Elżbieta Godzierz – Uniwersytet Śląski

TYPOLOGIA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W KONTEKŚCIE DZIAŁALNOŚCI SPORTOWCÓW

The main goal of the article is to describe non-governmental organization founded by athletes, their families and fans. An additional goal is to show their activities and benefits.

W dzisiejszym świecie prace społeczne i pomoc drugiemu człowiekowi są bardzo rzadkimi zawodami. Coraz częściej możemy zobaczyć w internecie różnego rodzaju materiały video, w których ktoś wymagający pomocy, sam pomaga, zaś osoba posiadająca, wydawać by się mogło, dostatecznie dużo środków do życia - tej pomocy unika. W wielu miejscach słyszymy na temat dobroci osób publicznych w postaci przekazania znacznej sumy na rzecz instytucji trzeciego sektora, bądź nagrody rzeczowej, która następnie jest sprzedawana podczas licytacji. Jak pokazuje współczesny świat, działania filantropijne mogą stać się niezwykle ważną formą promocji, która znacznie poszerzy grono odbiorców, wpłynie na postrzeganie osoby publicznej przez społeczeństwo oraz znacznie poprawi jej wizerunek. W Polsce jest wielu utalentowanych sportowców, którzy osiągają sukcesy na europejskiej i światowej arenie, dzięki czemu dysponują funduszami dającymi im wiele możliwości działań public relations. Jednym z tych sposób, niewątpliwie wpływającym pozytywnie na wizerunek sportowca, jest działalność charytatywna. Sportowcy udzielają się jako ambasadorzy w wybranych stowarzyszeniach bądź sami czy też z innymi atletami zakładają fundacje. Istnieją również organizacje pozarządowe, które z różnych przyczyn tworzą rodziny sportowców.

Głównym celem artykułu jest typologizacja instytucji pożytku publicznego - założonych przez sportowców, ich rodziny, fanów oraz organizacje - w których podejmują oni działania jako ambasadorzy. Ponadto scharakteryzowanie ich działań, ukazanie ich w kontekście narzędzi public relations oraz narzędzi marketingu, promocji. W artykule zostaną wyjaśnione terminy: public relations, organizacji pozarządowych oraz mediów społecznościowych. Będzie również ujęta typologia stowarzyszeń działających charytatywnie, skategoryzowanie ich oraz krótkie scharakteryzowanie ich wizerunku.

Organizacje III sektora w Polsce

„W ujęciu podmiotowym organizacje pozarządowe to związki, spółdzielnie, towarzystwa, stowarzyszenia i fundacje nastawione nie na zysk, lecz na zaspokajanie potrzeb społecznych” ¹⁾. W branży sportowej jest to popularna forma aktywności sportowców, ich rodzin, klubów bądź fanów, którzy zrzeszając się, tworzą fundację działającą na wybranym przez nich polu. Takie organizacje pro publico bono prowadzą różnorodne działania gospodarcze, promocyjne, marketingowe przynoszące zysk, który przeznaczony jest do realizacji celów zawartych w statucie instytucji²⁾. W Polsce, według dokumentów Urzędu Statystycznego z 2016 rok aktywną działalność prowadziło 91, 8 tysięcy organizacji non-profit. Wśród nich 73,4 tys. to stowarzyszenia i podobne organizacje społeczne, a 13,6 tys. to fundacje, co stwarza niemałe problemy, by zaistnieć na rynku oraz w świadomości odbiorcy. Jako główną działalność 26,7 tys. NGO w sprawozdaniu do Główny Urząd Statystyki zaznaczyło sport, turystykę, rekreację, hobby, 10 tysięcy mniej organizacji specjalizuje się w zakresie ratownictwa. Trzecie miejsce zajmują instytucje pro bono, deklarujące w ramach działań statutowych wpływanie na kulturę i sztukę, natomiast tuż pod podium instytucji trzeciego sektora, deklarujących konkretny cel, znalazły się te, które zajmują się pomocą społeczną i humanitarną. Możemy zatem zauważyć jak ważną areną dla Polaków jest branża sportowa, ponieważ zajmuje się nią prawie 1/3 rynku organizacji trzeciego sektora. Dlatego ich skategoryzowanie jest niezwykle trudne – każda fundacja posiada inne cele, ponadto do ich osiągania używa się różnych narzędzi. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny, najczęstszym polem działalności statutowej w sektorze sportu, turystyki, rekreacji i hobby jest prowadzenie zajęć w zakresie kultury fizycznej, organizowanie zawodów i prowadzenie obiektów sportowych (22,5% ze wszystkich organizacji)³⁾, co można również uznać za główne formy promocji tychże NGO. Zaś według danych zebranych przez Stowarzyszenie Klon / Jawor wynika, że w 2018 roku na polskim rynku organizacji użyteczności publicznej istniało około 28 tysięcy organizacji zajmujących się sportem, turystyką rekreacją czy hobby, co dawało 35% całego sektora⁴⁾.

