Dorota Sokołowska, WTL UŚ

Zainteresowania dzieci i młodzieży w wieku 13-18 lat

Wprowadzenie

Czas między 13 a 18 rokiem życia jest bardzo ważny w rozwoju każdego człowieka. Jest to okres w którym człowiek wychodzi z bycia dzieckiem, aby stać się nastolatkiem, z wieku nastoletniego przejść w dorosłość. Jednak, aby w chwili 18 lat młoda osoba mogła czuć się pewnie w momencie wejścia w dorosłe życie potrzebne jest przejście szeregu zmian w jej życiu. Według Reginy Łapińskiej i Marii Żebrowskiej ,,wiek dorastania jest tym okresem w życiu człowieka, w którym dokonuje się przeobrażenie dziecka w osobę dorosłą. Na przestrzeni stosunkowo krótkiego czasu zachodzą radykalne zmiany fizyczne i psychiczne, które umożliwiają spełnienie zadań właściwych człowiekowi dorosłemu-zadań rodzinnych i zawodowo-społecznych. Toteż zmiany zachodzą na ogół szybko, są łatwo dostrzegalne, a z punktu widzenia wychowawczego wymagają modyfikacji metod postępowania i dużej ich elastyczności”¹⁾. Wincenty Okoń definiuje wiek dojrzewania jako ,,okres w rozwoju człowieka stanowiący przejście od dzieciństwa do dojrzałości biologicznej i psychicznej. U dziewcząt obejmuje on mniej więcej lata 11-17, u chłopców 13-18. W tym okresie młodzież przeżywa silne konflikty z otoczeniem, równocześnie bowiem z procesami biologicznymi, a przede wszystkim z osiąganiem pełnej dojrzałości płciowej, następują gwałtowne przemiany w psychice, polegające na przebudowie dziecięcego systemu wartości w system wartości ludzi dojrzałych. Wychowanie w tych latach jest szczególnie trudne, wymaga dobrego poznania młodych ludzi, taktu połączonego z konsekwencją oraz daleko posuniętej indywidualizacji oddziaływań wychowawczych”²⁾.Ważna jest także troska o rozwój ich zainteresowań i pasji. W młodym człowieku nie następują tylko zmiany fizyczne i psychiczne, ale także ewoluują zainteresowania. Zdaniem R. Łapińskiej i M. Żebrowskiej ,,w przeciwieństwie do okresu poprzedzającego dorastanie, kiedy dzieci łatwo, ale i dość powierzchownie interesują się wszystkimi otaczającymi je zjawiskami, młodzież dorastająca koncentruje się już na pewnych określonych dziedzinach, a poszczególne jednostki angażują się nawet bardzo silnie w wybranej przez siebie dziedzinie”³⁾. Zainteresowania młodych ludzi-jak podaje Anna Oleszkowicz i Alicja Senejko- mogą także objawiać się w zachowaniach pozytywnych jak i negatywnych. Do zachowań pozytywnych zalicza się wolontariat. Dlatego też A.Oleszkowicz i A.Senejko piszą, iż: ,,wolontariat jest dobrowolną formą świadczenia nieodpłatnej pomocy lub usługi na rzecz innych osób”⁴⁾. Drugim zachowaniem pozytywnym wymienianym przez autorki jest uczestnictwo społeczne. ,,Okres dorastania wraz ze swoim kryzysem tożsamości, potrzebą eksperymentowania, a przede wszystkim zaangażowania się w jakąś poważna i wartościową działalność, w sposób naturalny sprzyja różnym formom uczestnictwa społecznego. Młodzież chętnie bierze udział w różnych programach mających na celu przygotowanie jej do twórczej aktywności w życiu dorosłym”⁵⁾. Często zdarza się tak, że zainteresowania młodzieży zmierzają w negatywnym dla ich rozwoju kierunku. A. Oleszkowicz i A. Senejko do zachowań negatywnych zaliczają problematyczne korzystanie z używek i Internetu oraz próby samobójcze⁶⁾.

