Widy-Wirski Feliks Teodor

Widy-Wirski Feliks Teodor (1907-1982), pseud. Rosław

Urodził się 11 czerwca 1907 we Lwowie w rodzinie Józefa Jana i Marii Matyldy z d. Ileczko. Jego ojciec był inżynierem, a matka nauczycielką. Uczęszczał do gimnazjum niemieckiego w Grudziądzu (1919), a potem do gimnazjum klasycznego w Brodnicy, gdzie w roku 1925 zdał maturę. W latach 1925-1931 studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego, który ukończył z dyplomem doktora wszech nauk lekarskich. 20 września 1932 otrzymał prawo wykonywania zawodu lekarza. Następnie rozpoczął specjalizację z ginekologii i położnictwa oraz organizacji ochrony zdrowia. Pracował w szpitalu ginekologicznym, a później w Ubezpieczalni Społecznej w Poznaniu. 18 grudnia 1964 otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego.

W czasie studiów działał w Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej (w 1930 roku był prezesem Wydz. Wykonawczego), był jednym z czołowych działaczy Lewicy Akademickiej na Uniwersytecie Poznańskim. Działacz NPR-Lewicy (Narodowa Partia Robotnicza), przekształconej w 1932 roku w Narodowe Stronnictwo Pracy (przez pewien czas był wiceprezesem Zarządu Okręgu w Poznaniu). W latach 1936-1937 był przewodniczącym Frontu Ludowego w Poznaniu. Był członkiem Zarządu Okręgu Związku Rezerwistów.

Uczestnik kampanii wrześniowej, działacz ruchu oporu, uczestnik powstania warszawskiego. Działał pod pseudonimami: Jakub, Rosław, Wirski. Czynnie uczestniczył również w organizacjach kombatanckich. 1 września 1939, jako podporucznik rezerwy służby sanitarnej Wojska Polskiego, został zmobilizowany i brał udział w wojnie obronnej. Początkowo jako referent szefa sanitarnego, potem p.o. szefa sanitarnego 18. Dywizji Piechoty, walczącej w składzie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. Brał udział w walkach pod Nowogrodem, Łomżą, Zambrowem i Andrzejewem, gdzie 25 września został ranny i wzięty do niewoli, a potem przedostał się na Litwę. W połowie grudnia 1939 roku, podczas próby wyjazdu przez Tallin do Szwecji, został schwytany na statku Estonia. Początkowo osadzony w obozie jenieckim Gross-Born, a następnie przewieziony do Warszawy na Pawiak. 8 czerwca 1940 został zwolniony i podjął pracę w Ubezpieczalni Społecznej w Warszawie. W okresie od lipca 1940 do października 1944 roku prowadził aktywną działalność konspiracyjną pod nazwiskiem Wirski. Początkowo stał na czele grupy byłych działaczy NPR-Lewicy, która w 1940 roku weszła do Stronnictwa Pracy. Jesienią 1942 roku stanął na czele grupy konspiracyjnej „Zryw”, która po połączeniu z organizacją wojskową Kadra Polski Niepodległej, utworzyła w maju 1943 roku Stronnictwo Zrywu Narodowego. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim jako lekarz 3. kompanii zgrupowania „Bartkiewicz” I Obwodu „Radwan” Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej, a następnie w szpitalu polowym Sanitariatu Okręgu Warszawskiego AK „Bakcyl”, przy ulicy Chmielnej 20. Wyszedł z Warszawy wraz z ludnością cywilną i ukrywał się w miejscowościach podwarszawskich. 30 listopada 1944 w Milanówku brał udział w zebraniu działaczy „Zrywu”, na którym uznano PKWN za jedyną legalną władzę.