Równie ważnym elementem są władze organizacji pro publico bono. W artykule 11 Prawa o stowarzyszeniach czytamy, że każde stowarzyszenie musi posiadać organ kontroli wewnętrznej oraz zarząd, a także walne zebranie członków, które jest najwyższą władzą⁵⁾. Zaś w Ustawie z dnia 6 kwietnie 1984 roku o fundacjach zapisane zostało, iż najwyższymi instancjami jest fundator oraz powołany zarząd⁶⁾. Każde z poszczególnych osób oraz zgromadzeń sprawujących władzę posiada wyznaczone przez statut organizacji - a także ustawy - zadania, obowiązki, które hierarchizują i pomagają zachować ład.

Wszystkie organizacje III sektora, bez względu na to czy są to fundacje czy stowarzyszenia, muszą być wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego, wspólnie z informacjami takimi jak statut, założyciele, adres siedziby oraz własnoręczne podpisy założycieli. To w znacznym stopniu ułatwia poruszanie się po rynku, daje możliwość zrobienia wstępnego rekonesansu, które instytucje jeszcze istnieją bądź, które zakończyły swoją działalność. W Polsce istnieje również strona internetowa www.ngo.pl, która stała się kompendium wiedzy o tym jak założyć organizację działającą pro publico bono. Ponadto możemy na niej znaleźć informacje dotyczące siedzib instytucji w branży, w której działają. W tym ma pomóc przede wszystkim strategia marketingowa - „działania, dzięki którym przedsiębiorstwo osiąga wyznaczone cele rynkowe, takie, jak zdobycie nowych rynków, powiększenie zysku, dbanie o dobre imię firmy”⁷⁾, dla organizacji non-profit najważniejszym elementem staje się ostatnie z wymienionych. Dobre imię firmy wpływa na wzrost zaufania konsumentów, odbiorców, ponadto pomaga w zdobywaniu sponsorów, firm obejmujących patronat nad instytucją, a także jest niezbędne do tworzenia wiarygodnego, spójnego wizerunku organizacji działających głównie na polu filantropijnym. Podejmowane działania promocyjne i marketingowe stawiają na piedestale rozpoznawalność NGO, tworzą jej wizerunek mając na uwadze potrzeby i specyfikę instytucji⁸⁾. Pierwszym elementem wizerunkowym, z którym zetknie się odbiorca jest nazwa instytucji, dlatego też musi ona przyciągać uwagę, być reprezentatywna dla celów organizacji. Jednocześnie nie może ona istnieć już na rynku, zawierać określeń zastrzeżonych dla innych podmiotów, nie musi zawierać słów takich jak np. stowarzyszenie, fundacja, a twórca winien pamiętać, by nazwa nie była za długa⁹⁾.

Z danych Stowarzyszenia Klon/Jawor wynika, że w organizacjach III sektora wzrosło poczucie misji, co możemy zaobserwować kalkulując działania poszczególnych instytucji, zaś wartością, której ważność spada jest uczciwość. W porównaniu do 2008 roku, kiedy to bycie uczciwym było cenione i zostało wskazane przez 69% instytucji, w 2018 roku na tę wartość postawiło tylko 43%. To spadek o znaczne 26%. Może to być przyczyną opierania przez instytucje swojego wizerunku na gwiazdach sportu, które często wzbudzają zaufanie wśród odbiorców.