Charakterystyka badań własnych

Celem przeprowadzonych badań było uzyskanie informacji od dzieci i młodzieży w wieku 13-18 lat na temat ich zainteresowań. Natomiast problem badawczy został zawarty w pytaniu: jakie w dzisiejszej rzeczywistości są zainteresowania młodzieży w wieku 13-18 lat? Konsekwencją przedstawionego problemu badawczego było postawienie uszczegółowionych pytań badawczych: jakie są najważniejsze zainteresowania współczesnej młodzieży? Na jakie napotykają trudności w rozwijaniu swoich zainteresowań? Jakimi kierują się motywami? Kto i w jaki sposób wspiera młodzież w rozwijaniu swoich pasji? Badania zostały przeprowadzone w lutym 2019 roku za pomocą portalu społecznościowego ,,Facebook”. Przeprowadzono je z wykorzystaniem metody sondażu diagnostycznego oraz kwestionariusza ankiety własnego autorstwa. W badaniu wzięły udział 223 osoby, w tym dziewczęta i chłopcy. Dziewczęta stanowiły 76,2 % osób badanych, a chłopcy 23,7%. Grupa respondentów mieściła się w przedziale wiekowym 13-18 lat. Duża część badanej populacji to młodzież w wieku 13 - 15 lat. Najwięcej badanych to uczniowie szkół podstawowych (51,1%). Mniejszą grupę respondentów stanowią uczniowie liceum (23,3%), technikum (19,2%), szkoły zawodowej (4%) oraz gimnazjum (3,1%).

Zainteresowania

R. Łapińska i M. Żebrowska odnosząc się do zamiłowań wieku dorastania piszą, iż ,,zainteresowania dzieci i młodzieży uzewnętrzniają się w różnych postaciach. Badania nad zainteresowaniami prowadzone są zazwyczaj w dziedzinie czytelnictwa, filmu, życzeń zawodowych, upodobań przedmiotowych w szkole. Zainteresowania wraz z rozwojem dzieci ulegają przeobrażeniom (…). Zmienia się nie tylko kierunek zainteresowań, lecz także następuje ich zróżnicowanie i pogłębienie”⁷⁾. Zdaniem Barbary Klasińskiej, etymologiczne słowo „zainteresowanie” pochodzi z języka łacińskiego, w którym interessere oznacza „być w środku czego”. Pasja do czegoś może być tak silna, iż dana osoba jest w stanie poświęcić się w pełni temu co zwraca jej uwagę. Czyli poświęca się w pełni odkryciu czegoś, bądź nauce czegoś⁸⁾. Według W. Okonia zainteresowanie to ,,nabywana przez człowieka w toku jego rozwoju względnie trwała obserwowalna dążność do poznawania otaczającego go świata, wyrażająca się w postaci ukierunkowanej aktywności poznawczej o określonym nasileniu oraz przejawiająca się w selektywnym stosunku do przedmiotów i spraw otoczenia”⁹⁾. Natomiast B. Klasińska twierdzi, iż: ,,zainteresowania są najlepszym wskaźnikiem prognostycznym drogi życiowej jednostki, stanowią pewnego rodzaju siłę napędową, która znajduje ujście albo w pracy, albo w rozrywkach o charakterze hobby”¹⁰⁾. To właśnie pasje ukierunkowują człowieka na jego przyszły zawód. Gdy młody człowiek ma dobre warunki do tego, aby rozwijać swoje zdolności ma duże szanse na to, iż w przyszłości będzie wykonywać swój wymarzony zawód lub rozwijać swoje hobby. R.Łapińska i M.Żebrowska wyróżniają cztery płaszczyzny zainteresowań. ,,Do zagadnień, które dla młodzieży stają się interesujące, należą następujące grupy:1) zagadnienia związane z rozwojem życia psychicznego, sferą osobistych przeżyć i doznań, wzrastającą samowiedzą i samoświadomością oraz rozwojem własnej osobowości; 2) zagadnienia wynikające z rozwoju społecznego młodzieży (związane z przynależnością do grupy rówieśniczej, wybranej organizacji, klasy szkolnej, wypływające z konieczności wyboru zawodu itp.; 3) zagadnienia powstające na tle wzrastającej potrzeby obcowania z osobami innej płci np.: przeżycia seksualne, uczuciowe, moralne; 4) zagadnienia związane z przyswajaniem wartości kulturowych, koniecznością dokonania wyboru i wykrystalizowania światopoglądu”¹¹⁾. Niektóre dzieci bardzo wcześnie przekazują rodzicom, nauczycielom za pomocą różnych komunikatów czym się interesują. Potwierdza to Maria Gierowska i Maria Tyszkowa pisząc ,,między zabawą dziecka a jego twórczością artystyczną oraz odbiorem przez nie sztuki nie ma ostrych granic. Dziecko rysuje, maluje, lepi z plasteliny, układa rymowanki i wierszyki, śpiewa wymyślone przez siebie piosenki i wykonuje taneczne ruchy do muzyki w sposób spontaniczny, dla przyjemności, jaką mu to sprawia, zachowując się analogicznie jak podczas innych zabaw”¹²⁾.

