Pytlik Barbara

Pytlik Barbara CSSH (1888-1961), imię zakonne Heliodora

Urodziła się 1 grudnia 1888 w Zabrzu w rodzinie górniczej Karola i Florentyny z d. Dolezik. W domu rodzinnym ukończyła szkołę podstawową i kurs robót ręcznych. Wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr św. Jadwigi w domu macierzystym we Wrocławiu, gdzie 15 czerwca 1907 rozpoczęła postulat, a 24 września 1908 nowicjat. Pierwszą profesję złożyła 28 września 1910, a wieczystą 28 września 1915. W 1937 roku zdała państwowy egzamin w szkole pielęgniarskiej w Krakowie. W latach 1911-1947 pracowała na różnych placówkach jako instruktorka nauki robót ręcznych, wychowawczyni, pielęgniarka, kancelistka, niejednokrotnie pełniąc równocześnie funkcję przełożonej sióstr.

8 października 1947 w Dąbrówce Małej została kierowniczką nowo utworzonego Domu Małego Dziecka Caritas (DMD) dla 50 dzieci, a ponadto pełniła funkcję przełożonej sióstr. Dom utrzymywał się głównie z dotacji Caritas oraz subwencji Ministerstwa Opieki Społecznej. Od września do grudnia 1948 roku, bez uprzedniego zawiadomienia, Ministerstwo wstrzymało dotacje na akcje opiekuńcze prowadzone przez Caritas, w tym na dom w Dąbrówce Małej. Osoby zaufane poinformowały jadwiżanki o mających się odbyć kontrolach, aby usunąć je z placówki, a prowadzenie domu przekazać osobom świeckim. Od 22 grudnia 1948 do 14 lutego 1949 w DMD przeprowadzono 15 kontroli przez różne instancje. 21 stycznia 1949 odbyła się bardzo szczegółowa kontrola, przeprowadzona przez Ucińską, Naczelnika Wojewódzkiego Wydziału Opieki Społecznej. Towarzyszyli jej dziennikarze i fotoreporterzy „Dziennika Zachodniego” i „Trybuny Robotniczej”, delegatki Ligi Kobiet, PZPR, pielęgniarki i lekarze Wojewódzkiego Wydziału Zdrowia. Robiono zdjęcia dzieciom, zwłaszcza chorym, płaczącym i źle wyglądającym. Ucińska stawiała s. Pytlik zarzuty dotyczące żywienia, higieny i pielęgnacji dzieci. W prasie ukazały się oszczercze, krzywdzące i sensacyjne artykuły, np. Przełożona „Domu Dziecka” w Dąbrówce Małej za krzywdę dzieci stanie przed sądem („Trybuna Robotnicza” 26 II 1949). Sprawę przekazano do prokuratury.

4 maja 1949 w SW w Katowicach odbyła się rozprawa przeciwko s. Heliodorze Pytlik. Głównym oskarżycielem była Ucińska, Naczelnik Wojewódzkiego Wydziału Opieki Społecznej. Na podstawie kontroli, przeprowadzonej 21 stycznia 1949, akt oskarżenia zarzucał s. Pytlik, że jako kierowniczka tegoż domu nie wywiązała się z obowiązku zadbania o właściwe żywienie dzieci i utrzymanie w czystości pomieszczeń, w których one przebywają co w konsekwencji stało się powodem wystąpienia u 5 dzieci krzywicy II stopnia, oraz, że od 25 października do 30 listopada 1948 po wybuchu odry, a także w czasie jej kwarantanny, przyjęła jedno dziecko z więzienia, a trójce dzieci pozwoliła odwiedzić rodziców przez co naraziła na niebezpieczeństwo i zdrowie miejscowej społeczności. Na rozprawie były obecne członkinie PZPR, Ligi Kobiet i dziennikarze. Przesłuchano 45 świadków. Obrońcą s. Pytlik z ramienia władz zakonnych był mec. dr Zygmunt Hofmokl-Ostrowski. Zeznania zaprzysiężonych świadków i biegłych lekarzy pediatrów wykazały bezpodstawność i niesłuszność oskarżeń skierowanych przeciwko s. Pytlik. Prokurator wycofał pierwszą część oskarżenia, natomiast sąd uznał s. Heliodorę za winną przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. i skazał ją na karę 10 miesięcy więzienia. Wycofano się z zarzutu przyjęcia dziecka z więzienia, ale pozostałe podtrzymano. Przebieg procesu był nagłośniony w prasie, która po rozprawie nie sprostowała swych oszczerstw, a jedynie je powtórzyła. Jadwiżanki nie miały możliwości publicznego ustosunkowania się do stawianych im zarzutów. Stosowny artykuł w „Gościu Niedzielnym” został przez cenzurę skonfiskowany.

