Gallus Józef

Gallus Józef (1860-1945), działacz kulturalny, pisarz ludowy

Urodził się 27 listopada 1860 w Starym Chorzowie. Wychował się w rodzinie górniczej Baltazara i Marii z d. Goponów. Po ukończonej nauce w szkole ludowej, został zatrudniony w kopalni „Król”. Pracę pod ziemią przerwał w 1879 roku wypadek, który uniemożliwił mu dalszą aktywność w zawodzie ojca. Następnie pracował jako drukarz. Kolejno został zecerem, pracując dla „Gazety Górnośląskiej”. Potem przez pół roku praktykował w Wiedniu, a w maju 1883 roku przyjęto go do drukarni „Katolika”, gdzie pracował aż do likwidacji pisma. J. Gallus był znanym na terenie Starego Chorzowa działaczem werbującym młodzież do Kółka Towarzyskiego w Królewskiej Hucie, do którego sam wstąpił w 1878 roku. Tutaj poznał się z Juliuszem Ligoniem, spotkał też swoją przyszłą żonę Florentynę Golec.

Rozpoczynając pracę w „Katoliku” , przeniósł się do Bytomia, gdzie prowadził dalszą działalność narodową. W Towarzystwie Alojzjanów był członkiem honorowym, a w Towarzystwie Górnośląskich Przemysłowców, założonym w 1890 roku, prowadził działalność oświatową. W zarządzie pełnił funkcję prezesa, organizując akcje odczytowe i wygłaszając często referaty. Przy doborze materiałów do odczytów korzystał z bieżącej literatury, czasopism oraz z licznych podróży zagranicznych. Z indeksu pism czytanych należy wymienić: „Gazeta Rzemieślnicza”, „Nowiny Raciborskie”, „Iskra”, „Gazeta Polska”, „Biesiada Literacka”, „Orędownik”, „Gazeta Opolska”, „Kurier Polski”, „Diabeł”, „Kurier Poznański”. Z kolei trasy jego podróży obejmowały m.in.: Austrię, Czechy, Danię, Francję, Palestynę i Włochy. Szczególnie mocno zapisała się jego barwna relacja z podróży po Ziemi Świętej.

Rok 1882 - to początki jego pisarstwa. Wówczas ogłosił w „Gazecie Górnośląskiej” kilkanaście artykulików i korespondencji. Sygnalizował o różnych wydarzeniach, przeważnie społeczno-oświatowych. Ważny wymiar jego zaangażowania wyrażał się w działalności zbieracko-wydawniczej, szczególnie zaś publikacji z pogranicza etnografii. Są to podwaliny, które do dziś służą jako źródłowe materiały dla badaczy folkloru, jak i historyków literatury. Chodzi tu głównie o dwa wydawnictwa: Pieśni polskie używane na Górnym Śląsku (1890-1892) oraz Starosta weselny, czyli zbiór przemówień, wierszy i piosenek (1892). Podczas pracy zbierackiej Józef Gallus za pośrednictwem „Katolika” wciągał wielu ludzi, przy pomocy których zebrał ponad 500 tekstów. Interesował się nie tylko tekstami samych utworów, ale również zapisami nutowymi. Zgromadził także wartościowy księgozbiór silesiaków, które po jego śmierci zasiliły częściowo zbiory Biblioteki Śląskiej. Zmarł w Bytomiu 26 lutego 1945 i tam też spoczął na cmentarzu Mater Dolorosa.

Bibliografia

M. Pawłowicz, Książka polska na Śląsku w drugiej połowie XIX wieku, Katowice 1992 s. 157; J. Kantyka, W. Zieliński, Śląski słownik biograficzny, Katowice 1977, t. 3, s.107-108; Śląscy pisarze ludowi 1800-1914. Antologia poezji i prozy, wybór i oprac. J. Kucianka, Wrocław 1968, s. 251-272; S.Wallis, Polski Słownik Biograficzny, t. 7, 1948, s. 238; A.T., Józef Gallus. "Gość Niedzielny" 1972, nr 7, s. 56; Jerzy Myszor, Pielgrzymki śląskie do Ziemi Świętej w latach 1840-1914. Studia i materiały, Katowice 2017. Foto SBC.