Do rozwoju zamiłowań, uczenia się potrzebna jest determinacja. Nauka jest ważnym elementem w życiu każdego człowieka. Według W.Okonia uczenie się to ,,proces w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte. Uczenie się jest jedną z podstawowych form działalności ludzi – obok pracy, zabawy i działalności społeczno-kulturalnej”¹³⁾. Elizabeth B. Hurlock przedstawiła kryteria określające gotowość do uczenia się, a są to: ,,1) zainteresowanie uczeniem się - dzieci wykazują swoje zainteresowanie nauką poprzez pragnienie, aby je uczono oraz chęć samodzielnego uczenia się; 2) długotrwałość zainteresowań - kiedy dzieci są dojrzałe do uczenia się, wówczas ich zainteresowania będą trwałe nawet gdy napotykają trudności i niepowodzenia; 3) postępy w uczeniu się- dzieci, które wykazują gotowość do uczenia się, będą robiły postępy, choćby tylko nieznaczne i stopniowe”¹⁴⁾. Przeprowadzone badania pozwoliły odpowiedzieć na pytanie jakie są zainteresowania badanej grupy młodzieży? Tabela nr 1. Najważniejsze zainteresowania badanej młodzieży

Rodzaje zainteresowań Liczba wskazań % Śpiew 79 35% Taniec 43 19% Gra na instrumencie 52 23% Sport 67 30% Rysowanie 45 20% Malowanie 18 8% Języki obce 52 23% Przedmioty ścisłe 26 12% Przedmioty humanistyczne 14 6% Grafika 22 10% Poezja 10 4% Czytanie 51 23% Teatr 10 4% Aktorstwo 35 15% *Suma przekracza 100%. Badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Tabela nr 1 prezentuje analizę wyników badań dotyczących zainteresowań respondentów. Największa grupa badanych wskazała takie zainteresowania jak: śpiew (35%) i sport (30%). Najmniejsza grupa badanych wymieniła następujące pasje: teatr (4%), poezja (4%) oraz przedmioty humanistyczne (6%). Młodzież wskazała również inne zainteresowania takie jak: gry komputerowe, fotografowanie, gotowanie, programowanie, tresura zwierząt. R. Łapińska i M. Żebrowska pisząc o zainteresowaniach wspominają także o negatywnych skutkach rozwoju zainteresowań. ,,Zbyt silnie angażujące zainteresowania są niekiedy poważną przeszkodą w pracy szkolnej, a ponadto stanowią groźbę zbyt jednostronnego rozwoju osobowości. Ogólnie jednak pojawienie się zainteresowań należy oceniać jako zjawisko pozytywne z wielu względów. Rozbudzone zainteresowania ułatwiają wybór zawodu i stwarzają szanse bardziej efektywnej pracy w umiłowanej dziedzinie”¹⁵⁾. Analizując rozwój pasji warto przytoczyć znaczenie słowa rozwój. W. Okoń określa rozwój jako ,,proces polegający na występowaniu w danym przedmiocie określonych zmian ilościowych i jakościowych. Rozwój jest procesem przemian następujących pod wpływem wzajemnego oddziaływania na siebie czynników wewnątrzprzedmiotowych i środowiskowych”¹⁶⁾.

Tabela nr 2. Rozwijanie zainteresowań Sposoby rozwijania zainteresowań Liczba wskazań % Szkolne zajęcia dodatkowe 73 32% Zajęcia w domu kultury 17 8% Korepetycje 19 8% Zajęcia prywatne 65 29% Przygotowanie do konkursów szkolnych 36 16% Konkursy pozaszkolne 29 13% Internet 130 58% *Suma przekracza 100%. Badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Tabela nr 2 prezentuje wyniki odpowiedzi respondentów dotyczących sposobów rozwijania zainteresowań badanej młodzieży. Na pytanie o to, w jaki sposób młodzież rozwija swoje zainteresowania ponad połowa badanych wskazała Internet (58%). Jedna trzecia respondentów wymieniła szkolne zajęcia dodatkowe (32%) oraz zajęcia prywatne (29%). Najmniejsza część badanych wskazała zajęcia w domu kultury, korepetycje (8%) oraz konkursy pozaszkolne (13%). Inne sposoby rozwijania zainteresowań zdaniem młodzieży to: domowe rozwijanie zainteresowań, samorozwój zainteresowań, szkoła plastyczna. W kontekście tych rozważań ważne jest, aby przeanalizować czynniki, które ułatwiają lub utrudniają rozwój skłonności. Bywa i tak, iż umiejętności młodzieży, ich talenty często są zaniedbywane przez te trudności, których czasem nie sposób pokonać.

