Felbiger Jan Ignacy

Felbiger Jan Ignacy OSA (1724-1778), reformator szkolnictwa, metodyk nauczania

Urodził się w Głogowie 6 stycznia 1724. Ojciec, Ignacy Antoni był urzędnikiem finansowym Królewskiej Kamery Skarbowej i poczmistrzem cesarskim w Głogowie. Po ukończeniu kolegium jezuickiego rozpoczął studia we Wrocławiu na Akademii Leopoldyńskiej. W 1747 roku wstąpił do zakonu augustianów i przyjął święcenia kapłańskie, a w 1758 roku został opatem tego zakonu. Swoją działalność reformatorską i pedagogiczną rozpoczął od zreformowania szkół elementarnych, które podlegały klasztorowi. Nawiązał kontakt ze znanym berlińskim pedagogiem Johannem J. Heckerem i posyłał do prowadzonego przez niego seminarium nauczycielskiego młodych nauczycieli ze szkół klasztornych. Wprowadzał również do tych szkół reformy, polegające na podzieleniu ich na klasy i organizowaniu nauki zbiorowej. Starał się również ograniczać pamięciowe opanowywanie materiału na rzecz metody rozumowej i stopniowania trudności. Był zwolennikiem zaniechania kar cielesnych. Rozpoczął wydawanie podręczników szkolnych, w tym również w języku polskim.

W 1764 roku opracował instrukcję dla szkół wiejskich i proboszczów, a 3 listopada 1765 generalny regulamin szkolny dla szkół katolickich (Königlich- preussisches General Land-Schul-Reglement für die Römisch-Katholischen in Städten und Dörfern des souverainen Herzogthums Schlesien und der Grafschaft Glatz), które zostały zatwierdzone przez Fryderyka II i obowiązywały na całym Śląsku pruskim. Powierzono mu nadzór nad wszystkimi szkołami archidiakonatu głogowskiego, a później Śląska. Był inicjatorem opodatkowania proboszczów na rzecz szkolnictwa, systematycznego kształcenia nauczycieli i rozkładania kosztów prowadzenia szkoły na wszystkich mieszkańców gminy.

W trosce o poziom zawodowy nauczycieli i odpowiednią pomoc pedagogiczną i metodyczną opat żagański przygotował i wydał w 1768 roku Przymioty, wiadomości i postępowanie dobrych nauczycieli. Było to pierwsze w Prusach i na Śląsku dzieło pedagogiczne napisane dla nauczycieli szkół ludowych. W 1774 roku Felbiger na zaproszenie cesarzowej Marii Teresy przeniósł się do Wiednia, gdzie został powołany na urząd generalnego dyrektora szkolnictwa austriackiego. W tym samym roku przygotował i wydał rozporządzenie regulujące system szkolny w Austrii. Był to Powszechny regulamin szkolny, który wprowadzał nowy system oświatowy. W 1775 roku wydał swoje fundamentalne dzieło Księgę metod (Methodenbuch), w której zawarł swoje przemyślenia odnośnie nauczania. Mianowany na dyrektora generalnego szkolnictwa zwykłego (elementarnego) i proboszcza Bratysławy w 1778 roku złożył godność opata. Zmarł w Bratysławie 17 maja 1778.

Bibliografia

B. Burda, Jan Ignacy Felbiger - osiemnastowieczny reformator szkolnictwa elementarnego na Śląsku i jego wpływ na szkołę ludową w monarchii austriackiej, [w:] W 40-lecie powstania Uniwersytetu Śląskiego - szkolnictwo i nauka na Górnym Śląsku, red. nauk. Antoni Barciak Katowice 2009, s. 270-291.