasztoru. Obrazy z krużganków i samego klasztoru oraz dokumenty, księgi i zbiory archiwalne zostały wywiezione do Wrocławia i zgromadzone w zabudowaniach klasztoru kanoników regularnych laterańskich na Piasku we Wrocławiu oraz w Muzeum Sztuki Rzemieślniczej.

Kościół był parafialny. W 1870 roku część klasztoru wykupili [[joannici]], a w 1889 roku resztę klasztoru odkupiły [[boromeuszki]]. Oba zakony urządziły w swych częściach szpitale.

W 1903 roku przeprowadzono restaurację bazyliki. W okresie międzywojennym, w czasie renowacji odkryto i wyeksponowano m.in. portal sprzed 1250 roku z tympanonem ze sceną adoracji NMP z Dzieciątkiem, zdobiony portal romański z okresu 1218-1230 z tympanonem z przedstawieniem króla Dawida oraz w kaplicy św. Jadwigi bogato zdobiony portal wczesnogotycki z romańskim dwustronnym tympanonem z końca XIII w.  W latach 1926-1927 w kalwarii trzebnickiej zbudowano dużą kopię groty z [[Sanktuarium maryjne w Lourdes|Lourdes]] wykonaną z bloków miejscowej rudy żelaza.

19 stycznia 1945 z rozkazu gauleitera Karla Hanke ewakuowano ludność cywilną zamieszkałą po prawej stronie Odry. Ten sam nakaz otrzymały siostry boromeuszki w Trzebnicy. Ówczesna przełożona generalna, matka Konstantyna Hermann, zgodziła się jednak tylko na wyjazd sióstr, które zostały powołane do czynnej służby wojskowej. Wszystkie pozostałe siostry miały zostać w klasztorze, pomimo niebezpieczeństwa jakie im zagrażało, służąc chorym i wszystkim szukającym schronienia. 21 kwietnia 1945 polskie władze administracyjne przejęły i upaństwowiły szpital sióstr boromeuszek.

==Bibliografia==
Opracowanie, MC za: [https://trzebnicasds.wordpress.com] oraz [https://www.facebook.com/pg/SDStrzebnica/about/?ref=page_internal]

[[Kategoria:Sanktuaria|Trzebnica]]
[[Kategoria:Diecezja Wrocławska]]