Tabela nr 3. Rodzaje trudności Trudności w rozwoju zainteresowań Liczba wskazań % Brak zajęć umożliwiających rozwój zainteresowań 69 31% Brak motywacji 79 35% Brak czasu 117 52% Problem z dojazdem 45 20% Brak zainteresowania ze strony rodziców 29 13% Trudna sytuacja materialna 35 15% Brak akceptacji ze strony rówieśników/rodziców 22 10% *Suma przekracza 100%. Badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Tabela nr 3 ukazuje dane statystyczne dotyczące trudności na jakie napotyka młodzież w rozwijaniu zainteresowań. Największa grupa badanych jako trudności wskazywała brak czasu (52%). Jedna trzecia osób wymieniła brak motywacji (35%) oraz brak zajęć umożliwiających rozwój zainteresowań (31%). Najmniejsza grupa respondentów wskazała na brak akceptacji ze strony rówieśników/rodziców (10%) oraz brak zainteresowania ze strony rodziców (13%). Respondenci dostrzegli również i takie trudności jak: depresja, choroba, strach. Młodzi ludzie odczuwając silną potrzebę realizacji swoich zainteresowań starają się je rozwijać na miarę swoich możliwości. Zdaniem R. Łapińskiej i M. Żebrowskiej ,,krystalizujące się zainteresowania młodocianych w określonym kierunku przejawiają się w przynależności do kółek przedmiotowych w szkole, do organizacji pozaszkolnych, zaspokajających dany rodzaj zainteresowania, w organizowaniu sobie odpowiedniej działalności na terenie domu, w rozczytywaniu się w literaturze poruszającej określone problemy z dawnej dziedziny”¹⁷⁾.

Motywacja

Czynnikiem, bez którego człowiek nie jest w stanie się rozwijać i zdobywać wiedzy o świecie jest motywacja. Jere Brophy pisze, iż ,,motywacja to konstrukt teoretyczny, którym tłumaczy się wywołanie zachowania, jego ukierunkowanie i trwanie - zwłaszcza zachowania nastawionego na cel”¹⁸⁾.Motywację można podzielić na wewnętrzną i zewnętrzną. Według W. Okonia ,,motywacja wewnętrzna pobudza do działania, które ma wartość samo w sobie. Jej przykładem jest zainteresowanie lub zamiłowanie do czegoś. Motywacja zewnętrzna stwarza zachętę do działania, które jest w jakiś sposób nagradzane lub które pozwala uniknąć kary. W szkole takiej motywacji sprzyja system nagród i kar (np. stopnie, stypendia) oraz cały zbiór przepisów regulujących tok nauki”¹⁹⁾. Natomiast J. Brophy mówi o motywacji iż: ,,przesunięcie akcentów z motywacji jako reakcji na odczucie presji na motywację jako samostanowienie celów i samokierowanie działaniem uwydatnia się najbardziej w teoriach motywacji wewnętrznej. Jeśli nawet teorie te posługują się pojęciami takimi, jak potrzeby lub popędy, to w ich ujęciu ludzie działają według własnych planów czyli robią to, co robią, bo chcą, a nie dlatego, że kieruje nimi potrzeba”²⁰⁾. Zachowanie każdego człowieka poprzedza zawsze motyw, który sprawia, że dokonują oni takich a nie innych działań. Motywy oznaczają zazwyczaj to, co dana osoba chce uzyskać bądź uniknąć poprzez działanie. Młodzi ludzie rozwijając swoje zainteresowania często kierują się potrzebą osiągnięć. Małgorzata Stańczak pisze, iż ,,tendencja do zaspokojenia w ramach zajęć pozalekcyjnych potrzeby osiągnięć charakteryzuje większość uczniów zdolnych”²¹⁾. Drugą tendencją obok zaspokojenia jest potrzeba samourzeczywistnienia. M. Stańczak wyjaśnia iż potrzeba samourzeczywistnienia to ,,pragnienie indywidualnego rozwoju w granicach własnych potencjalnych możliwości rozwojowych, dążenie do pełnej aktualizacji siebie”²²⁾. Większość młodych ludzi rozwija swoje zainteresowania z zamiłowania do nich, jednak tak nie jest zawsze. Motywów do rozwijania zainteresowań jest więcej niż tylko jeden powód. Wskazują na to przeprowadzone badania.