W branży sportowej dosyć częstym zjawiskiem jest nazywanie organizacji III sektora imieniem i nazwiskiem sportowca działającego dla instytucji. Zabieg ten pozytywnie wpływa na popularność zarówno sportowca, jak i NGO, dodatkowo wizerunek obu stron zdaje się posiadać, już na stałe, filantropijny wydźwięk. Według badań Głównego Urzędu Statystycznego, w 2016 roku 86,5 % organizacji pozarządowych zostało założonych przez osoby fizyczne, zaś 8,9% przez jednostki sektora publicznego, a 5,1% przez istniejące już podmioty non-profit. Przeważająca większość, bo aż 87,4% organizacji działających na polu sport, turystyka, rekreacja i hobby, została założona przez osoby fizyczne, dzięki czemu możemy wnioskować, że jest to sprawdzona forma promocji. Stąd też wiele gwiazd sportu staje się założycielami fundacji czy stowarzyszeń, które dają rozgłos im oraz uprawianej przez nich dyscyplinie sportowej. Organizacje III sektora są tworzone także przez rodziny sportowców bądź ich fanów. To właśnie ta część sektora instytucji pro publico bono, których działalność ogranicza się do sektora sportu, turystyki, rekreacji i hobby, będzie stanowić dalszą część artykułu.

Fundacje i stowarzyszenia założone przez sportowców

Jak podaje strona www.ngo.pl, w Polsce znajduje się 1414 fundacji w tym sektorze, zaś 40256 stowarzyszeń. Sprawia to, że jest niezwykle trudne i czasochłonne, by przeprowadzić typologię całego sektora¹⁰⁾. W dużej mierze są to instytucje, których wizerunek budowany jest w oparciu o głównego fundatora, sportowca, który opiekuje się organizacją. Daje to NGO możliwość używania metod public relations opierających się na zrozumieniu pomiędzy organizacją a społeczeństwem. Ich głównym celem jest zdobycie zaufania względem instytucji jako całości, a nie tylko osoby sportowca¹¹⁾. W przypadku każdej organizacji wyróżniamy dwa pojęcia: wizerunek i tożsamość. Pierwsze wiąże się z obrazami, z wyobrażeniami odbiorców, zaś drugie z celami, treściami instytucji. Dlatego tak ważne, przy zakładaniu organizacji III sektora, jest ścisłe wyznaczenie sobie celów, które ma ona realizować, do których ma dążyć. W branży sportowej są to zazwyczaj: poprawa jakości życia, pomoc młodym sportowcom, zwiększenie świadomości społeczeństwa o potrzebie aktywności fizycznej. Stanowią one niejako trzon tożsamości instytucji. To zaś jest potrzebne do zbudowania odpowiedniego wizerunku organizacji pro publico bono, który stanowi „wyobrażenie o organizacji powstałe u odbiorców na podstawie świadomych lub nieświadomych działań firmy, inaczej mówiąc jest to odbicie tożsamości organizacji w świadomości odbiorców”¹²⁾. Jest to jeden z argumentów, dzięki którym tworzenie wizerunku jest łatwiejsze, kiedy jest opierane na pozytywnym wyobrażeniu popularnej osoby, bowiem ludzie w postrzeganiu świata często bazują na pewnych schematach, wzorach, ułatwiających im funkcjonowanie, upraszczających myślenie. Dlatego też widząc organizację III sektora powiązaną ze sportowcem posiadającym wizerunek łagodnej, życzliwej, działającej z altruistycznych pobudek osoby, znacznie łatwiej jest zaufać takiej instytucji, przeznaczyć pieniądze na jej cele. Ponadto nazwisko osoby popularnej często staje się narzędziem promocji - przyciągającym uwagę argumentem działającym na korzyść, pozwalającym zawiązać współpracę oraz przyczyną licznego pojawiania się zainteresowanych na wydarzeniu organizowanym przez NGO.

Jednymi z ważniejszych organizacji III sektora założonymi przez sportowców są: Fundacja „Ludzki Gest” Jakuba Błaszczykowskiego, Fundacja Moniki Pyrek, Fundacja „Mierz Wysoko” Marcina Gortata, Fundusz Stypendialny Natalii Partyki, „Eve-nement” Kamila Stocha, Fundacja Mariusza Wlazłego, Fundacja Otylii Jędrzejczak, Fundacja „Zostań Mistrzem” Jana Ciepieli oraz Akademia Piłkarska Karola Piątka. Są to organizacje pożytku publicznego, których wizerunek oparty jest ściśle na gwieździe sportu, ponadto większość działań instytucji związana jest z dyscypliną założyciela. Niejednokrotnie strategia marketingowa opierana na promocji „służy budowaniu dobrego wizerunku organizacji, a przede wszystkim wzrostowi zainteresowania jej działaniami”¹³⁾, dlatego też używanie do tego renomy sportowca ułatwia jej dialog z zainteresowanymi. Głównymi celami łączącymi instytucje III sektora założone przez polskich sportowców jest często, jak w przypadku Fundacji Ludzki Gest założonej z inicjatywy piłkarza nożnego Jakuba Błaszczykowskiego, „kształtowanie pozytywnych postaw wśród dzieci i młodzieży, poprzez wspieranie ich rozwoju ze szczególnym uwzględnieniem kultury fizycznej”¹⁴⁾.

