Tekst źródłowy strony Parafia Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Bojszowach

[[Plik:Bojszowy JChrz zewnatrz.jpg|right|thumb]]
[[Plik:Bojszowy-KM.jpg|right||thumb]]

==Historia miejscowości==
Wiele jest wersji na temat pochodzenia nazwy Bojszowy. Jedna z nich mówi, że nazwa Bojszowy najprawdopodobniej pochodzi od pierwotnej formy Budziszów (starosłowiańskie imię Budzisz, Budzisław). Forma ta z biegiem czasu uległa zmianie na Budischow, Boiszow, Boyssow, Bojszów, Bojszowy. Jednak w starszych dokumentach można spotkać się  z określeniami: Boyssowy, Boyasowy. Boj z języka czeskiego oznacza rycerza. Wg tego dokumentu można stwierdzić, że Bojszowy były wsią rycerską, którego nazwa wzięła się od boja – woja, rycerza.

Dokument z 9 lutego 1368 podaje, że wieś Bojszowy były własnością książąt raciborskich, panów ziemi pszczyńskiej. Także w tym roku wieś przeszła do rąk prywatnych właścicieli stanu rycerskiego, Berawy i jego żony Katarzyny. Oddali oni w zamian wieś Leszczyny. Dokument ten został spisany podczas polowania Jana Raciborskiego w Cielmicach. Drugi dokument z 1517 roku podaje, że wieś Bojszowy należy pod jurysdykcję pana pszczyńskiego („wes Boyssowy, wrchne prawo”).
Nie wiadomo jak długo Berawa zarządzał Bojszowami. W 1444 roku następnym właścicielem wsi został Piotr z Bojszów (dziedzice Bojszów nosili przezwiska od danej miejscowości – „Bojszowski”). 20 września 1492 nastąpił podział wsi na Bojszowy Dolne i Bojszowy Górne. Bojszowy Dolne nabył w t.r. rycerz Paweł Kornicz z Schaumbergu (powstał tutaj dworek, który w połowie XVII wieku został przeniesiony do Jedliny). Po dwóch latach, 20 maja 1494 odsprzedał swoją część Bojszów za 200 złotych węgierskich w złocie Jerzemu Bibersteinowi. Ród Bibersteinów rządził Bojszowami przez 150 lat. W 1639 roku wskutek [[Wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] oraz ogromnego zadłużenia wieś przeszła w ręce dwóch rodzin: Zborowskich i Promnitzów. Zarządzali Bojszowami przez 200 lat.

W XIII/XIV wieku wieś Bojszowy była osadą. Trzon osadników tworzyli kmiecie tzw. siodłacy oraz zagrodnicy. Zajmowali się głównie uprawą ziemi oraz różnym rzemiosłem: kowalstwo, krawiectwo, stolarstwo i cieślarstwo. 
Jan Długosz w księdze beneficjów biskupstwa krakowskiego wspomina o karczmie przynoszącej ogromne zyski. Powstała najprawdopodobniej ok. 1300 roku wraz z założeniem wsi Bojszowy. Wieś posiadała własny browar z własną uprawą chmielu. Po 1368 roku wybudowano także dworek, niedaleko folwarku bojszowskiego. Za rządów rodziny Zborowskich dworek ten tętnił życiem towarzyskim ówczesnej szlachty.

Podczas II wojny światowej na polach bojszowskich znajdowało się lotnisko armii radzieckiej. Zostało przymusowo wybudowane przez młodych bojszowian. W kwietniu 1945 roku zostało przeniesione do Czerwionki. W 1952 roku powstał pomysł wybudowania w Bojszowach lotniska cywilnego. Zrezygnowano jednak ze względu na plany zarządu górnictwa, które miało zamiar wybudować na terenach Bojszów kopalnie węgla kamiennego. Lotnisko powstało w Pyrzowicach.

Obecne Bojszowy zostały zorganizowane w 1991 roku. Zostały odłączone od Tychów, do których należały od 1976 roku. Do 1974 roku gmina należała do powiatu pszczyńskiego. W 1999 roku dzięki reformie administracyjnej Bojszowy, Bieruń, Chełm Śląski, Imielin i Lędziny weszły w skład powiatu bieruńsko-lędzińskiego.

