Jan III Sobieski: Różnice pomiędzy wersjami
(dr) |
(dr) |
||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
Urodził się w 1629 roku, był synem kasztelana Jakuba Sobieskiego i Zofii z Daniłowiczów. Studiował w Kolegium Nowodworskiego w Krakowie, a później również w Akademii Krakowskiej. W latach 1646-1648 odbył ze swoim bratem Markiem wiele podróży po Europie, interesując się w tym czasie zwłaszcza polityką i sztuką wojenną. Walczył z Kozakami i Tatarami w latach 1648-1653. W czasach „potopu szwedzkiego” najpierw złożył przysięgę wierności Karolowi X Gustawowi, a dopiero później, porzuciwszy Szwedów, przeszedł pod rozkazy S. Czarneckiego. Małżeństwo z wdową Marią Kazimierą d'Arquien Zamoyską wprowadziło młodego Sobieskiego w sfery stronnictwa dworskiego i ułatwiło dalszą karierę. | Urodził się w 1629 roku, był synem kasztelana Jakuba Sobieskiego i Zofii z Daniłowiczów. Studiował w Kolegium Nowodworskiego w Krakowie, a później również w Akademii Krakowskiej. W latach 1646-1648 odbył ze swoim bratem Markiem wiele podróży po Europie, interesując się w tym czasie zwłaszcza polityką i sztuką wojenną. Walczył z Kozakami i Tatarami w latach 1648-1653. W czasach „potopu szwedzkiego” najpierw złożył przysięgę wierności Karolowi X Gustawowi, a dopiero później, porzuciwszy Szwedów, przeszedł pod rozkazy S. Czarneckiego. Małżeństwo z wdową Marią Kazimierą d'Arquien Zamoyską wprowadziło młodego Sobieskiego w sfery stronnictwa dworskiego i ułatwiło dalszą karierę. | ||
W okresie tzw. rokoszu Lubomirskiego opowiedział się po stronie króla, co naraziło go na niechęć większości szlachty. W 1665 roku otrzymał po J. Lubomirskim urząd marszałka wielkiego koronnego, a w 1666 roku , po śmierci S. Czarnieckiego, buławę hetmana polnego koronnego. W 1668 roku otrzymał godność hetmana wielkiego koronnego. Do jej otrzymania przyczyniło się odniesione w 1667 roku zwycięstwo w bitwie pod Podhajcami (Ukraina) nad wojskami kozacko-tatarskimi. | W okresie tzw. rokoszu Lubomirskiego opowiedział się po stronie króla, co naraziło go na niechęć większości szlachty. W 1665 roku otrzymał po J. Lubomirskim urząd marszałka wielkiego koronnego, a w 1666 roku, po śmierci S. Czarnieckiego, buławę hetmana polnego koronnego. W 1668 roku otrzymał godność hetmana wielkiego koronnego. Do jej otrzymania przyczyniło się odniesione w 1667 roku zwycięstwo w bitwie pod Podhajcami (Ukraina) nad wojskami kozacko-tatarskimi. | ||
Po abdykacji Jana Kazimierza Sobieski przyłączył się do stronnictwa profrancuskiego | Po abdykacji Jana Kazimierza, Sobieski przyłączył się do stronnictwa profrancuskiego, z którym już wcześniej zbliżył się za sprawą swojej żony. Po wyborze Michała Korybuta Wiśniowieckiego kierował opozycją magnacką, mająca na celu doprowadzenie do detronizacji króla. W tych poczynaniach wspierał go prymas M. Prażmowski. Gdy wierna królowi szlachta zawiązała w jego obronie konfederację gołąbską, Sobieski utworzył konfederację opozycyjną – szczebrzeszyńską w 1672 roku. Wobec zagrażającego najazdu tureckiego obie strony doszły do porozumienia. W 1673 roku Sobieski odniósł zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem. Była to bezpośrednia przyczyna wzrostu jego popularności w Rzeczpospolitej i – w konsekwencji – jego wyboru na króla. | ||
Od pierwszych lat polityka panowania Sobieskiego była aktywna i poparta sukcesami na polu militarnym. W dwóch kampaniach (1674, 1675) odparł kolejne ataki tureckie. Wsławił się również obroną Lwowa i odzyskaniem Bracławia, Mohylowa i Baru. W 1676 roku odzyskał Białą Cerkiew i Pawołocz. W rękach tureckich pozostały wtedy Podole i część Ukrainy. | Od pierwszych lat polityka panowania Sobieskiego była aktywna i poparta sukcesami na polu militarnym. W dwóch kampaniach (1674, 1675) odparł kolejne ataki tureckie. Wsławił się również obroną Lwowa i odzyskaniem Bracławia, Mohylowa i Baru. W 1676 roku odzyskał Białą Cerkiew i Pawołocz. W rękach tureckich pozostały wtedy Podole i część Ukrainy. | ||
| Linia 12: | Linia 12: | ||