Kolejnym typem organizacji pro publico bono są instytucje założone pośmiertnie przez rodziny sportowców, by uczcić oraz podtrzymać pamięć o nich i o ich sukcesach. Do takich należą m.in. Fundacja Kamili Skolimowskiej oraz Fundacja Kropla Życia im. Agaty Mróz-Olszewskiej. Kamila Skolimowska była polską lekkoatletką uprawiającą rzut młotem, złotą medalistką igrzysk olimpijskich w 2000 roku. Zmarła 18 lutego 2009 roku w Portugalii, zaś przyczyną śmierci był zator tętnicy płucnej. Fundacja jej imienia została założona w 2010 roku przez jej rodzinę i przyjaciół, którzy pragnęli ją upamiętnić. „Fundacja pomaga młodym, kontuzjowanym sportowcom, promuje sport a w szczególności lekkoatletykę wśród dzieci i młodzieży oraz organizuje popularne imprezy”¹⁵⁾, ponadto współtworzy Memoriał Kamili Skolimowskiej, który zrzesza światowej klasy lekkoatletów na towarzyski sparing. Dzięki tej Fundacji ludzie wciąż mają w pamięci lekkoatletkę oraz jej osiągnięcia, kształci się również młode pokolenia sportowców mających świadomość jej dokonań. Na witrynie internetowej instytucji widnieje napis „za najlepsze upamiętnienie należy uznać Fundację”. Warto wspomnieć tutaj również o Fundacji Huberta Jerzego Wagnera, jest to instytucja założona przez jednego z fanów szkoleniowca reprezentacji Polski w piłce siatkowej mężczyzn. Podstawowym celem instytucji jest „popularyzacja siatkówki wśród młodzieży – szczególnie z Warmii i Mazur oraz organizowanie szkoleń i seminariów dla trenerów i instruktorów siatkówki”¹⁶⁾. Dzięki działaniom tej Fundacji oraz jej zarządu co roku odbywa się międzynarodowy turniej siatkówki „Memoriał Huberta Jerzego Wagnera”. Międzynarodowa ranga wydarzenia staje się dodatkową promocją dla Fundacji, sportu, miasta, w którym odbywa się turniej (co roku w innym mieście) oraz dla naszego kraju.

Istnieją także organizacje III sektora, które są współtworzone przez kluby sportowe z poszczególnych dyscyplin. Przykładem może być GKS Katowice, które przyczyniło się do powstania Wielosekcyjnej Akademii „Młodego GieKSa”. W ten sposób oprócz sportu promowany jest także klub, ponadto wychowuje sobie on młodych zawodników, którzy będą mogli zasilić szeregi ich drużyn. Dodatkowo Fundacja z Katowic działa w różnych dyscyplinach, co zwiększa jej zasięgi popularności, ponieważ może promować się gwiazdami z poszczególnych dyscyplin, np. siatkówki, piłki nożnej¹⁷⁾. Wspólnie tworząc gwiazdorski zespół, uczestniczą w eventach czy działaniach charytatywnych będących również swoistymi działaniami promocyjnymi, jak np. odwiedziny przedstawicieli drużyn hokeja, piłki nożnej i siatkówki w jednym z katowickich szpitali.  

Najczęstszą formą promocji jak i również działalności jest prowadzenie zajęć, organizacja eventów oraz prowadzenie obiektów sportowych. Dają one możliwość spotkania się z odbiorcami twarzą w twarz i przedstawienia im w przystępny sposób celów instytucji, bądź w przypadku turniejów dzieci oraz młodzieży, pokazania rezultatów ciężkiej pracy. Jest to forma public relations, które polegają na stałym kontakcie z ludźmi oraz wychodzeniu z konwenansów, łamaniu szablonów, schematów¹⁸⁾. Warto też zauważyć, iż większość wymienionych organizacji pro publico bono zawiązuje relacje zewnętrzne z lokalnymi samorządami, mediami, lokalną społecznością, które odgrywają fundamentalną rolę w funkcjonowaniu oraz zdobywaniu funduszy¹⁹⁾.