==Kościół drewniany==

Przed powstaniem własnej parafii, Bojszowy należały do parafii staropszczyńskiej, do kościoła pw. św. Jadwigi pod Pszczyną (został spalony w 1939 roku). W 1569 roku  kościół ten przeszedł w ręce ewangelików. Bp krakowski Filip Padniewski odłączył wieś Bojszowy od tejże parafii i przyłączył ją do katolickiego wówczas jeszcze [[parafia św. Bartłomieja Apostoła w Bieruniu Starym | kościoła pw. św. Bartłomieja w Bieruniu Starym]]. W 1578 roku kościół w Bieruniu również został zajęty przez ewangelików.
9 września 1580 bp krakowski Piotr Myszkowski pisał do bpa wrocławskiego Marcina Gertsmanna: '' gdy urodzony pan Karol Promnic sprofanował kościół św. Jadwigi pod Pszczyną oraz drugi kościół w miasteczku Bieruniu przez herezję, do których to kościołów dziedziczna wieś Bojszowy, własność szlachetnego i katolickiego męża pana Jana Bibersteina, pod względem parafialnej przynależności należała - sama potrzeba zmusiła tego pana Bibersteina, aby kościół obrzędu katolickiego we swej wspomnianej wsi Bojszowach zbudować, który to już rzeczywiście zbudował''.
Latem w  1580 roku budowa kościoła została zakończona. Kuria Biskupia w Krakowie wyraziła zgodę, aby dziesięciny z Bojszów, które były składane na kościół św. Jadwigi, przekazywać na rzecz własnego kościoła w Bojszowach. Nowy kościół został wzniesiony pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela – na pamiątkę fundatora kościoła Jana Bibersteina. W 1582 roku Jana Biberstein został aresztowany przez [[Promnitz Karol von|Karola von Promnitza]] za niepłacenie dziesięcin dla kościoła św. Jadwigi. 

Kościół przez kilka lat nie miał proboszcza ani katolickiego duchownego. Prawdopodobnie w tym okresie do kościoła św. Jana Chrzciciela przychodził ksiądz z Lędzin. W 1587 roku przy kościele pojawiła się funkcja żaka – kantora czyli śpiewaka. Podczas nieobecności księdza dzwonił na modlitwy, odprowadzał ze śpiewem z chłopcami ze szkoły pogrzeby oraz śpiewał litanie. Dopiero po roku 1590, po śmierci Karola von Promnitza w kościele pojawił się pierwszy duchowny.

W pierwszą niedzielę po [[Uroczystość Wszystkich Świętych|Wszystkich Świętych]] w 1593 roku został konsekrowany przez bpa sufragana krakowskiego [[Dębski Paweł | Pawła Dębskiego]]. 

Kościół zbudowany był z drewnianych półpłazów. W środku kościoła z lewej strony nawy głównej znajdował się barokowy ołtarz Panienki Bojszowskiej z Dzieciątkiem. Obok była drewniana chrzcielnica. W koronie ołtarza znajdował się obraz [[św. Józef | św. Józefa]], a po bokach figury [[Św. Piotr Apostoł|św. Piotra]] i [[Św. Paweł Apostoł|św. Pawła]] (dziś zdobią ołtarz główny). Z prawej strony nawy znajdował się barokowy ołtarz [[św. Barbara | św. Barbary]]. [[Prezbiterium]] kościoła było węższe w stosunku do nawy, zamknięte trójbocznie (półoktogon), nakryte płytkim sklepieniem beczkowym. Po lewej stronie prezbiterium znajdowały się ławki dla patronów kościoła, a z prawej strony znajdował się ołtarz boczny [[św. Jan Nepomucen | św. Jana Nepomucena]] (fundatorem był dwór jedliński). Ołtarz główny, pierwotnie poświęcony [[Św. Jan Chrzciciel|Janowi Chrzcicielowi]], posiadał obraz przedstawiający Narodzenie Jezusa (namalowany w 1597 r.). Po prawej stronie ołtarza była figura św. Jana Chrzciciela (zachowana do dziś w ołtarzu głównym), z lewej strony znajdowała się figura Najświętszej Maryi Panny. Na podniebieniu prezbiterium znajdował się fresk Trójcy Świętej. Całość wsparta była na sześciu słupach.
Kościół na zewnątrz był oszałowany. Na górze znajdowała się mała sygnaturka. Pierwotnie kościół posiadał jeden dzwon, a po 1791 roku były już trzy poświęcone. Cmentarz parafialny i kostnica (istniała do 1791 r.) pojawiły się prawie dwa wieki przed powstaniem kościoła.

==Kościół murowany==

Drewniany kościół św. Jana Chrzciciela groził zawaleniem. 17 maja 1901 patroni kościoła książę pszczyński Jan Henryk XI Hochberg i hrabia jedliński Cosmas Harbuval de Chamare wydali zgodę na budowę nowego kościoła. 22 maja i 7 czerwca gotowy plan przekazali książęcemu urzędowi budowlanemu. Wskutek długiego oczekiwania na rysunki budowlane nowego kościoła, ówczesny proboszcz bojszowski [[Spendel Aleksander | ks. Aleksander Spendel]] zamówił rysunki u architekta z Opola, [[Schneider Ludwik |Ludwiga Schneidera]]. Pomagał mu technik Józef Grzimek. 25 kwietnia 1902 książę pszczyński wyznaczył działkę pod budowę kościoła - 44 ary. 

