Tekst źródłowy strony Kościół im. Elżbiety w Chorzowie

Kościół im. Elżbiety, jeden z zabytkowych kościołów w Chorzowie należy do parafii ewangelicko-augsburskiej. Znajduje się on na styku ul. 3-go Maja z ul. Katowicką. Ze względu na brak w nim ogrzewania nabożeństwa odprawiane są w nim jedynie w okresie od pierwszej niedzieli maja do [[Uroczystość Wszystkich Świętych|Wszystkich Świętych]], natomiast funkcje kaplicy cmentarnej pełni on przez cały rok.

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Królewskiej Hucie (od 1934 r. Chorzów), będącej początkowo kolonią robotniczą, wyodrębniła się z centralnego ośrodka życia ewangelików na Górnym Śląsku, którym w jego części północnej były Tarnowskie Góry. Jej powstanie ma ścisły związek z działalnością hrabiego Friedricha Wilhelma von Redena, będącego ewangelikiem, który zbudował m.in. kopalnie „Król” (uruchomienie 1791 r.) oraz hutę „Królewską” (uruchomienie 1802 r.). W 1801 roku w sali posiedzeń budynku Urzędu huty „Królewskiej“ (dzisiaj „Kościuszko”) zostało odprawione przez ks. Wilhelma Naglo z Tarnowskich Gór pierwsze ewangelickie nabożeństwo. Od 1804 roku przez następne czterdzieści lat nabożeństwa odbywały się w poświęconej w tymże roku kaplicy znajdującej się w nowo wybudowanej szkole przy ul. Richterstrasse (dzisiaj ul. Moniuszki).

Decyzja o budowie kościoła podjęta została po wizycie w Królewskiej Hucie w 1819 roku następcy pruskiego tronu [[ Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern |Fryderyka Wilhelma IV ]]. Problemy z zebraniem funduszy, jak i brak akceptacji władz dla projektu Karla Friedricha Schinckla, odsunęły budowę w czasie. Dnia  28 sierpnia  1825 ewangelicki ks. Naglo z Tarnowskich Gór wraz z katolickim dziekanem Włodarskim poświęcili najstarszy w okolicy i początkowo wspólny dla obu wyznań cmentarz.  To na jego terenie 13 listopada 1840  położono kamień węgielny pod budowę kościoła. Autorem projektu, który zaakceptowano i zrealizowano był pochodzący z Berlina architekt August Soller. Architektura:  Kościół założony na planie prostokąta z emporami obiegającymi go z trzech stron i wyodrębnioną częścią prezbiterialną i wieżową. W każdej części elewacji mieszczą się okna o neogotyckich formach. Po obu stronach [[prezbiterium]] w kształcie połówki ośmioboku ulokowano dwie dwukondygnacyjne wieże niewykraczające ponad wysokość muru kościoła i zwieńczone na wysokości dachu narożnymi filarkami. W lewej wieży znajdują się drzwi wyjściowe, w prawej zakrystia. Od zachodu dwie czterokondygnacyjne wieże, posiadające okrągłą klatkę schodową, wkomponowane w korpus kościoła. Między nimi znajduje się przedsionek wejściowy z dużym smukłym portalem, bogatym maswerkowym naświetleniem i dekoracyjną rozetą. Projekt zawierał również wyposażenie: ołtarz, ambonę (prosta koszowa ustawiona na stopie po lewej stronie prezbiterium), empory i organy.

Poświęcenie kościoła nastąpiło 13 listopada 1844. Imię nadano mu na cześć królowej Elżbiety Ludwiki Wittelsbach żony Fryderyka Wilhelma IV (wówczas już króla Prus) fundatora kościoła. Był on pierwszym kościołem wzniesionym w Królewskiej Hucie,  aż do 21 listopada  1852,  kiedy to poświęcono [[Parafia św. Barbary w Chorzowie|katolicki kościół pw. św. Barbary]].

W 1854 roku wbudowano w ołtarz obraz Chrystusa autorstwa Augusta von Klöbera z Berlina. W 1880 roku wymieniono organy. W latach 1977-1982 przeprowadzono w kościele generalny remont.
	
Do 1871 roku, kiedy to w pełni samodzielnym proboszczem parafii został ks. Rudolf Feigs, administracyjnie parafia ta złączona była z parafią w Bytomiu. W tym okresie w parafii pracowali: ks. dr Heinrich Lippert (1836-1849), ks. Heinrich Pasek (1850-1863), ks. Paschem (1864), ks. Zawada (1865-1866), ks. Schulze (1866), ks. Müller (1866-1869), ks. Mewius (1869-1870), ks. Schwarzer (1870). W 1864 roku, w celu zagwarantowania  rosnącej liczbie ewangelików stałej opieki duszpasterskiej, utworzony został wikariat. Ze względu na znaczną grupę wiernych polskiego pochodzenia, zarówno księży, jak i wikariuszy obowiązywała znajomość języka niemieckiego i polskiego. 

Plebanię wybudowano przy ul. Beuthenstrasse (dzisiaj Katowicka 96) dopiero w latach 1876-1878. Od 1997 roku ma ona nową siedzibę przy ul. Dąbrowskiego 22. 

1 sierpnia 1884 otwarto zakład im M. Lutra przy obecnej ul. Katowickiej 50, mieszczący sierociniec i przedszkole. Po wojnie był on siedzibą Domu Pomocy Społecznej dla dzieci z upośledzeniem umysłowym.

==Proboszczowie parafii ewangelickiej w Chorzowie==

Ks. Rudolf Feigs (1871-1975); ks. Spener (1876-1877); ks. Martin Zawada (1878-1905); ks. Friedrich Schmidt (1905-1930); ks. Karl Langner (1930-1933); ks. Johann Schicha (1933-1945); ks. Józef Szeruda (1945); ks. Robert Fiszkal (1945-1956); ks. Rudolf Mrowiec (1957-1970); ks. Wiktor Zeller (1970-1972) administrator parafii; ks. Jerzy Romański (1970-1972) wikariusz, (1972-1978) administrator parafii, (1978-2007) proboszcz; ks. Bogusław Cichy (od 2007).

==Bibliografia==

J. Romański, R. Skoczek-Kulpa, Ewangelicy w Chorzowie 1844-2004, Muzeum w Chorzowie, Chorzów 2004; T. Szurman, Rola ewangelicyzmu w kształtowaniu wielkoprzemysłowego charakteru miasta Chorzowa, [w:] Wkład ewangelików w rozwój Chorzowa. Materiały z sesji popularnonaukowej z okazji 160-lecia kościoła im. Elżbiety, Agencja Mediów Lokalnych „mediaL”, Chorzów 2005;
R. Szopa, Architektura kościoła im. Elżbiety w Chorzowie, [w:] Wkład ewangelików w rozwój Chorzowa, op. cit.; [http://www.chorzow.luteranie.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=42&Itemid=34], dostęp  z dnia 05.01.2014.

[[Kategoria:Chorzów]]
[[Kategoria:Kościoły ewangelickie|C]]