Organizacje wspierane przez sportowca-ambasadora

Istnieje również grupa organizacji działających pro publico bono, w których poszczególni sportowcy tylko się udzielają. Działają oni zazwyczaj jako tak zwani ambasadorzy, wspierając instytucję finansowo, wizerunkowo, pomagając w organizacji zbiórek, aukcji i wydarzeń społecznych. Zazwyczaj są to fundacje, które na pomocy sportowca korzystają przede wszystkim promocyjnie i wizerunkowo, mają możliwość wykorzystania gwiazdy do rozgłosu. W ten sposób kształtuje się wiarygodność oraz zaufanie²⁰⁾. Ponadto sportowiec biorący udział w akcji lub ofiarujący trofeum na aukcje nie musi wiązać się na stałe z fundacją bądź stowarzyszeniem. Jest to dużo łatwiejsze, aniżeli bycie założycielem, głównym fundatorem organizacji non-profit, które zobowiązują do wielu innych działań.

Wiodącymi organizacjami III sektora, z którymi sportowcy chętnie wchodzą we współpracę są: „Sportowcy dzieciom”, „Sport Twoją Szansą”, „Fundacja Przyszłość dla dzieci”, „Polska Fundacja Sportu i Kultury” oraz Fundacja Herosi, Fundacja Helios. Większość działań tych instytucji opiera się na aukcjach internetowych, gdzie sprzedawane są podarowane medale, puchary, gadżety i zdjęcia z podpisami. Ponadto sportowcy uczestniczą w wydarzeniach organizowanych przez instytucje pro publico bono, promując je i zwiększając liczbę odbiorców działań o grono swoich fanów. Innymi ciekawymi formami promocji organizacji III sektora jest uczestniczenie w reklamach telewizyjnych, wydawanie przez fundacje czy stowarzyszenia kalendarzy, organizowanie zbiórek podczas dużych wydarzeń sportowych oraz kulturalnych. Relacja i korzyści są obustronne, gdyż zyskuje na tym wizerunek gwiazdy oraz możliwe jest zwiększenie się jej grona fanów, bowiem zyskuje zaufanie, wiarygodności w oczach odbiorców. Jedną z bardziej rozwiniętych organizacji jest Fundacja Herosi, która nie działa w sektorze sportu, turystyki, rekreacji i hobby, lecz na rzecz ochrony zdrowia dzieci walczących z chorobami nowotworowymi. Jednak w jej działaniach uczestniczy wielu sportowców²¹⁾, w większości są to zawodnicy i zawodniczki piłki siatkowej, grający w polskich klubach lub będący Polakami. We współpracy z Fundacją tworzą kalendarze ze zdjęciami, na których pozują wraz z podopiecznymi instytucji, nawiązują bezpośrednią relację z nimi. Jest to znakomita okazja dla sportowca, by okazać swoje łagodne oblicze, ale jest to również niewiarygodna chwila dla dzieci, które mogą spotkać się ze swoimi idolami. Ponadto ambasadorzy Fundacji oddają koszulki, bidony oraz inne „meczowe” akcesoria z autografami na aukcję, zbierając w ten sposób fundusze na leczenie dzieci. Dodatkowym sposobem promowania jest zbieranie pieniędzy podczas meczów piłki nożnej, siatkowej i ręcznej, zarówno przez wolontariuszy organizacji, jak i przez sportowców, którzy wyrażą chęć pomocy. W ten sposób kibice uczestniczący w meczu mają okazję, by zrobić zdjęcie, zdobyć autograf, porozmawiać ze sportowcami, podczas gdy wizerunek gwiazdy zyskuje zaufanie odbiorców, a fundusze przeznaczone na działania instytucji diametralnie rosną. Fundacja Herosi, jako przodująca organizacja pożytku publicznego, korzysta również ze współpracy z gwiazdami sportu w trakcie produkcji filmów, na których proszą oni o przekazanie 1% na cele statutowe Fundacji. Dodatkowo organizują wizyty Ambasadorów w oddziałach szpitalnych.