26 marca 1903 rozpoczęto budowę. Budowniczym został [[Śliwka Maksymilian | Maksymilian Śliwka]] z Zabrza. Budowę nowego kościoła wsparli finansowo patroni kościoła - 48 tysięcy marek, oraz osoby prywatne – 11 875 marek. W połowie listopada 1903 roku wieża była przykryta, a kościół posiadał już sklepienia. W sierpniu 1904 roku budowa została zakończona. 17 lipca  za zgodą biskupa  wrocławskiego [[Kopp Georg | Georga Koppa]] odprawiono pierwsze nabożeństwo. 13 października 1904 kościół został poświęcony przez dziekana [[Stehr Ryszard | ks. Ryszard Stehra]], proboszcza z Mokrego. W uroczystości wzięło udział 11 kapłanów.

Kościół został zbudowany w stylu neoromańskim, posiada trzy nawy z transeptem, jest sklepiony. Na zewnątrz jest ceglany, wewnątrz natomiast tynkowy. Posiada sklepienie ceglano-żebrowe.

14 czerwca 1905 przed południem, mieszkaniec Bojszów Dolnych podpalił drewniany kościół. Spalił się m.in.: ołtarz główny z tabernakulum, przenośny ołtarz z żelaznym tabernakulum, ołtarz św. Jana Nepomucena, chorągwie, dzwonnice, ambony, ławki i konfesjonały. 12 lipca 1905 ks. Spendel nakazał rozkopać groby w spalonym kościele. Szczątki osób, które spoczywały w środku drewnianego kościoła, ks. proboszcz upamiętnił kamiennymi nagrobkami: Andrzeja Zborowskiego, Rudolfa Zborowskiego, ks. Jana Latosińskiego, ks. Jana Matuszkowica. Dziś w miejscu dawnego ołtarza głównego znajduje się kamienny krzyż  z napisem: '' Tu stał ołtarz główny starego kościoła bojszowskiego, który synowie Jana Bibersteina wybudowali r 1581, a który spalił się 14.6.1905''.

W latach 1904-1910 dzięki staraniom ks. Spendla nowy kościół wyposażono w dzwony, witraże z głowami Apostołów, zakupiono figury świętych oraz chorągwie, wykonano [[Droga Krzyżowa|Drogę Krzyżową]], zakupiono szaty i naczynia liturgiczne. Barokowe ołtarze oraz obrazy św. Jana Nepomucena i [[św. Franciszek z Asyżu|św. Franciszka]], które mieściły się w drewnianym kościele, przeniesiono do nowego kościoła. Ks. Spendel uporządkował także archiwum parafialne, zapoczątkował kronikę parafialną. Był jednym z inicjatorów budowy nowych szkół w [[Kościół p.w. św. Jana Nepomucena w Jedlinie|Jedlinie]], Bojszowach i [[Parafia Najświętszej Maryi Panny Uzdrowienia Chorych w Bojszowach Nowych|Bojszowach Nowych]]. W parafii działały liczne stowarzyszenia: [[Sodalicja Mariańska|Kongregacja Mariańska]], [[Trzeci Zakon Franciszkański|III Zakon Św. Franciszka]], [[Akcja Katolicka]], Katolickie Stowarzyszenie Rolników i Górników, [[Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży|Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej]]. Założono chór kościelny [[św. Cecylia | św. Cecylii]]. 
Dzisiejszy wygląd kościoła parafia bojszowska zawdzięcza byłemu ks. proboszczowi [[Kupka Józef | Józefowi Kupce]], który w latach 1982-1996 wykonał generalny remont kościoła.

Odpust parafialny w Bojszowach obchodzony jest w pierwszą niedzielę po 24 czerwca.

