Lutman Roman

Lutman Roman (1897-1974)

Urodził się 31 lipca 1897 we Lwowie, w rodzinie rzemieślniczej (ojciec był krawcem) Franciszka i Ludwiki z Mandryków. Po ukończeniu szkoły podstawowej i gimnazjum w rodzinnym mieście (1903–1915) studiował historię i geografię na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, uzyskując w 1921 roku stopień doktora filozofii na podstawie rozprawy: Instrukcje sejmikowe za czasów króla Michała. Przed pierwszą wojną światową należał do „Zarzewia” i skautingu. 1 marca 1917, będąc jeszcze studentem, rozpoczął pracę zawodową jako aplikant w lwowskim Archiwum Akt Grodzkich i Ziemskich i pozostawał formalnie na tym stanowisku do listopada 1923 roku. W Polsce odrodzonej, po przejęciu tej placówki przez Wydział Archiwów Państwowych Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, został pracownikiem państwowym tego archiwum. W 1918 roku uczestniczył w walkach w obronie Lwowa.

W latach 1920-1921 był korespondentem „Kuriera Lwowskiego”. Przez pewien czas nadzorował z ramienia komisarza plebiscytowego działalność redakcji „Katolika”. Brał udział w II i III powstaniu śląskim; podczas tego ostatniego pracował w redakcji czasopisma „Powstaniec”, wydawanego początkowo przez dowództwo grupy „Wschód”.

W styczniu 1928 roku został kierownikiem biura prasowego Głównego Komitetu Wyborczego Narodowo Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy w Katowicach. Jednocześnie był kierownikiem, a później dyrektorem Biblioteki Sejmu Śląskiego w Katowicach. Pełnił tę funkcję nieprzerwanie do 1963 roku. W 1929 roku pełnił obowiązki referenta prasowego w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim, współpracował jednocześnie z „Dziennikiem Berlińskim”, „Strażnicą Zachodnią” i „Polską Zachodnią”, w których rozważał zagadnienia kwestii niemieckiej na Śląsku. Po wyborach do sejmu i senatu w 1928 roku Lutman przeszedł do pracy w Związku Obrony Kresów Zachodnich, zajmując z początkiem 1931 roku na krótko stanowisko zastępcy kierownika okręgu i referenta prasowego. Po przedwczesnym zwolnieniu go z funkcji dyrektora Biblioteki Sejmu Śląskiego, w marcu tego roku otrzymał stanowisko kierownika Działu Informacji Naukowej i wicedyrektora w dobrze już prosperującym Instytucie Bałtyckim w Toruniu. Tutaj, pod kierunkiem dra Józefa Borowika, dobrze zorientowany w sprawach Pomorza i Bałtyku, w ciągu czterech lat swej pracy był m.in. rzetelnym redaktorem „Komunikatów” tego Działu, które stały się żywym łącznikiem Instytutu z całym aktywem naukowym Polski, zaangażowanym w zwalczaniu fałszów naukowych, które preparowano w różnych instytucjach niemieckich. Roman Lutman pracował społecznie w Związku Seniorów, Związku Młodzieży Polskiej („Młodzieży Narodowej”), Polskim Związku Zachodnim, Radzie Zrzeszeń Naukowych, Kulturalnych i Artystycznych Ziemi Pomorskiej, Towarzystwie Naukowym w Toruniu, Towarzystwie Rozwoju Ziem Wschodnich (wiceprezes Koła Katowickiego), Towarzystwie Rozwoju Ziem Zachodnich. Do ostatnich dni swojego życia pełnił funkcję przewodniczącego Komisji dla Spraw Instytutów Regionalnych i Regionalnych Ośrodków Naukowych przy Wydziale I PAN. Był członkiem honorowym Instytutu Zachodniego w Poznaniu, Instytutu Bałtyckiego w Gdańsku, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego i Instytutu Śląskiego w Opolu, z którym przedwcześnie musiał się pożegnać, działając jedynie w jego Radzie Naukowej. Następnie podjął pracę w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Mimo zaabsorbowania pracami organizacyjnymi stale pomnażał swój dorobek naukowy, zwłaszcza w dziedzinie metodologii historii. Z zestawionej przez Joachima Glenska bibliografii wynika, że Lutman był autorem 115 rozpraw naukowych, artykułów, komunikatów, recenzji, przedmów do prac zbiorowych i periodyków oraz polemik. Wszystkie miały charakter zdecydowanie użytkowy. W 1931 roku Lutman zawarł związek małżeński z dr Marią Kokoszyńską, urodzoną 6 grudnia 1905 w Bóbrce pod Lwowem, w rodzinie Stanisława i Eugenii z Sidorów. Ukończyła ona gimnazjum we Lwowie, następnie Uniwersytet Jana Kazimierza.

Dr Roman Lutman zmarł 28 stycznia 1973 we Wrocławiu i został pochowany w Alei Zasłużonych Cmentarza Osobowickiego. Odznaczony był Medalem Niepodległości, Orderem Sztandaru Pracy II klasy, Śląskim Krzyżem Powstańczym i Odznaką Budowniczego Wrocławia.

Bibliografia

Albin J., Roman Lutman (1897–1973), Rocznik Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, t. X: 1975; Glensk J., Roman Lutman, Opole 1986; Lis M., Roman Lutman (1897–1973), [w:] Tobie Polsko. Szkice biograficzne działaczy ruchu niepodległościowego na Górnym Śląsku, pod red. W. Lesiuka i W. Zielińskiego, Opole 1981, ind.; Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875-1975, t. 2, red. M. Biskup, Toruń 1978, s. 173 (Wykaz członków); Suchmiel J., Działalność naukowa kobiet w Uniwersytecie we Lwowie do r. 1939, Częstochowa 2000, ind. (dotyczy żony); Trzyna E., Bibliografia prac Romana Lutmana, Rocznik Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, t. X: 1975, s. 225–232; [1] (dotyczy zdjęcia).