Pieczka Franciszek

Pieczka Franciszek (1928-2022), polski aktor teatralny i filmowy, laureat nagrody Lux ex Silesia

Wczesne lata życia spędził na Górnym Śląsku w rodzinnej wsi Godów, w powiecie wodzisławskim. Urodził się jako najmłodsze, szóste dziecko, w tradycyjnej śląskiej rodzinie. Jego ojciec Franciszek senior był górnikiem i drobnym rolnikiem, a matka Waleria zajmowała się domem i wychowaniem dzieci. Rodzina z tradycjami powstańczymi, gdyż Franciszek senior był aktywnym działaczem polskiego ruchu powstańczego i weteranem śląskich zrywów z lat 1919-1921. Wychował się w rodzinie katolickiej, jego ojciec był kościelnym, dlatego też jako młody chłopak mógł pełnić dorywczo w swoim kościele parafialnym funkcję organisty. Już przed wybuchem II wojny światowej żywo interesował się kinematografią i uczęszczał na seanse filmowe do Wodzisławia i czeskiej Zawady, przyłączonej w 1938 roku do Polski. Jego zamiłowanie do kina zaowocowało rozpoczęciem, po zakończeniu wojny, studiów na Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, które ukończył w 1954 roku.

Zadebiutował w roli Majstra w "Szekspirze pilnie poszukiwanym" Heinara Kipphardta w reż. Tadeusza Żuchniewskiego. W latach 1955-1964 występował na deskach Teatru Ludowego w Nowej Hucie, w Krakowie. Ostatecznie w latach 1974-2015 związał się z Teatrem Powszechnym w Warszawie. Na wielkim ekranie po raz pierwszy pojawił się w filmie Andrzeja Wajdy pt. "Pokolenie". W latach 1954-2018 występował w kilkudziesięciu filmach pełnometrażowych i kilkunastu serialach telewizyjnych.

Laureat kilkunastu nagród, odtwórca kilkudziesięciu ról teatralnych i filmowych, aktor dubbingowy, kawaler kilku polskich odznaczeń państwowych, w tym najwyższego - Orderu Orła Białego. Popularność przyniosła mu rola Gustlika w serialu "Czterej pancerni i pies" (1966-1970). Na dużym ekranie, jak sam twierdził, jego największym osiągnięciem zawodowym było odgrywanie roli Apostoła Piotra w ekranizacji Jerzego Kawalerowicza, o tym samym tytule, powieści Henryka Sienkiewicza Quo Vadis. Ponadto w swojej karierze aktorskiej współpracował z takimi reżyserami jak m.in. Andrzejem Wajdą, Tadeuszem Konwickim czy Kazimierzem Kutzem.

W 99. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, 11 listopada 2017 roku, został odznaczony przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę Orderem Orła Białego. Wcześniej odznaczany między innymi: Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem ,,Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Był honorowym obywatelem rodzinnej gminy Godów. W 2015 roku został laureatem nagrody Lux ex Silesia. Przez 50 lat tworzył sakramentalny związek małżeński z Henryką, która zmarła w 2004 roku.

Zmarł 23 września 2022. Jego pogrzeb, o charakterze państwowym z udziałem Prezydenta RP Andrzeja Dudy odbył się w kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Warszawie. Jego doczesne szczątki spoczęły w grobowcu rodzinnym na cmentarzu parafialnym w Aleksandrowie/Falenicy, położonym w warszawskiej dzielnicy Wawer.

Bibliografia

opr. Franciszek Parzyk