Tabela nr 4. Aktualne motywy rozwoju zainteresowań Rodzaje motywów Liczba wskazań % Nacisk rodziny 7 3% Chęć rozwoju w wybranym kierunku 151 67% Odstresowanie 132 59% Wsparcie rodziców 49 22% Chęć występu w konkursie telewizyjnym/szkolnym 23 10% Zdobywanie nagród/medali/dyplomów 58 26% *Suma przekracza 100%. Badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź. Tabela nr 4 ukazuje analizę odpowiedzi dotyczących aktualnych motywów rozwoju zainteresowań badanej młodzieży. Jako aktualne motywy rozwoju zainteresowań znaczna część badanych wskazywała: przyjemne spędzanie wolnego czasu (75%), chęć rozwoju w wybranym kierunku (67%) oraz odstresowanie (59%). Najmniejsza grupa wymieniła nacisk rodziny (3%), oraz chęć występu w konkursie telewizyjnym (10%). Rozwijanie zainteresowań motywowane jest także poprzez perspektywy na przyszłość. Wyniki badań pokazują, jakie są przyszłościowe motywy rozwijania zainteresowań przez młodych ludzi.

Tabela nr 5. Przyszłościowe motywy rozwoju zainteresowań Rodzaje motywów Liczba wskazań % Udział w konkursach 31 14% Chęć wiązania przyszłości z zainteresowaniami 119 35% Poznawanie nowych ludzi 160 71% Perspektywy na przyszłość 113 51% *Suma przekracza 100%. Badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Tabela nr 5 wskazuje na wyniki ankiety dotyczących pytania na temat przyszłościowych motywów rozwoju zainteresowań badanej młodzieży. Ponad połowa osób badanych jako przyszłościowe motywy rozwijania zainteresowań wymieniła poznawanie nowych ludzi (71%). Około połowa osób łączy rozwój zainteresowań z przyszłością (51%). Najmniej liczna grupa respondentów wskazała jako motyw udział w konkursach (14%). Młodzież wymieniła także takie motywy jak: zarabianie pieniędzy, przyjemność, rozwój warsztatu, wiedza.

Wsparcie młodzieży w rozwoju zainteresowań Janet Bates i Sarah Munday podkreślają, iż ,,jest niezwykle istotne, aby w pracy ze szczególnie uzdolnionymi uczniami zdobyć wsparcie zarówno rodziców dzieci, jak i władz szkoły. Regularne kontakty między wszystkimi stronami mogą zaowocować wzbogaceniem procesu edukacyjnego”²³⁾. R. Łapińska pisze, iż ,,wpływ rodziny, początkowo olbrzymi, w miarę rozszerzania się kontaktów dziecka z szerszym światem stopniowo maleje. Proces ten staje się wyraźnie dostrzegalny w okresie dorastania. Stosunek młodocianych do rodziny ulega stopniowym przeobrażeniom. Zachodzące zmiany dadzą się sprowadzić głównie do trzech momentów: 1) kryzys autorytetu rodziców; 2) konflikty z rodzicami; 3) osłabienie więzi emocjonalnej. Te trzy wskaźniki zmieniającego się stosunku młodocianych do rodziny pozostają ze sobą w ścisłej współzależności i powiązaniu przyczynowo-skutkowym”²⁴⁾. Grupa rówieśnicza ma dla młodego człowieka ogromne znaczenie. Będąc wśród swoich kolegów, przyjaciół młodzież zaczyna wyrażać siebie oraz na sobie polegać. Zdaniem R. Łapińskiej i M. Żebrowskiej ,,grupy koleżeńskie - to grupy nieformalne, bardziej liczne niż paczki i mniej od nich ekskluzywne. Ich członkowie dobierają się ze względu na jakieś pokrewieństwo kulturowe, podobne poglądy i zainteresowania, ale nie wszyscy są w jednakowym stopniu ze sobą zaprzyjaźnieni. Grupa taka tworzy się zazwyczaj z paczki dzięki przyjmowaniu do niej coraz to nowych członków”²⁵⁾. Badania wykazały, iż najbardziej w rozwoju zainteresowań młodych wspierają ich przyjaciele. Tabela nr 6. Osoby wspierające Osoby wspierające rozwój zainteresowań Liczba wskazań % Mama 49 22% Tata 8 4% Babcia 1 1% Dziadek 2 1% Rodzeństwo 3 1% Przyjaciele 72 32% Nauczyciel 21 9% Nikt 41 18% Ktoś inny? 20 9% *Suma przekracza 100%. Badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Tabela nr 6 przedstawia wyniki badań dotyczących osób, które wspierają rozwój zainteresowań młodych. Znaczna część badanych, jako osoby wspierające wskazała: przyjaciół (32%), mamę (22%) oraz nauczyciela (9%). Zdaniem respondentów, inne osoby, które ich wspierają to:cała rodzina, chłopak/dziewczyna, rodzeństwo. W przeciwieństwie do wieku dziecięcego, szkolnego młodzież już nie polega tylko na opinii rodziców. Większe znaczenie zaczyna nabierać opinia znajomych i umiejętność w większym stopniu decydowania o sobie. Młodzi ludzie są już w pełni świadomi swojej autonomiczności- podejmują różne działania i są świadomi ich konsekwencji, a także opinii ich rówieśników, którzy są dla nich ważni w okresie dorastania. Analiza badań empirycznych wskazywała także, iż dla ponad połowy badanej młodzieży (58%) opinia ich rodziców na temat ich zainteresowań jest dla nich ważna. Przeciwnego zdania było 42% badanych. Ponad połowa badanych (59%) przyznała, że dzieli się wraz z rodzicami sukcesami i porażkami związanymi z zajęciami. Nie rozmawia ze swoimi rodzicami na temat swoich sukcesów i porażek 40% badanych. Wspieranie dzieci przez rodziców w rozwoju pasji jest bardzo ważnym aspektem i może przybierać różne formy od tych materialnych poprzez emocjonalne. Jednak zawsze tak samo znaczące. Oczywiście młodzież może korzystać z różnych form rozwoju zainteresowań jak zajęcia w domu kultury czy udział w konkursach. Jednak głównymi osobami odpowiedzialnymi za wsparcie i rozwój zamiłowań swoich dzieci są rodzice. Barbara Lipnicka pisze, że ,,w rozwijaniu zdolności i talentu dziecka zasadniczą rolę odgrywa rodzina. To rodzina ponosi główną odpowiedzialność przed swoim utalentowanym dzieckiem i w efekcie przed społeczeństwem. Rodzice odgrywają istotną rolę w rozwoju motywacji ich dzieci. Rodzice, którzy mają duże oczekiwania wobec dziecka, jego zdolności do osiągnięcia sukcesu oraz wspierają jego dążenia własną aprobatą, przyczyniają się do rozwoju motywacji osiągnięć. Oczekiwanie sukcesu przez dzieci jest czynnikiem decydującym o ich powodzeniu”²⁶⁾. Badania potwierdziły także, że są rodzice którzy wspierają swoje dorastające dzieci w procesie rozwoju pasji oraz udzielają im różnego rodzaju wsparcia. Wsparcie materialne jest oczywiście środkiem ułatwiającym rozwój pasji, lecz to nie oznacza, iż tylko dzieci rodziców w dobrej sytuacji materialnej zyskują powodzenie w rozwoju. Rodzice powinni także przy wsparciu zamiłowań pamiętać o osobie dziecka, oraz o jego potrzebach. Jedną z nich jest wsparcie emocjonalne.