W Prusach Książęcych planował osadzić swego syna Jakuba. W tym celu planował przeciw Brandenburgii wystąpienie z Francją i Szwecją. W Jaworowie, w 1675 roku, podpisał tajny traktat z Francją przewidujący, że Polska zaatakuje Prusy lub Śląsk. Francja miała natomiast nakłonić sułtana, by zwrócił zagarnięte terytoria Rzeczpospolitej. Antybrandenburskie przymierze zawarł także ze Szwecją. Polityka ta nie wyszła jednak poza sferę planów dyplomatyczno-militarnych, a ostatecznie brak poparcia szlachty polskiej i Francuzów sprawił, że Sobieski zwrócił się nieoczekiwanie w stronę Habsburgów i zawarł traktat o przyjaźni z cesarzem Leopoldem I. | W Prusach Książęcych planował osadzić swego syna Jakuba. W tym celu planował przeciw Brandenburgii wystąpienie z Francją i Szwecją. W Jaworowie, w 1675 roku, podpisał tajny traktat z Francją przewidujący, że Polska zaatakuje Prusy lub Śląsk. Francja miała natomiast nakłonić sułtana, by zwrócił zagarnięte terytoria Rzeczpospolitej. Antybrandenburskie przymierze zawarł także ze Szwecją. Polityka ta nie wyszła jednak poza sferę planów dyplomatyczno-militarnych, a ostatecznie brak poparcia szlachty polskiej i Francuzów sprawił, że Sobieski zwrócił się nieoczekiwanie w stronę Habsburgów i zawarł traktat o przyjaźni z cesarzem Leopoldem I. | ||
W obliczu najazdu Turków na Austrię, Jan III Sobieski wraz z armią ruszył na pomoc. W drodze do Wiednia zatrzymał się w [[Parafia Imienia Najświętszej Maryi Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich|Piekarach]], gdzie modlił się przed [[Obraz Matki Boskiej Piekarskiej|wizerunkiem Matki Boskiej Piekarskiej]]. | W obliczu najazdu Turków na Austrię, Jan III Sobieski wraz z armią ruszył na pomoc. W drodze do Wiednia zatrzymał się w [[Parafia Imienia Najświętszej Maryi Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich|Piekarach]], gdzie modlił się przed [[Obraz Matki Boskiej Piekarskiej|wizerunkiem Matki Boskiej Piekarskiej]]. | ||
Przeprowadzona przez niego obrona Wiednia i zwycięstwo (12 IX 1683) nad wojskami tureckimi, dowodzonymi przez Kara Mustafę doprowadziły do załamania się tureckich planów podbicia ziem Habsburgów. Tego wielkiego zwycięstwa nie udało się jednak Polsce wykorzystać do odzyskania zagarniętych przez Turcję ziem, a przystąpienie do Ligi Świętej (utworzonej w 1684 roku ) wciągnęło Polskę w długoletni konflikt z Turkami. | Przeprowadzona przez niego obrona Wiednia i zwycięstwo (12 IX 1683) nad wojskami tureckimi, dowodzonymi przez Kara Mustafę doprowadziły do załamania się tureckich planów podbicia ziem Habsburgów. Tego wielkiego zwycięstwa nie udało się jednak Polsce wykorzystać do odzyskania zagarniętych przez Turcję ziem, a przystąpienie do Ligi Świętej (utworzonej w 1684 roku) wciągnęło Polskę w długoletni konflikt z Turkami. | ||
Ostatnie lata panowania Sobieskiego nie przyniosły już tak spektakularnych sukcesów. Jednakże należy podkreślić, że Sobieski był jednym z wybitniejszych władców elekcyjnych. Był wykształcony, znał kilka języków. Zapisał się też w dziejach polskiej epistolografii dzięki swym listom pisanym do ukochanej żony Marii Kazimiery de La Grange d'Arquien (Marysieńki). Był pierwszym królem, który zrezygnował z pospolitego ruszenia i zastąpił je wykwalifikowanym wojskiem zaciężnym. Imponuje również jego podejście do polityki zagranicznej. Sobieski był mecenasem sztuki, a jego pałac w Wilanowie należy do najcenniejszych zabytków polskiego baroku. | Ostatnie lata panowania Sobieskiego nie przyniosły już tak spektakularnych sukcesów. Jednakże należy podkreślić, że Sobieski był jednym z wybitniejszych władców elekcyjnych. Był wykształcony, znał kilka języków. Zapisał się też w dziejach polskiej epistolografii dzięki swym listom pisanym do ukochanej żony Marii Kazimiery de La Grange d'Arquien (Marysieńki). Był pierwszym królem, który zrezygnował z pospolitego ruszenia i zastąpił je wykwalifikowanym wojskiem zaciężnym. Imponuje również jego podejście do polityki zagranicznej. Sobieski był mecenasem sztuki, a jego pałac w Wilanowie należy do najcenniejszych zabytków polskiego baroku. | ||
Aktualna wersja na dzień 22:35, 27 cze 2022
Jan III Sobieski (1629-1696), król Polski
Urodził się w 1629 roku, był synem kasztelana Jakuba Sobieskiego i Zofii z Daniłowiczów. Studiował w Kolegium Nowodworskiego w Krakowie, a później również w Akademii Krakowskiej. W latach 1646-1648 odbył ze swoim bratem Markiem wiele podróży po Europie, interesując się w tym czasie zwłaszcza polityką i sztuką wojenną. Walczył z Kozakami i Tatarami w latach 1648-1653. W czasach „potopu szwedzkiego” najpierw złożył przysięgę wierności Karolowi X Gustawowi, a dopiero później, porzuciwszy Szwedów, przeszedł pod rozkazy S. Czarneckiego. Małżeństwo z wdową Marią Kazimierą d'Arquien Zamoyską wprowadziło młodego Sobieskiego w sfery stronnictwa dworskiego i ułatwiło dalszą karierę.
