Jerin Andreas

Jerin Andreas (1540-1596), biskup wrocławski

Urodził się w 1540 roku w Riedlingen nad Dunajem w Szwabii w rodzinie mieszczańskiej Ludwika i Katarzyny z d. Dietterlin. Zdobył staranne wykształcenie teologiczne. Dzięki studiom w Dylindze zdobył tytuł magistra nauk wyzwolonych. Potem kontynuował studia w Lowanium i w Wiecznym Mieście, będąc alumnem Collegium Germanicum. W 1568 roku przyjął święcenia kapłańskie w Rzymie oraz został mianowany kapelanem gwardii szwajcarskiej. W Bolonii otrzymał stopień doktora teologii, a gdy powrócił do Szwabii, został proboszczem w Dylindze. Cesarz wyniósł go do stanu szlacheckiego. W 1570 roku na podstawie prowizji papieskiej wszedł do grona wrocławskiej kapituły katedralnej, a następnie przybył na Śląsk. W 1575 roku stał się kanonikiem kapituły kolegiackiej w Nysie. Miał opinię dobrego teologa i pobożnego kapłana, codziennie sprawującego Najświętszą Ofiarę. We Wrocławiu pełnił funkcję kaznodziei katedralnego, głosząc kazania w kościołach wrocławskich, a nawet poza nimi. Dwa razy w tygodniu wygłaszał konferencje dla kapłanów w kościele pw. świętych Apostołów Piotra i Pawła. W latach 1574-1575 pełnił obowiązki rektora seminarium duchownego we Wrocławiu. W 1578 roku został prepozytem kapituły katedralnej.

1 lipca 1585 został jednomyślnie wybrany przez kapitułę na biskupa wrocławskiego. Wybór ten uzyskał poparcie cesarza Rudolfa II, nuncjusza małopolskiego Malespina oraz księcia Jerzego II brzeskiego. Papież Sykstus V podpisał prekonizację 31 sierpnia 1585. Konsekracja biskupa odbyła się w katedrze wrocławskiej 3 lutego 1586. W 1586 roku wysłał sprawozdanie o stanie biskupstwa wrocławskiego do Filipa von Saga, nuncjusza apostolskiego przy dworze cesarskim w Wiedniu. W dokumencie tym przedstawił tragiczne położenie Kościoła na Śląsku, gdzie przy wierze katolickiej pozostały tylko miasta Opole i Racibórz oraz posiadłości biskupie i kapitulne. Księstwa śląskie oraz liczne miasta przyjęły protestantyzm. Relacja biskupa ukazywała także brak duchowieństwa katolickiego i smutny stan zakonów.

Biskup wrocławski chciał realizować odnowę życia religijnego za pomocą kapituły katedralnej, do której powoływał duchownych ze Szwabii, wychowanków rzymskiego Germanicum. Dużą wagę przywiązywał do spraw seminarium duchownego w Nysie, zobowiązując się w postulatach wyborczych wobec kapituły do dotowania rocznie na potrzeby tego zakładu kwoty 1500 guldenów węgierskich. Obiecywał także przekazywać na rzecz seminarium majątek księży, którzy zmarli bez spisanego testamentu. Ordynariusz wrocławski wspierał materialnie także gimnazjum parafialne w Nysie, starając się by poziom nauczania, był w nim wyższy. Dla 24 młodzieńców z rodzin szlacheckich ufundował w Nysie zakład naukowy „Pedagogium Sancti Andreae”, wyposażając go z własnych zasobów.

