Jezuici - Piekary Śląskie

Z e-ncyklopedia

Jezuici w Piekarach

Pierwsza wzmianka o jezuitach w Piekarach sięga 1675 roku, kiedy to 2 lutego w uroczystość Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny po raz pierwszy z Tarnowskich Gór przybyli z prywatną pielgrzymką ojcowie jezuici. Od 1651 roku często przyjeżdżali z prowincji czeskiej do Tarnowskich Gór, w celu głoszenia kazań dla ludności niemieckiej i zwalczania protestantyzmu, co doprowadziło do utworzenia tam w 1675 roku osobnej rezydencji zakonnej.

Kult Matki Bożej w piekarskim obrazie rozwinął się w czasie groźnej epidemii, jaka panowała w Tarnowskich Górach w 1676 roku. Jezuici w obliczu dramatycznej sytuacji, w jakiej znaleźli się mieszkańcy miasta zorganizowali pielgrzymkę do Piekar, by prosić o ocalenie. Modlitwy miały zostać wysłuchane, zaraza ustąpiła, a cud ten przekonał wielu niewierzących. W 1677 roku zakonnicy zorganizowali z Tarnowskich Gór kolejną pielgrzymkę do Piekar, liczącą ponad tysiąc osób. Potem zaczęły przybywać zorganizowane pielgrzymki również z innych miejscowości.

Proboszcz piekarski, ks. Jakub Roczkowski, coraz częściej prosił jezuitów o pomoc duszpasterską, na co o. Tomasz Witkowski i o. Jerzy Pośpiel chętnie się godzili. W końcu proboszcz zwrócił się do rektora kolegium jezuickiego w Opolu, o. Wacława Schwertfera, z propozycją utworzenia w Piekarach odrębnej jezuickiej placówki duszpasterskiej. Ojciec Schwertfer przyjął tę propozycję, jednak zdawał sobie sprawę, z trudnej sytuacji na gruncie prawnym. Piekary należały wówczas do diecezji krakowskiej (tj. polskiej), zaś Towarzystwo Jezusowe posiadało kolegium w Opolu, leżącego w granicach w diecezji wrocławskiej, a więc podlegało czeskiemu prowincjałowi, władzę zaś na tym obszarze sprawował cesarz austriacki Leopold I.

Po wielu staraniach cesarz Leopold I, 31 marca 1678 przekazał jezuickiemu kolegium w Opolu dokument darowizny Piekar. Równocześnie przesłał list do biskupa krakowskiego, zawiadamiając o podjętej decyzji oraz prosząc o oficjalne wprowadzenie jezuitów do Piekar. Proboszcz Roczkowski złożył rezygnację z prowadzenia piekarskiej parafii, a ta decyzja umożliwiła przejęcie Piekar przez jezuitów. W uroczystość Zwiastowania NMP - 25 marca 1679 komisarze cesarza austriackiego Leopolda I dokonali urzędowego aktu wprowadzenia jezuitów do Piekar.

W Piekarach rezydowało trzech lub czterech jezuitów, którzy zapewniali opiekę duszpasterską parafianom i pielgrzymom. W 1683 roku w związku z tym, że bezpieczeństwo Cudownego Obrazu było zagrożone przez najazd wojsk tureckich, ukryto go w kolegium jezuickim w Opolu. W ołtarzu głównym umieszczono w tym czasie kopię obrazu. Gdy niebezpieczeństwo minęło, obraz powrócił do Piekar. Wiosną 1702 roku w trosce o bezpieczeństwo obrazu jezuici ponownie przenieśli obraz do zakonnego kolegium w Opolu, w zamian umieszczając kopię. Zdarzenie to w historii Piekar i kultu maryjnego ma ogromne znaczenie, gdyż mimo starań wielu znaczących osób, oryginalny obraz Matki Bożej do Piekar już nigdy nie wrócił. Spowodowało to, że na kilka lat zmniejszyła się liczba pielgrzymów i w tym okresie Sanktuarium obsługiwał wyłącznie jeden zakonnik. Jednakże pielgrzymowanie do Piekar nie ustało.

W 1773 roku zakon jezuitów uległ kasacji. W związku z tym król Fryderyk II 3 marca 1776 przejął parafię piekarską i jezuicką rezydencję i oddał ją w ręce niemieckiego Królewskiego Instytutu Szkolnego. Ostatni z piekarskich jezuitów – o. Jan Kranich zarządzał parafią i sanktuarium jako ksiądz diecezjalny do 1790 roku. Następny proboszcz ks. Bartłomiej Suchana zapoczątkował okres duszpasterstwa diecezjalnego w piekarskim sanktuarium.

4 marca 1826 proboszczem został ks. Jan Alojzy Nepomucen Ficek. Czas jego duszpasterzowania w Piekarach wiąże się także z ponownym zaangażowaniem jezuitów w Piekarach. Po kasacie zakonu jezuitów, wielu z nich, należących do prowincji galicyjskiej tułało się po Śląsku, szukając stałej pracy duszpasterskiej. Kilku z nich dotarło do Piekar. W czerwcu 1848 roku do piekarskiej parafii przybył ks. Augustyn Lipiński SJ, słynący z głoszenia pięknych kazań były prefekt szkół średnich w Nowym Sączu. Ks. Ficek przyjął zaoferowaną pomoc w konfesjonale i na ambonie. Następnie na probostwie zamieszkał również o. Andrzej Peterek, pochodzący z Kocurowic na Śląsku, który do tej pory pomagał magistrowi nowicjatu jezuitów w Starej Wsi. Zaangażowano w piekarskiej parafii również o. Skrockiego, który przede wszystkim służył parafianom i pielgrzymom w konfesjonale. Ojciec Iwo Czeżowski, który przebywał już od jakiegoś czasu w Piekarach wraz z o. Andrzejem Peterkiem i proboszczem ks. Fickiem redagowali pierwszy polski na Górnym Śląsku religijny tygodnik: Tygodnik Katolicki - Pismo Towarzystwa Maryańskiego.

W okresie letnim 1849 roku do Piekar przyjechał kolejny jezuita o. Karol Antoniewicz, który odegrał szczególną rolę w misjach ludowych, przeprowadzonych przez jezuitów na zaproszenie ks. Alozjego Ficka.

Po II wojnie światowej w lipcu 1945 roku jezuita o. Stefan Juszczak przybył do Piekar w celu objęcia parafii i przebywał tam do października jako wikariusz. Ponadto przy piekarskim Sanktuarium pracowali również ojcowie: Tadeusz Magoczy SJ, Ignacy Szuba SJ, Antoni Wieszczak SJ oraz br. Tadeusz Kulig. Nie widząc jednak możliwości przejęcia parafii opuścili ostatecznie Piekary w listopadzie 1945 roku.

Bibliografia

K. Prus, Jezuici w Piekarach – O. Schwertfer, [w:] Piekary, Pamiątka koronacji cudownego obrazu Matki Boskiej Piekarskiej która się odbyła dnia 15-go sierpnia 1925 roku, nakładem Komitetu Przygotowawczego, Piekary 1925, str. 24-29; B. Flak, Jezuici w Piekarach, "Z Piekarskich Wież. Miesięcznik sanktuaryjno-parafialny", 2008, nr 11; Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, opr. L. Grzebień, Kraków 1996, s. 505.