W okresie tzw. rokoszu Lubomirskiego opowiedział się po stronie króla, co naraziło go na niechęć większości szlachty. W 1665 roku otrzymał po J. Lubomirskim urząd marszałka wielkiego koronnego, a w 1666 roku, po śmierci S. Czarnieckiego, buławę hetmana polnego koronnego. W 1668 roku otrzymał godność hetmana wielkiego koronnego. Do jej otrzymania przyczyniło się odniesione w 1667 roku zwycięstwo w bitwie pod Podhajcami (Ukraina) nad wojskami kozacko-tatarskimi. Po abdykacji Jana Kazimierza, Sobieski przyłączył się do stronnictwa profrancuskiego, z którym już wcześniej zbliżył się za sprawą swojej żony. Po wyborze Michała Korybuta Wiśniowieckiego kierował opozycją magnacką, mająca na celu doprowadzenie do detronizacji króla. W tych poczynaniach wspierał go prymas M. Prażmowski. Gdy wierna królowi szlachta zawiązała w jego obronie konfederację gołąbską, Sobieski utworzył konfederację opozycyjną – szczebrzeszyńską w 1672 roku. Wobec zagrażającego najazdu tureckiego obie strony doszły do porozumienia. W 1673 roku Sobieski odniósł zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem. Była to bezpośrednia przyczyna wzrostu jego popularności w Rzeczpospolitej i – w konsekwencji – jego wyboru na króla.
Od pierwszych lat polityka panowania Sobieskiego była aktywna i poparta sukcesami na polu militarnym. W dwóch kampaniach (1674, 1675) odparł kolejne ataki tureckie. Wsławił się również obroną Lwowa i odzyskaniem Bracławia, Mohylowa i Baru. W 1676 roku odzyskał Białą Cerkiew i Pawołocz. W rękach tureckich pozostały wtedy Podole i część Ukrainy.
Przeczuwając zagrożenie ze strony Habsburgów i Brandenburgii, próbował zawrzeć trwały pokój z Turcją i doprowadzić do poprawy stosunków z Rosją. W Prusach Książęcych planował osadzić swego syna Jakuba. W tym celu planował przeciw Brandenburgii wystąpienie z Francją i Szwecją. W Jaworowie, w 1675 roku, podpisał tajny traktat z Francją przewidujący, że Polska zaatakuje Prusy lub Śląsk. Francja miała natomiast nakłonić sułtana, by zwrócił zagarnięte terytoria Rzeczpospolitej. Antybrandenburskie przymierze zawarł także ze Szwecją. Polityka ta nie wyszła jednak poza sferę planów dyplomatyczno-militarnych, a ostatecznie brak poparcia szlachty polskiej i Francuzów sprawił, że Sobieski zwrócił się nieoczekiwanie w stronę Habsburgów i zawarł traktat o przyjaźni z cesarzem Leopoldem I. W obliczu najazdu Turków na Austrię, Jan III Sobieski wraz z armią ruszył na pomoc. W drodze do Wiednia zatrzymał się w Piekarach, gdzie modlił się przed wizerunkiem Matki Boskiej Piekarskiej. Przeprowadzona przez niego obrona Wiednia i zwycięstwo (12 IX 1683) nad wojskami tureckimi, dowodzonymi przez Kara Mustafę doprowadziły do załamania się tureckich planów podbicia ziem Habsburgów. Tego wielkiego zwycięstwa nie udało się jednak Polsce wykorzystać do odzyskania zagarniętych przez Turcję ziem, a przystąpienie do Ligi Świętej (utworzonej w 1684 roku) wciągnęło Polskę w długoletni konflikt z Turkami.
Ostatnie lata panowania Sobieskiego nie przyniosły już tak spektakularnych sukcesów. Jednakże należy podkreślić, że Sobieski był jednym z wybitniejszych władców elekcyjnych. Był wykształcony, znał kilka języków. Zapisał się też w dziejach polskiej epistolografii dzięki swym listom pisanym do ukochanej żony Marii Kazimiery de La Grange d'Arquien (Marysieńki). Był pierwszym królem, który zrezygnował z pospolitego ruszenia i zastąpił je wykwalifikowanym wojskiem zaciężnym. Imponuje również jego podejście do polityki zagranicznej. Sobieski był mecenasem sztuki, a jego pałac w Wilanowie należy do najcenniejszych zabytków polskiego baroku.
Bibliografia
Z. Wójcik, Jan Sobieski 1629-1696, Warszawa 1983; Encyklopedia – Historia, Warszawa 1997, s. 198-200.
| |||||