Od 1945 roku używał nazwiska Widy-Wirski. Od lipca 1946 roku wiceminister, a od września tego roku kierownik ministerstwa. Od lutego 1947 roku minister informacji i propagandy. Od kwietnia 1947 roku wiceminister kultury i sztuki, od kwietnia 1948 do lipca 1950 roku wiceminister żeglugi, potem dyrektor Państwowych Zakładów Wydawnictw Lekarskich. Równocześnie kontynuował działalność polityczną. Na konferencji w Bydgoszczy w lipcu 1945 roku nastąpiło połączenie grup "Zrywu" i Stronnictwa Pracy. Od listopada tego roku pełnił funkcję jednego z wiceprezesów Zarządu Głównego zjednoczonego SP. W lipcu 1946 roku po wyeliminowaniu Karola Popiela został prezesem ZG SP, a na I Kongresie stronnictwa w grudniu tego roku wybrano go I wiceprezesem. Od lutego 1949 roku był sekretarzem generalnym ZG SP, a w październiku tego roku wystąpił ze stronnictwa. Od grudnia 1945 roku poseł do Krajowej Rady Narodowej z ramienia Stronnictwa Pracy. Od stycznia 1947 roku - poseł do Sejmu Ustawodawczego RP. Aresztowany 2 grudnia 1952, został zwolniony z więzienia 14 grudnia 1954, śledztwo zostało umorzone. Potem był kolejno dyrektorem Państwowego Szpitala Klinicznego Nr 2 w Warszawie. Od maja 1961 do grudnia 1964 roku wiceminister zdrowia i opieki społecznej, a jednocześnie wiceprzewodniczący Światowej Organizacji Zdrowia, kierownik Stacji Naukowej PAN w Paryżu. Od stycznia 1971 do października 1981 roku dyrektor Głównej Biblioteki Lekarskiej w Warszawie. W 1959 roku habilitował się na podstawie rozprawy Z podstawowych zagadnień historii medycyny, a w grudniu 1964 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Od 1960 roku zastępca sekretarza Wydziału Nauk Medycznych PAN, potem redaktor naukowy "Polskiej Bibliografii Lekarskiej", członek Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, pełnomocnik ministra zdrowia i opieki społecznej do spraw naukowej informacji medycznej. Kontynuował także działalność polityczną. W 1956 roku uchwałą Sekretariatu KC PZPR przyjęty do partii "bez stażu kandydackiego z mającym nastąpić zaliczeniem całej poprzedniej działalności". W latach 1957-1965 poseł do Sejmu. Uczestniczył jako delegat w III (1959) i IV (1964) Zjeździe PZPR, przez pewien czas wchodził w skład Komisji Socjalnej i Komisji Naukowej KC PZPR. Czynny również w organizacjach kombatanckich: we wrześniu 1945 roku był współzałożycielem Związku Uczestników Walki Zbrojnej z Niemcami o Niepodległość i Demokrację, we wrześniu 1949 roku zasiadał w Prezydium Zjazdu Połączeniowego ZBoWiD, następnie wchodził w skład Głównej Komisji Odznaczeniowej i ZG ZBoWiD. Ogłosił wiele publikacji fachowych oraz fragmenty wspomnień Szlakiem wyzwolenia. Z historii wojskowej organizacji konspiracyjnej Kadra Polski Niepodległej 1940-1944.

Zmarł 15 stycznia 1982 w Warszawie. Pochowany z honorami wojskowymi w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Uhonorowany: Krzyż Walecznych (1944, 1945), Krzyż Grunwaldu III klasy (1945), Krzyż Partyzancki (1946), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1946), Medal Zwycięstwa i Wolności (1946), Order Sztandaru Pracy I klasy (1959), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą (1964), Odznaka Honorowa „Za Zasługi w Rozwoju Województwa Poznańskiego (1964), Medal XXX-lecia PRL (1974), Zasłużony Działacz Kultury (1975), Odznaka „Zasłużony Pracownik Służby Zdrowia” (1976), Brązowy Medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju” (1979), Krzyż Armii Krajowej (1981), Medal "Sprawiedliwy wśród narodów świata" (1992) oraz nagroda Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej.

Bibliografia

Halina Jędrzejewska, Lekarze Powstania Warszawskiego 1 VII – 2 X 1944, wyd. TLW, [1] Powstańcze biogramy Feliks Teodor Widy, [2] E. Włostowska, prof. dr hab. med. Feliks Teodor Widy Wirski (1907-1982), „Forum Bibliotek Medycznych”, 2011 R. 4 nr 2 (8), [3]