Kalwaria Zebrzydowska

Kalwaria Zebrzydowska ufundowana przez Mikołaja Zebrzydowskiego jest jednym z głównych sanktuariów maryjnych i pasyjnych w diecezji krakowskiej. Posiada liczne kapliczki kalwaryjskie, które zostały wybudowane w latach 1600- 1617. Równolegle z rozbudową kalwarii od 1607/8 rozwijało się nabożeństwo pasyjne w postaci obchodów dróżkowych. W miejscach gdzie jeszcze nie było kaplic, funkcję stacji spełniały czerwone krzyże. Już w 1605 r. papież Paweł V nadał temu miejscu odpusty, które były ogłaszane podczas nabożeństw. W 1. poł. XVII w. w obchodach odpustów uczestniczyło od 6 do 8 tys. pielgrzymów.

Jak podaje Kalendarz Ligii Katolickiej pierwsza śląska pielgrzymka do Kalwarii Zebrzydowskiej miała miejsce we wrześniu 1614 roku. Zorganizował ją książę cieszyński Adam Wacław. Opiekę nad pielgrzymami objął dominikanin o. Leonard, który był spowiednikiem książęcym. Wszyscy pielgrzymi byli ubrani w strój bractwa różańcowego. W orszaku szło kilka tysięcy osób, w tym luteranie. Przed wejściem na kalwarię został uformowany pochód, na którego czele niesiono krzyż. Kolejno szli mężczyźni, chorąży z chorągwią Różańca Świętego, książę Adam Wacław i jego córki. Orszak zamykały niewiasty śląskie ubrane w szkarłatne płaszcze różańcowe. Pielgrzymi powitani przez kaznodziejów klasztornych udali się na górę ukrzyżowania, gdzie następnego dnia w kościele odprawiono sumę. Pątnicy obchodzili dróżki, przy których następowało głoszenie kazań po niemiecku – o. Laurenty oraz po polsku – o. Ludwik Bogulski. Pielgrzymka miała być dla wiernych zadośćuczynieniem za przeszłe odstępstwa od wiary.

Z biegiem czasu pielgrzymowanie do Kalwarii Zebrzydowskiej stało się zwyczajem. Jednak wydarzenie, które zadecydowało o rozwoju kultu na szeroką skalę nastąpiło w 1641 roku. Na obrazie przedstawiającym Matkę Boską pojawiły się krwawe łzy płynące z jej oczu. Fakt ten został uznany za cud i jeszcze tego samego roku bernardyni umieścili obraz na Kalwarii w ołtarzu św. Anny w kościele głównym. Zaczęto odprawiać przed nim msze, co prowadziło do jego jeszcze większego rozsławienia. Uwieńczeniem czci Matki Boskiej była koronacja cudownego obrazu w 1887 roku, której dokonał kard. Albin Dunajewski. To wydarzenie dodatkowo rozszerzyło kult maryjny i utwierdziło ruch pielgrzymkowy.

Ślązacy przybywający na wzgórze kalwaryjskie na przełomie XVIII i XIX wieku uczestniczyli w uroczystym powitaniu przy krzyżu, pod górą Ukrzyżowania. Ich znakiem rozpoznawczym był sposób śpiewania pieśni np.: Serdeczna Matko, Gwiazdo śliczna, wspaniała. Po wstępnym przyjęciu, pielgrzymi na klęczkach szli po schodach prowadzących do kaplicy z Cudownym Obrazem Matki Boskiej Kalwaryjskiej. Należy zaznaczyć, że Ślązacy przez swoje pielgrzymowanie wprowadzili nowe zwyczaje. Uczestnicząc w nabożeństwach przed dniem Wniebowstąpienia, szli z zapalonymi świecami w strojach ludowych do Rajskiego Placu klasztornego. Po dotarciu na miejsce, ustawiali się w formie krzyża, różańca bądź serca. Ten właśnie zwyczaj zainicjował dzisiejsze nabożeństwo dla młodzieży przed kościołem Ukrzyżowania.

Mieszkańcy pruskiego Śląska w XIX wieku najliczniej przychodzili do Kalwarii na nabożeństwa Wielkiego Tygodnia lub uroczystość Wniebowzięcia NMP. Z parafii Łąka natomiast pochodzą pierwsze konkretne informacje o pielgrzymkach Ślązaków w tym okresie. W spisie dobrodziejów kościoła można odnaleźć wykaz grup pielgrzymów, którzy każdego roku zdążali na wzgórze kalwaryjskie. Szczegółowe dane dotyczące pielgrzymek do sanktuarium pojawiają się w archiwum klasztornym dopiero od roku 1876. Po ich przeanalizowaniu można stwierdzić, iż pielgrzymi śląscy pochodzili z dekanatów, które graniczyły z zaborem austriackim, a poprzednio należały do diecezji krakowskiej. Świadczy to o więziach tych terenów z macierzystą diecezją. Dane archiwalne podają, że corocznie od 1876 r. do sanktuarium kalwaryjskiego przybywali pielgrzymi z Chełmu, Bierunia, Mikołowa, Łąki, Cielmic, Tychów, Krasów, Pszczyny i Mysłowic. W roku 1881 po raz pierwszy przybyli pielgrzymi z Katowic, w 1886 z Siemianowic, a w 1890 z Szopienic. Od 1874 r. w ogłoszeniach parafialnych z Bogucic pojawiają się intencje za pątników kalwaryjskich. Można więc z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić o istnieniu pielgrzymek z tej miejscowości. Podkreśla to również fakt, że mieszkańców Bogucic z Kalwarią Zebrzydowską łączyła cześć oddawana Matce Bożej w tej parafii.

Bibliografia

Bogdalski Cz., Pierwsza pielgrzymka śląska do Kalwarii Zebrzydowskiej, „Kalendarz Ligii Katolickiej” na rok 1937, s. 57-60. Górecki J., Pielgrzymki na Górnym Śląsku w latach 1869-1914, SSFS, Katowice 1994, s. 108-109, 120. Kalwaria Zebrzydowska- polska Jerozolima skarbem Kościoła i narodu polskiego, red. Cz. Gniecki, Calvarianum, Kalwaria Zebrzydowska 2002, s. 479. Myszor J., Pielgrzymki Górnoślązaków w XIX i na początku XX wieku, SSHT 15 (1982), s. 151-169. Wyczawski H. E., Kalwaria Zebrzydowska, Calvarianum, Kalwaria Zebrzydowska 2006, s. 92-115.