==Kapliczki i krzyże przydrożne w Bojszowach==
*[[Kapliczki i krzyże przydrożne w Bojszowach| Kapliczki i krzyże w Bojszowach]]
==Proboszczowie==
*ks. Stanisław Gawroński (1597-1598)
*[[Zatorski Stanisław | ks. Stanisław Arysteusz Zatorski]] (1598)
*ks. Fabianus Osiecki (1638 ?)
*[[Krzeczkowski Jan | ks. Jan Franciszek Krzeczkowski]] (1653-1658)
*ks. Krzysztof Zawadowski substytut (1658)
*ks. Błażej Tygierski substytut (1658-1659)
*[[Paszczykowski Mikołaj| ks. Mikołaj Paszczykowski]] (1659-1665)
*[[Paszczykowski Jan | ks. Jan Kazimierz Paszczykowski]] (1665-1690)
*[[Matuszkowic Melchior | ks. Melchior Jan Matuszkowic]] (1690-1694)
*[[Matuszewicz Marcin| ks. Marcin Matuszewicz]] (1695-1724)
*[[Cybulka Fryderyk | ks. Fryderyk Tomasz Cybulka]] (1725-1734)
*[[Eichberger Gotfryd | ks. Gotfryd Eichberger]] (1735-1749)
*[[Latosiński Jan | ks. Jan Józef Latosiński]] (1749-1788)
*[[Prus Wojciech | ks. Wojciech Prus]] komendarz (1788), proboszcz (1789-1832)
*[[Mrozik Jan|ks. Jan Mrozik]] (1832-1838)
*[[Thomicek Ignacy|ks. Ignacy Thomicek]] (1838-1843)
*[[Grossek Franciszek|ks. Franciszek Grossek]] (1843-1845)
*[[Seifert Theodor|ks. Theodor Seifert]] (1845-1847)
*[[Eisenecker Henryk | ks. Henryk Eisenecker]] (1847-1854)
*[[Michniok Ludwik|ks. Ludwik Michniok]] administrator (1856)
*[[Schumann August | ks. August Schumann]] (1857-1866)
*[[Fuchs Herman | ks. Herman Fuchs]] (1867-1886)
*[[Dembończyk Józef| ks. Józef Dembończyk]] administrator (1887-1888)
*[[Spendel Aleksander | ks. Aleksander Spendel]] (1888-1922)
*[[Grycman Józef | ks. Józef Grycman]] administrator (1922), proboszcz (1923-1948)
*[[Marklowski Konrad | ks. Konrad Marklowski]] substytut (1939)
*[[Dłucik Wilhelm | ks. Wilhelm Dłucik]] substytut (1942-1943)
*[[Jaskółka Paweł | o. Paweł Jaskółka OFI]] substytut (1943-1944)
*[[Piwoń Emanuel | ks. Emanuel Piwoń]] substytut (1944-1946)
*[[Wyciślik Paweł | ks. Paweł Wyciślik]] administrator (1948-1949)
*[[Siwoń Maksymilian | ks. Maksymilian Siwoń]] administrator (1949-1957), proboszcz (1957-1980)
*[[Kupka Józef | ks. Józef Kupka]] (1980-2003)
*[[Maślanka Andrzej | ks. Andrzej Maślanka]] (2003-2021)
*[[Brzezinka Zdzisław| ks. Zdzisław Brzezinka]] (2021-nadal) 

==Bibliografia==
J. Kupka, 400-lecie Parafii Narodzenia Św. Jana Chrzciciela w Bojszowach, Bojszowy [1997]; D. Bednarski, Sieć parafialna Kościoła katolickiego na obszarze powiatu bieruńsko-lędzińskiego, [w:] Powiat bieruńsko-lędziński. Wspólnota samorządowa, środowisko przyrodnicze, dziedzictwo językowo-kulturowe, życie religijne, red. D. Walencik, Bieruń 2008, s. 211-230; Katalog Archidiecezji Katowickiej, cz. 2, Dekanaty i parafie, Katowice 2005; Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, t. 3 Województwo śląskie, cz. 1 diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski; M. Rzepka, Tradycja i dwa kościoły. Parafia pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Bojszowach, GN 2003, nr 20, (dodatek katowicki), s. 28; D. Głazek, Domus Celebrima, architektura sakralna (katolicka) w przemysłowej części Górnego Śląska 1870-1914, Katowice 2003, s. 104; L. Musioł, Monografia historyczna. Bojszowy. Gmina i parafia, Bojszowy 1968, s. 14-21, 38, 41-43, 61-72, 117-122, 134-143; A. Lysko, Nasze dziedzictwo. Bieruń Bojszowy Chełm Śląski Imielin Miedźna Lędziny Tychy, Bieruń 2005, s. 21-35; Nasza Rodnia: 2000 nr 4 (IV), s. 5; Nasza Rodnia: 2000 nr 8 (VIII), s. 6-7; Nasza Rodnia: 2000 nr 9 (IX), s. 11; Nasza Rodnia: 2003 nr 11 (XI), s. 7-9; Nasza Rodnia: 2004 nr 4 (IV), s. 9; Nasza Rodnia: 2005 nr 6 (VI), s. 6-7; Nasza Rodnia: 2005 nr 9 (IX), s. 7.


{{Dekanaty}}
[[Kategoria:Parafie - B|Bojszowy]]
[[Kategoria:Dekanat Bieruń|Bojszowy]]