W 1589 roku bp Jerin otrzymał od arcybiskupa gnieźnieńskiego Stanisława Karnkowskiego, zaproszenie na Synod do Piotrkowa. Jednak by nie drażnić cesarza i jego otoczenia, nie wysłał tam swojej delegacji. Sam zwołał w 1592 roku synod diecezjalny do Wrocławia, chcąc na nim odnowić kult religijny, wzmocnić karność kościelną, poprawić obyczaje kleru i pogłębić jego wykształcenie oraz unormować dochody kościelne. Duchowieństwo nakłonił m. in. do podniesienia poziomu kazań, zakładania bibliotek oraz by zachęcali wiernych do częstszego przyjmowania Komunii Świętej. Wydał też postanowienie o wprowadzeniu brewiarza rzymskiego, z zastrzeżeniem używania jeszcze wrocławskiego. Religijność ludu starał się podnieść kazaniami, katechezą i nauka szkolną.

Ordynariusz wrocławski był też wielkim mecenasem sztuki renesansowej. Poprzez fundację dzieł sztuki chciał uwiecznić wypracowaną swoimi siłami pozycję własną i swojej rodziny. Siostrzeńcowi którego sprowadził ze Szwabii na Śląsk, nabył majątek Siestrzechowice, wznosząc w nim okazały dwór renesansowy. Kolejny pałac dla członków rodziny zbudował w Ujeźdźcu, koło Paczkowa. Jego największą inwestycją budowlaną była przebudowa biskupiego zamku w Otmuchowie. Ze względów obronnych, podjął także szeroko zakrojony plan rozbudowy obwarowań miejskich w Nysie i Wiązowie.

Biskup Andrzej Jerin przywiązywał również wielką uwagę do służby Bożej. Postarał się m.in. o drogocenne ornaty dla katedry wrocławskiej i kościoła kolegiackiego w Nysie. Przede wszystkim jednak z jego fundacji wykonano w latach 1590–1591 nowy ołtarz główny dla katedry we Wrocławiu, w skład którego wchodziły, np. srebrne figury Grupy Ukrzyżowania, figury świętych: św. Jadwigi Śląskiej, św. Jana Chrzciciela, św. Wincentego Lewity i św. Andrzeja Apostoła, czy 8 malowanych kwater ze scenami z życia św. Jana Chrzciciela (głównego patrona katedry). Osobę fundatora upamiętniły medaliony z popiersiowym wizerunkiem biskupa i jego herbem, jak też obszerna inskrypcja u dołu szafy. Figury i płaskorzeźby ze srebra wykonał Paweł Nitsch, sławny wrocławski złotnik i medalier. Jest on także autorem ołtarzyków fundacji bp. Jerina, wykonanych w 1586 roku. Cykl obrazów ołtarzowych był dziełem Bartłomieja Fichtenbergera, starszego cechu wrocławskich malarzy. Obaj artyści byli protestantami, natomiast dzieło dla katolickiej katedry, wykonali na zlecenie biskupa.

W życiu politycznym, ordynariusz wrocławski był namiestnikiem Śląska i swoje usługi dyplomatyczne świadczył cesarzowi Rudolfowi II, m.in. 5 razy posłując do Polski. Końcówka życia bp. Andrzeja Jerina odznacza się sporem. Kanonicy szwabscy, wprowadzeni do kapituły katedralnej, na których czele stał scholastyk Albert Paweł, usiłowali wywrzeć wpływ na już chorego biskupa, w sprawie sprowadzenia jezuitów na Śląsk. Wiosną 1595 roku, ordynariusz polecił uwięzić czterech kanoników śląskich, pod zarzutem wysłania przez nich nieprzychylnego sprawozdania do nuncjusza w Pradze i do Rzymu. W wyniku tej akcji została zaprzepaszczona jeszcze jedna możliwość szybkiego przybycia jezuitów do diecezji.

Bp Andrzej Jerin zmarł 5 listopada 1596 w Nysie. Jego ciało spoczęło w katedrze, tuż przy tronie biskupim, gdzie postawiono mu pomnik nagrobny w formie płyty z portretowym popiersiem, herbem biskupim i tablicą inskrypcyjną.

Bibliografia

J. Mandziuk, Historia Kościoła katolickiego na Śląsku, t. 2, Warszawa 1995, s. 70–73; J. Pater, Poczet biskupów wrocławskich, Wrocław 2000, s. 75.