Tabela nr 7. Wsparcie rodziców Sposoby wspierania młodzieży Liczba wskazań % Wsparcie finansowe 104 47% Wsparcie emocjonalne 66 30% Pomoc w dotarciu do miejsca występu/konkursu 55 25% Obecność na występach/wystawach/przedstawieniach 36 16% Pomoc w organizacji i realizacji obowiązków szkolnych/zajęć dodatkowych 19 9% Wsparcie w chwilach porażki 46 21% Pomoc w przygotowywaniu się do występów 23 10% Współpraca z nauczycielami 5 2% Rozmowa o sukcesach i trudnościach 32 14% *Suma przekracza 100%. Badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Tabela nr 7 prezentuje dane statystyczne dotyczące sposobów wsparcia rodziców w rozwoju zainteresowań swoich dzieci. Najwięcej młodych ludzi stwierdziło, że rodzice pomagają im poprzez wsparcie finansowe (47% badanych). Jedna trzecia badanych wskazała na ważność wsparcia emocjonalnego (30%) oraz pomoc rodziców w dotarciu do miejsca występu (25%). Najmniejsza grupa badanych wymieniła następujące formy wsparcia: współpracę rodziców z nauczycielami (2%), pomoc w organizowaniu czasu między obowiązkami szkolnymi, a zajęciami dodatkowymi (9%) oraz pomoc w przygotowywaniu się do występów (10%).

