Skowroński Aleksander

Z e-ncyklopedia

Skowroński Aleksander (1863-1934), polityk, proboszcz w Mikołowie

Skowronski.jpg

Urodził się 9 lutego 1863 w ówczesnej Hucie Laura (dziś Siemianowice) w rodzinie górnika, potem dozorcy maszyn Wojciecha i Weroniki z d. Walkiewicz, pochodzących z Królestwa. Szkołę ludową ukończył w Siemianowicach. Po tragicznej śmierci ojca, dzięki korepetycjom i pomocy brata, kontynuował naukę rozpoczętą jesienią 1876 roku w Gimnazjum św. Macieja. W gimnazjum studiował historię i literaturę polską, posiadał dzieła Mickiewicza, Korzeniowskiego i Malczewskiego. Choć pisał wiersze niemieckie wzorowane na J. Eichendorffie, wkrótce przeszedł wyraźną ewolucję narodową pod wpływem podjętych wycieczek i pielgrzymek: w 1883 roku do Krakowa i w 1884 roku do Częstochowy. W tej ostatniej podjął decyzję poświęcenia się pracy duchownego. 16 marca 1885 otrzymał świadectwo maturalne. 28 kwietnia 1885 immatrykulował się na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Zaangażował się w organizacjach studentów polskich, takich jak Towarzystwo Literacko - Słowiańskie, Towarzystwo Górnośląskie czy Societas Hosiana. W październiku 1885 roku brał udział w zjeździe polskich akademików w Gnieźnie. W latach 1886-1887 odbył obowiązkową służbę wojskową w armii pruskiej. Dyplom ukończenia studiów uzyskał 10 sierpnia 1888 i jesienią wstąpił do wrocławskiego alumnatu.

Po uzyskaniu 27 czerwca 1889 święceń kapłańskich został skierowany do parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie, a w sierpniu tegoż roku został przeniesiony do parafii św. Jadwigi w Królewskiej Hucie. Tu nawiązał kontakty z polską młodzieżą (m.in. z Wojciechem Korfantym), oddziałując na nią w duchu narodowym i pomagając tajnemu kółku oświatowemu.

W 1892 roku został przeniesiony do Łącznika w powiecie prudnickim, a potem do Solca pod Białą. Po śmierci proboszcza w 1894 roku przez pewien okres zarządzał tą ostatnią parafią. W grudniu 1894 roku został przeniesiony do Szymiszowa w powiecie strzeleckim, gdzie pod koniec 1895 roku został proboszczem. Rok później przeniósł się do parafii w Ligocie pod Białą (powiat prudnicki). W 1900 roku był jednym z organizatorów Towarzystwa Szerzenia Elementarzy im. ks. Engela.

Po wyborczym zwycięstwie Korfantego (25 czerwca 1903) podjął pod koniec lipca tegoż roku inicjatywę utworzenia Polskiego Towarzystwa Ludowego, którego został pierwszym prezesem. W 1904 roku został przedstawicielem Śląska w Polskim Centralnym Komitecie Wyborczym. Od 1906 roku stał się przywódcą nielicznej grupy duchowieństwa śląskiego otwarcie opowiadającego się po stronie polskiej. W wyborach do parlamentu (25 stycznia 1907) został wybrany posłem, jednak z powodu niezadowolenia kard. G. Koppa zrzekł się mandatu.

Od tej chwili jego działalność społeczna i polityczna, aż do wojny, uległa poważnemu ograniczeniu. W tym czasie skoncentrował się na sprawach duszpasterskich. W latach 1908-1909 wybudował w Ligocie nowy kościół pw. św. Stanisława Biskupa (konsekrowany 16 czerwca 1912). Ozdobił go trzema witrażami wykonanymi według projektów specjalnie przygotowanych przez Włodzimierza Tetmajera. Był autorem wielu wierszy pisanych przeważnie przed wojną, początkowo po niemiecku i po łacinie. Od 1884 roku coraz częściej pisał po polsku.

W czasie I wojny światowej był przewodniczącym Śląskiego Komitetu Wykonawczego Niesienia Pomocy Głodującej Ludności Królestwa (koniec 1915 roku). Był tymczasowym przewodniczącym „Towarzystwa Oświaty na Śląsku im. św. Jacka", utworzonego w Opolu 1 października 1917. Za główne zadanie członków towarzystwa uznawał kształcenie się w języku, literaturze narodowej i nauce społecznej. W 1920 roku złożył prezesurę towarzystwa jako zbyt uciążliwą wobec odległości Ligoty od głównych centrów polskich, wybrano go jednak prezesem honorowym.