1 czerwca 1949 adw. Hofmokl-Ostrowski wniósł apelację o uchylenie wyroku i uniewinnienie lub zawieszenie wykonania kary. Odpowiedzią na te apelację było wniesienie 2 czerwca 1949 apelacji przez Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Katowicach Jana Kła. 19 października 1949 wyrokiem SA w Katowicach za przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 46 skazano s. Pytlik na karę 14 miesięcy więzienia. Z powodu złego stanu zdrowia kilkakrotnie odraczano wykonanie wyroku. 15 maja 1950 za pośrednictwem adwokata s. Pytlik złożyła do SO w Katowicach prośbę o ułaskawienie. Sąd na posiedzeniu niejawnym 22 maja 1950 po wysłuchaniu wniosku prok. Nowaka postanowił przychylić się do prośby.

5 marca 1952 s. Pytlik zwróciła się do Prezydenta RP o darowanie kary w drodze łaski. Sąd Powiatowy w Katowicach posiedzeniu niejawnym 7 kwietnia 1952 postanowił przychylić się do prośby i akta sprawy wraz z opinią przesłać generalnemu prokuratorowi RP, ale odpowiedzi nie uzyskano. Następną prośbę o ułaskawienie w imieniu s. Heliodory złożył 26 maja 1952 adw. Hofmokl-Ostrowski w SW w Katowicach. Sąd na posiedzeniu niejawnym 28 maja 1952 postanowił, ze względu na zły stan zdrowia s. Pytlik, wstrzymać wykonanie kary do czasu rozpatrzenia prośby o ułaskawienie. 8 stycznia 1953 Prokuratura Miasta i Powiatu Katowickiego na mocy ustawy o amnestii z 22 listopada 1952 wnioskowała o złagodzenie s. Pytlik kary 14 miesięcy więzienia o połowę, tj. do 7 miesięcy więzienia.

Wspomnienia sióstr sugerują, że co pół roku Prokuratura Okręgowa w Katowicach przysyłała zawiadomienia o stawieniu się skazanej w wyznaczonym terminie w więzieniu w Bytomiu w celu odbycia kary, a po przedstawieniu zaświadczeń lekarskich o złym stanie zdrowia (choroba serca i nerek) sąd odraczał wyrok na kolejne pół roku. W latach 1949-1953 s. Heliodora przebywała w Przyszowicach, gdzie zajmowała się wypiekiem w klasztornej piekarni hostii i komunikantów. W latach 1953-1961 w Domu Rekolekcyjnym w Kokoszycach pomagała siostrom w pracach domowych. Zmarła 7 stycznia 1961. Spoczęła na cmentarzu parafialnym w Kokoszycach.

Bibliografia

Archiwum Katowickiej Prowincji Jadwiżanek, Akta zmarłej s. Heliodory Pytlik; Dom Prowincjalny Zgromadzenia Sióstr św. Jadwigi w Katowicach Bogucicach, Akta Dąbrówka Mała, T. I; H. Domagała, Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi Prowincja Katowicka w latach 1945-1989, Lublin 2014, s. 150, 153-156, 305-306, 308, 425, 527, 534, 551; M. Gorol, Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi. Prowincja Katowicka, [w]: Żeńskie Zgromadzenia Zakonne w Polsce 1939-1947, t. 9. s. 253, Lublin 1995; M. Gorol, 50 lat katowickiej prowincji Zgromadzenia Sióstr św. Jadwigi, s. 8-9 (mps); „Trybuna Robotnicza” nr 50(1439) z 26 II 1949, nr 116(1505) z 5 V 1949; J. Myszor, Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945-1989, Warszawa 2003, t. 2, s. 235-237; Kronika Klasztoru w Dąbrówce Małej, t. I 1917-1994