Podsumowanie i wnioski Rozwijanie zainteresowań ma dla młodzieży ważny wpływ na ich rozwój oraz jakość przeżywanego okresu młodości. Dzięki temu mają oni cel, aby stawać się lepszymi i spełniać swoje marzenia. Niestety wielu jest młodych ludzi, którzy nie wiedzą co zrobić ze swoim czasem wolnym. Zamiast dać sobie szansę na rozwój, ich zainteresowanie zwraca się często ku używkom i alkoholowi. Nie jest dobrze, gdy młodzi są znudzeni i nie potrafią zagospodarować własnym czasem. Zainteresowania nie tylko wypełniają czas wolny, ale także uczą systematyczności oraz przyzwyczają do pracy nad sobą. R. Łapińska i M. Żebrowska podkreślają zmianę zainteresowań wraz z osobą, która przechodzi przez kolejne etapy dorastania²⁷⁾. Dlatego warto obserwować rozwój zainteresowań dzieci i młodzieży. To ważne i odpowiedzialne zadanie dla rodziców i nauczycieli. Przeprowadzone badania pozwoliły wzbogacić wiedzę na temat zainteresowań współczesnej młodzieży. Większość badanych stanowiły osoby uczęszczające do szkoły podstawowej, liceum oraz technikum, a najmniej było uczniów ze szkoły zawodowej i gimnazjum. Ankietyzacja została przeprowadzona w Internecie. Za pomocą mediów społecznościowych ,,Facebook”.

Analiza wyników badań pozwoliła zauważyć jak różnorodne są zainteresowania i sposoby ich rozwijania. Młodzież w pewnych pytaniach miała możliwość udzielenia więcej niż jednej odpowiedzi. Dlatego też można było dostrzec, że wielu uczniów rozwija więcej niż jedno zainteresowanie. Zdaniem R. Łapińskiej i M. Żebrowskiej dziecko dopiero na etapie dorastania zagłębia się w konkretnych zainteresowaniach, z którymi albo wiąże swoją przyszłość, albo wykonuje je dla przyjemności ²⁸⁾. Badania wykazały, iż duża grupa ludzi interesuje się śpiewem i sportem. Potwierdza to również treść filmików, które młodzież umieszcza w Internecie. W rozwoju swoich zainteresowań młodzież często także spotyka się z trudnościami. Badania wskazały, że najczęstszymi trudnościami są brak czasu oraz brak motywacji. Jak podkreśla E.B. Hurlock rozwijanie zainteresowań wiąże ze sobą posiadanie pewnych umiejętności. Tymi umiejętnościami są uczenie się i praca nad sobą, która wiąże się z nauką²⁹⁾. Według W. Okonia rozwijanie zainteresowań to także pewne pobudki wewnętrzne lub zewnętrzne, które nazywamy najogólniej motywacją. Rozwijanie zainteresowań może być z jednej strony motywowane wewnętrznymi powodami jak zamiłowanie do robienia czegoś lub zaspokojenie własnej ciekawości oraz zewnętrznymi powodami jak nacisk ze strony otoczenia lub możliwość otrzymania nagrody lub kary³⁰⁾. Ważne jest jednak określenie tej motywacji, ponieważ wtedy można określić co tak naprawdę jest interesujące dla młodych ludzi, a co wykonują z przymusu. Dlatego też konieczne jest zainteresowanie się rodziców jak i nauczycieli tym, co ciekawi młodzież i pomoc w ukierunkowaniu ich drogi rozwoju, aby nie tracili oni czasu i energii na aktywności, które ich nie interesuję i są zbędne dla rozwoju ich umiejętności i kompetencji. Na podstawie analizy badań można stwierdzić, iż najpopularniejszym aktualnym motywem rozwijania zainteresowań dla młodych ludzi jest przyjemne spędzanie wolnego czasu, a przyszłościowym motywem poznanie nowych ludzi. W czasach w jakich żyjemy nastąpił rozwój technologii i dzięki temu w Internecie można znaleźć mnóstwo inspiracji do rozpoznania i rozwijania swoich zainteresowań. Jak pokazały badania Internet jest najczęstszą drogą dla młodych ludzi do rozwijania zainteresowań. Młodzi ludzie coraz chętniej nagrywają filmy dzieląc się swoim życiem lub zainteresowaniem i umieszczają je w Internecie, co sprawia, że łatwiej jest poznawać ludzi o podobnych zainteresowaniach, nawiązać z nimi kontakt, porozmawiać o sukcesach i porażkach. Warto pamiętać, iż Internet może być nie tylko źródłem pomocy i informacji, ale także niebezpieczeństwem Łatwiej jest rozwijać swoje talenty, kiedy mamy przy sobie osoby, które udzielają różnych form wsparcia. Tak samo jest z młodymi ludźmi, których charaktery nie są jeszcze tak stabilne, by o sobie decydować. Jednak ważne jest, aby rodzice akceptowali i starali się wspierać dziecko takim jakie jest. Analiza wyników badań wykazała, że respondenci najczęściej wskazywali na ważność wsparcia finansowego. Jednak mimo, iż finanse bardzo ułatwiają pewne sprawy związane z rozwojem zainteresowań, to jednak nie powinny być najważniejsze. Najważniejsze powinno być wsparcie emocjonalne w sukcesach i porażkach. Młodzież musi mieć na kogo liczyć kiedy przychodzą radości i trudności. Tymi osobami najczęściej są rodzice, nauczyciele, przyjaciele. Badania na temat zainteresowań młodzieży wskazują, iż zainteresowania i aktywności są ważne dla młodych ludzi ze względu na ich samorozwój. Wyniki badań mogą zainteresować rodziców, nauczycieli, pedagogów, aby lepiej zrozumieć i zaakceptować zainteresowania swego dziecka, ucznia. Wnioski z badań przybliżają aktualną problematykę zainteresowań młodych. Ta wiedza może ułatwić pedagogom opracowanie planu pracy dla młodzieży, która pragnie rozwijać swoje zainteresowania, godząc je z obowiązkami szkolnymi, a także domowymi. Badania nad zainteresowaniami dzieci, młodzieży mogą także zachęcić rodziców oraz nauczycieli do poszukiwania nowych sposobów wspierania rozwoju ich zainteresowań. Ważne jest, aby rodzice wraz z nauczycielami zainteresowali się zagadnieniem aktywności młodzieży i w ramach współpracy oraz współdziałania ułatwiali im rozwój swoich pasji. Świadomość akceptacji przez osoby znaczące będzie motywować ich do rozwijania swoich zainteresowań, oraz pokonywania różnych trudności. Przeprowadzone badania nie wyczerpują w pełni podjętego celu i problemu badawczego. Są jednak aktualnym raportem z badań ukazującym jakie są zainteresowania młodzieży, na jakie młodzież napotyka trudności w tym procesie oraz jakie należy podjęć działania, by wspierać, a nie zniechęcać młodych do rozwijania swoich pasji.

