Boromeuszki w Rudzie Śląskiej

Sprowadzenie, posługa oraz powstawanie kolejnych placówek sióstr boromeuszek w Rudzie Śląskiej było związane z działalnością rodu Ballestrem w tym mieście. We wrześniu 1869 r. cztery siostry podjęły pracę w trzyklasowej szkole dla dziewcząt. W październiku 1870 r. trzy siostry podjęły posługę chorym oraz nauczanie w szkole w Carl-Emanuelgrube (późniejsze/inne nazwy: Emmanuels-Hütte, Karl-Emanuel-Kolonie, Ruda-Sud, Ruda Południowa). W 1871 r. obie wyżej wspomniane wspólnoty sióstr zostały połączone w jedną. Funkcję przełożonej powierzono s. Jacobinie Jaroszewicz (imię chrzestne: Karolina, ur. 04.01.1834 Łańcut, profesja zakonna 15.08.1861, zm. 22.02.1907 Brzeg Dolny). Taki stan rzeczy odzwierciedla schematyzm diecezji wrocławskiej z 1871 r. Szkolna działalność sióstr została przerwana na skutek kulturkampfu. Kolejne dwie nowe placówki boromeuszek w Rudzie powstały we wrześniu 1873 i listopadzie 1874 r. Były to: tzw. Dom Wdów przeznaczony dla ubogich wdów pracowników zakładów Ballestrema (Witwenhaus; późniejszy Zakład św. Józefa przy ul. Achtelika) oraz szpital dla jego pracowników (Krankenhaus; od 1932 r. jako „Zakład św. Anny” przy ul. Kościelnej). Stopniowo siostry rozwijały zakres swojej działalności poszerzając go o prowadzenie ochronek oraz udzielanie dziewczętom nauki szycia, haftu itp. W 1901 r. powstała kolejna placówka w Rudzie: tzw. kuchnia ludowa (Volksspeiseastalt). Gdy po ustaleniu granic państwowych na terenie Śląska, powstała w 1923 r. Polska Prowincja sióstr boromeuszek, w jej skład weszły cztery wyżej wspomniane placówki w Rudzie. Jednak już wkrótce, w 1925 r., dwie z nich zostały zlikwidowane: Ruda Południowa oraz tzw. kuchnia ludowa. Powodem ich likwidacji było ograniczenie liczby pracowników kopalni Ballestrema, co spowodowało zaniechanie działalności kuchni dla jej pracowników. Mimo likwidacji zakonnej placówki w Rudzie Południowej, w ochronce na jej terenie pracowała do 1939 r. s. Kandyda Greinert (imię chrzestne: Marta, ur. 25.07.1895 Brzozowice, profesja zakonna 11.05.1920, zm. 21.10.1959 Żory). Siostra Kandyda mieszkała we wspólnocie Zakładu św. Anny w Rudzie i dochodziła do pracy w Rudzie Południowej. W tej wspólnocie mieszkały także siostry, które prowadziły żłobek dla niemowląt. W maju 1939 r. erygowano przy żłobku nową placówkę zakonną (Plac Wolności 1). Siostry zajmowały się tam pielęgnacją niemowląt do 1944 r. Podczas II wojny światowej siostry w Zakładzie św. Józefa (parafia św. Józefa) oraz Zakładzie św. Anny (parafia Matki Bożej Różańcowej) opiekowały się osobami starszymi i potrzebującymi. Ponadto angażowały się w prace przy kościele oraz parafii. Nie mogły jednak kontynuować działalności przedszkolnej oraz prowadzić kursów robótek ręcznych. Ponowne otwarcie przedszkoli nastąpiło w lutym i marcu 1945 r. Praca sióstr w przedszkolach trwała do początku lat 60. XX w., kiedy to definitywnie zostały przez komunistyczne władze państwowe zwolnione. Także przebieg pracy sióstr w rudzkich domach opieki w okresie PRL-u kształtowany był poprzez politykę władz państwowych dążących do usunięcia zakonów z życia publicznego. W tym celu m.in. zwalniano lub degradowano siostry z kierowniczych stanowisk, wypowiadano im pracę, upaństwowiono zakłady, zmieniano profil domów opieki przekształcające je w ośrodki dla osób przewlekle i ciężko chorych. Tak przebiegała posługa sióstr w dawniejszym Zakładzie św. Anny. Kolejna z reorganizacji ośrodka, przeprowadzona na przełomie lat 60. i 70., przekształciła dotychczasowy Państwowy Dom Specjalny dla Nieuleczalnie Chorych w Państwowy Dom Specjalny dla Przewlekle Chorych Niewidomych. Natomiast siostry pracujące w domu opieki, w dawniejszym Zakładzie św. Józefa, zostały zwolnione z pracy w 1953 r. W zaistniałej sytuacji siostry, w większym niż do tej pory stopniu, podejmowały prace przy parafii oraz katechizację. Zamknięcie domu zakonnego przy ul. Kościelnej nastąpiło w 1986 r. Powodem likwidacji placówki było przeniesienie podopiecznych do nowego ośrodka w Orzegowie. Zamknięcie domu zakonnego przy ul. Achtelika nastąpiło w 1998 r. – z powodu braków personalnych.

Bibliografia

Archiwum Sióstr Boromeuszek w Mikołowie: J. Schweter, Geschichte der Kongregation der Barmherzigen Schwestern von hl. C. Borromäus Mutterhaus Trebnitz, mps, Trebnitz [1945], s. 54, 66, 68, 154, 223-224; Kronika Domu Wdów w Rudzie Śląskiej I [ul. Achtelika 1] (retrospektywna), rkp; Kronika klasztoru św. Karola Boromeusza w Rudzie Śl. Zakład św. Anny, ul. Kościelna 33 (retrospektywna), rkp; Nekrolog s. Jakobiny Jaroszewicz [w:] Nekrologi, t. 1, rkp, s. 115; Nekrolog s. Kandydy Greinert [w:] Nekrologi, t. 2, rkp, s. 249; Personalstand der barmherzigen Schwestern von der Congregation des heil. Carolus Borromäus 1888, Teschen 1888, poz. 38, 42, 43, s. 34, 36-37; Schematismus der Kongregation der barmherzigen Schwestern vom hl. Karl Borromäus 1908, Trebnitz 1908, cz. 1, poz. 67, 129-131, s. 25, 44-45; Schematismus der Kongregation..., 1926, Trebnitz 1926, poz. 391, s. 215; Albert Schönfelder, Geschichte der Trebnitzer Congregation der barmherzigen Schwestern vom heiligen Carl Borromäus, Breslau 1898, s. 29, 35, 36, 38; Schematismus des Bisthums Breslau 1871, poz. 51, s. 205; Przegląd Administracji Apostolskiej Śląska Polskiego na rok 1924, s. 37; Schematyzm Diecezji Śląskiej 1927, s. 107-108; Gertruda Kasperek, Rozwój Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza w Polsce i jego działalność w latach 1923-1939, Lublin 1977, s. 317, 319; Gertruda Kasperek, Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza w Mikołowie 1939-1947, Lublin 1997, s. 201, 217.