Inną prężnie działającą organizacją III sektora jest Fundacja „Sportowcy dzieciom”, w której Ambasadorami jest wiele sportowców, w tym liczna grupa lekkoatletów (Kamila Lićwinko, Adam Kszczot czy Anita Włodarczyk)²²⁾. Podstawowymi celami instytucji jest organizowanie ogólnopolskich akcji społecznych, zbiórek pieniędzy, pomoc dzieciom i młodzieży w powrocie do zdrowia oraz w realizacji ich sportowych pasji²³⁾ Nawiązując współpracę z gwiazdami sportu rozpoczęli przedsięwzięcie o nazwie „Trenuj z mistrzem”, które polega na spędzeniu jednego dnia z wybranym sportowcem podczas jego treningu. Ponadto instytucja prowadzi również aukcje internetowe, na których sprzedawane są akcesoria meczowe oraz inne rzeczy wraz z autografami gwiazd Organizują również wydarzenie sezonowe, pt. „Snow Eagle Challenge”, w który, pokazują dzieciom oraz młodzieży, jak aktywnie i kreatywnie spędzać ferie zimowe. Dodatkowo sportowcy biorą udział w akcji „Podaruj dzieciom SPORT”, polegającej na uświadamianiu rodzicom, jak ważnym aspektem życia dzieci jest sport, dzięki któremu uczą się gry fair-play czy wzajemnego szacunku. Gwiazdy nagrywają filmy, które zamieszczane w mediach społecznościowych Fundacji mają za zadanie skłonić rodziców do podjęcia trudu wychowawczego²⁴⁾.

Zakończenie

Sektor organizacji pożytku publicznego w Polsce cieszy się ogromną popularnością. Z roku na rok rośnie liczba zakładanych instytucji pro publico bono, które mają za zadanie polepszyć sytuację dzieci, młodzieży, osób niepełnosprawnych czy starszych. Wyróżniony przeze mnie sektor NGO - czyli organizacje założone przez samych sportowców, ich rodziny, fanów, kluby bądź, w których sportowcy się udzielają - jest niezwykle rozwinięty i wciąż się powiększa. Dzięki instytucjom III sektora gwiazdy mogą zdobywać zaufanie odbiorców, powiększać grono swoich fanów, zawiązywać relacje, tworzyć wizerunek osoby zaangażowanej w pomoc społeczeństwu. Jest to relacja obustronna, dzięki której takie organizacje zdobywają fundusze na własną działalność, powiększają grono swoich odbiorców, jak również kreują wizerunek instytucji godnej szacunku, dbającej o społeczność lokalną i krajową.

Bibliografia

1. Broniewska M., Instrumentarium marketingowe organizacji trzeciego sektora, [w:] Ekonomiczne Problemy Usług 74 (2011).
2. Całek G., Poraj A., ABC Organizacji Pozarządowej, Instytut Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa 2010.
3. Charycka B., Gumkowska M., 2018 Kondycja organizacji pozarządowych.
4. Dąbrowska A., Janoś-Kresło M., Komunikacja marketingowa w organizacjach non profit jako dialog z otoczeniem, [w:] Marketing i Zarządzanie 4 (2016).
5. Figurska-Wilk B., Marketing placówki oświatowej, Warszawa 2017.
6. Stowarzyszenie Klon/Jawor, Polskie Organizacje Pozarządowe 2015, Warszawa 2015.
7. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. 2001 nr 79, poz. 855).
8. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz.U. 1984 nr 21 poz. 97).
9. Wciseł W., Promocja i komunikacja z mediami – media społecznościowe, [w:] Podręcznik zarządzania NGO, Warszawa 2015.

Netografia

1. https://spis.ngo.pl/?cat[2384]=2753&cat[2386]=2879 [dostęp: 04.05.2019].
2. https://spis.ngo.pl/?cat[2384]=2753&cat[2386]=2878 [dostęp: 04.05.2019].
3. www.ludzkigest.org/o-fundacji/ [dostęp: 11.04.2019].
4. http://fundacjakamili.pl/kamila/ [dostęp: 11.05.2019].
5. https://fundacjawagnera.pl/o-fundacji/ [dostęp: 11.05.2019].
6. http://mloda-gieksa.pl/index.php [dostęp: 10.05.2019].
7. www.herosi.eu/pomogli-nam/ [dostęp: 10.05.2019].
8. http://sportowcydzieciom.pl/partnerzy.html [dostęp: 11.05.2019].
9. http://sportowcydzieciom.pl/podaruj-dzieciom-sport.html [dostęp: 11.05.2019].