W grudniu 1918 roku sejm dzielnicowy zaboru pruskiego wybrał go do Naczelnej Rady Ludowej. 30 kwietnia 1920 uzyskał nominację na dziekana. 27 kwietnia 1921, zagrożony zamachem na swe życie, usunął się na Śląsk polski. Dopiero latem 1922, gdy zwolniła się parafia św. Wojciecha w Mikołowie, został mianowany tam proboszczem. Zdążył jeszcze 29 czerwca 1922 witać w tym mieście wkraczające wojsko polskie. Odnowił kościół i zbudował dom parafialny.

Zasłużonego duchownego i działacza spotykały różne zaszczyty. O tym, jak był ceniony świadczy, iż strona polska stawiała w 1922 roku jego kandydaturę na biskupa katowickiego. Gdy funkcję administratora apostolskiego na polskim Śląsku objął ks. August Hlond, został powołany do grona księży - konsultorów. Po utworzeniu diecezji katowickiej, w styczniu 1926 roku otrzymał nominację na archidiakona Kapituły Katedralnej, a 26 stycznia 1928 – na komisarza biskupiego regionu zachodniego. Szczyt godności duchownych osiągnął, gdy w 1930 roku obdarowano go tytułem prałata, a 29 kwietnia 1931 (po śmierci ks. Kapicy) mianowano prepozytem Kapituły. Państwo polskie już 2 lutego 1923 odznaczyło go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 3 października 1934. W jego pogrzebie wzięli udział bp S. Adamski i bp J. Gawlina, a kazanie wygłosił jego wieloletni towarzysz walk narodowych, ks. Paweł Brandys. Spoczął w kaplicy na mikołowskim cmentarzu.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Aleksandra Skowrońskiego; Nekrolog, WD 1934, nr 10, s. 335-337; J. Bańka, Ks. August Hlond na Górnym Śląsku w l. 1922-1926, NPrz 1974, t. 42, s. 113, 135; M. Czapliński, Skowroński Aleksander (hasło), [w:] Słownik biograficzny, s. 379-383; EPS, s. 508; Falęcki, O narodowe oblicze, s. 33, 42, 127; Gawlina, Wspomnienia, s. 74-75; F. Maroń, Historia diecezji katowickiej, NPrz 1975, t. 44, s. 30, 44; Myszor, Historia diecezji, s. 74 i nn; J. Reiter, Towarzystwo Oświaty na Śląsku im. św. Jacka, Opole 1968, s. 12, 15, 17-18, 23, 27, 37, 46, 53-55; E. Szramek, Ks. Aleksander Skowroński. Obraz życia i pracy na tle problematyki kresów zachodnich, RTPN 1936, t. 5; ŚSB, t. 2, 1979 s. 216-219; J. Tyski, Skowroński Aleksander (hasło), [w:] Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, s. 263-265; WD 1926, nr 8, s. 53; 1927, nr 11, s. 73; 1930, nr 4, s. 60; 1931, nr 4, s. 48; J. Kiedos, 120 rocznica urodzin ks. Aleksandra Skowrońskiego, WD 1983, nr 2, s. 51-52; Krzyżanowski, Kościół katolicki wobec mniejszości niemieckiej, s. 17 i nn; Greiner, Polski ruch młodzieżowy, s. 69; Musialik W., W kręgu polityki i władzy, s. 26, 152; D. Sieradzka, Skowroński Aleksander (hasło), [w:] Chorzowski Słownik, s. 374-376; A. Hanich, Martyrologium duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II wojny światowej, Opole 2009, s. 14, 119, 122; Z. Janeczek, Siemianowicki słownik biograficzny, Katowice 1996, s. 191; Pisarze Śląscy XIX i XX wieku, pr. zbiorowa pod red. Z. Hierowskiego, s. 371-385; A. Halor, Kościół Krzyża Świętego w Siemianowicach. Monografia rocznicowa, Siemianowice 2006, s. 107; W. Bochnak, W służbie Bogu i ludziom. Sylwetki Ślązaków, Warszawa 1989, s. 105-130.