Streszczenie Tematyka jaka została poruszona dotyczy zainteresowań dzieci i młodzieży w wieku 13-18 lat. Celem badań było pokazanie czym interesują się młodzi oraz z jakimi trudnościami spotykają się w ich rozwijaniu. Prace badawcze były także próbą odpowiedzi na pytanie: co motywuje młodych do rozwijania zainteresowań? Analiza została przeprowadzona w temacie zainteresowań oraz sposobów ich rozwijania. Przeanalizowano takie problemy jak: zainteresowania, motywy, wsparcie oraz znaczenie zainteresowań w procesie rozwoju dzieci i młodzieży.

Słowa klucze: zainteresowania, młodzież, motywacja.

Summary The article is about interests of young people between 13 and 18 years of age. The survey is about their interests and the ways of developing them. The article identified what the interests are, and how they are important as children and teenagers grow up, motivation, difficulties in developing their interests and a family’s support for children and youngsters. The purpose of the research was high lighting the interests of teenagers and the difficulties. The survey can answer the question about what motivates them to develop interests. Key words: interests, youth, motivation.

Bibliografia:

1. Brophy J., Motywacja uczniów do nauki, PWN, Warszawa 2007.
2. Bates J., Munday S., Dzieci zdolne, ambitne i utalentowane, Wydawnictwo K.E. LIBER, Warszawa 2005.
3. Hurlock E.B., Rozwój dziecka, PWN, Warszawa 1985.
4. Lipnicka B., Kształtowanie zdolności i talentu dziecka- wspierająca funkcja rodziców, Wydawnictwo BARBARA, Kraków 2002.
5. Łapińska R., Żebrowska M., Wiek dorastania, w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, red. M. Żebrowska, PWN, Warszawa 1975, s. 664-796.
6. Okoń W., Nowy Słownik Pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie ,,Żak”, Warszawa 2007.
7. Oleszkowicz A., Senejko A., Dorastanie, w: Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, PWN, Warszawa 2011, s. 259-311.
8. Przetacznik-Gierowska M., Zadania rozwojowe aktywności i działalności jednostki, w: Psychologia rozwoju człowieka, red. M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa, Warszawa 2009, s. 151-188.
9. Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M., Psychologia rozwoju człowieka, PWN, Warszawa 2009.
10. Stańczak M., Zaspokajanie potrzeb ucznia zdolnego w szkole, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2009.
11. Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka, PWN, Warszawa 2011.
12. Żebrowska M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, PWN, Warszawa 1975.

Netografia: Klasińska B. Kształtowanie zainteresowań uczniów wyzwaniem współczesnej i przyszłej edukacji. „Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie”, t. 18, nr 1/2011 s.142[dostęp: 15.04.2019]. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-79a5b80c-e3f0-49d6-8f5f-f656c3deae85/c/139-149.pd