Zgromadzenie Księży Misjonarzy - historia

Z e-ncyklopedia

Zgromadzenie Księży Misjonarzy – historia

św. Wincenty a'Paulo

Zgromadzenie Misji jest dziełem Wincentego a’ Paulo. Był wychowawcą synów rodziny de Gondi. 25 stycznia w Folleville ks. Wincenty a’Paulo wygłosił kazanie o potrzebie i celu spowiedzi generalnej, zwłaszcza w obliczu śmierci. W następstwie tego kazania było tak wielu chętnych do odprawienia spowiedzi, że ks. Wincenty i jeszcze jeden ksiądz nie mogli podołać zadaniu. Poproszono o pomoc jezuitów z Amiens. Swoje wystąpienie ks. Wincenty a’ Paulo nazwał pierwszym kazaniem misyjnym, a dzień 25 stycznia 1617 uznał za datę narodzenia Zgromadzenia Misji, natomiast powołanie głoszenia Ewangelii ubogim mieszkańcom wsi uznał za cel swego życia.

Zaangażował się w potrydenckie dzieło odnowy Kościoła poprzez należytą formację duchownych i to zadanie włączył do posłannictwa Zgromadzenia Misji. Objął duszpasterstwo w parafii Chatillon-les-Dombes w pobliżu Lyonu. Dla zaradzenia nędzy materialnej i duchowej najbardziej zaniedbanych założył Bractwo Miłosierdzia, które w przyszłości dało początek Zgromadzeniu Sióstr Miłosierdzia. Dostrzegł podwójne posłannictwo Zgromadzenia Misji: troskę o zaspokojenie potrzeb materialnych i duchowych biednego ludu.

W latach 1618–1625 oddał się głoszeniu misji w licznych wiejskich parafiach, należących do rodziny de Gondi. Kazania głosił osobiście, ale szukał pomocy wśród innych duchownych. Pani de Gondi pragnęła nadać temu formy instytucjonalne. Zaproponowała Wincentemu a’ Paulo, aby powołał wspólnotę, która poświęciłaby się całkowicie temu dziełu. Pod wpływem spowiednika, ks. A. Duvala przyjął propozycję i podjął starania o jej urzeczywistnienie.

17 kwietnia 1625 podpisano notarialny dokument fundacyjny Zgromadzenia lub Stowarzyszenia Misji. Natura prawna nowego instytutu nie była jeszcze sprecyzowana. Jego celami były: praca dla zbawienia ubogiego ludu podróżując na własny koszt od wsi do wsi dla głoszenia kazań, katechizowanie, pouczanie i zachęcanie do dobrej spowiedzi z całego życia. Struktury prawne ograniczały się do wyznaczenia ks. Wincentego jako przełożonego i animatora oraz do stwierdzenia, że członkowie wspólnoty zrezygnują z wszelkich zajęć i godności kościelnych i że nie będą głosić kazań w miastach. Początkowo stowarzyszenie zobowiązywało się do głoszenia co pięć lat misji parafialnych w posiadłościach państwa de Gondi. Pomoc materialna otrzymana przez stowarzyszenie od rodziny Gondi spowodowała uznanie rodziny za fundatorów Zgromadzenia w znaczeniu ekonomicznym.

Księża Misjonarze w Polsce

Pierwsza grupa misjonarzy została przysłana przez Wincentego a' Paulo w listopadzie 1651 roku na życzenie królowej Marii Ludwiki Gonzagi. Królowa wpierw ofiarowała im drewniany domek położony w okolicy św. Krzyża w Warszawie, następnie wystarała się o beneficjum w Sokółce k. Białegostoku, a w 1653 roku – doprowadziła do objęcia parafii św. Krzyża w Warszawie. W 1675 roku przy św. Krzyżu powstało seminarium externum (czyli seminarium dla diecezji), zaś w rok później seminarium internum (czyli nowicjat). W 1676 roku misjonarze osiedlili się w Chełmnie, a w 1682 roku w Krakowie, gdzie powierzono im zarząd Seminarium Zamkowego.

W 1685 roku powstała Polska Prowincja Zgromadzenia Księży Misjonarzy. Do końca XVII wieku powstały jeszcze 4 domy: Wilno (1685), Kraków Stradom (1686), Przemyśl (1687), Łowicz (1689). Natomiast w XVIII wieku otwarto aż 33 domy. W chwili utworzenia Prowincja składała się z trzech domów, w których pracowało 27 misjonarzy; w 1708 roku było już siedem domów z 49 misjonarzami; w chwili I rozbioru Polski (1772) – 30 domów z 252 misjonarzami.

W okresie zaborów

Cesarz Józef II w 1782 roku podpisał dekret zarządzający na terenie zaboru austriackiego kasatę większości klasztorów, zakonów, zgromadzeń, która objęła również misjonarzy: zlikwidowano 9 domów: Brzozów, Głogów Małopolski, Horodenka, Lipowiec, Lwów (2 domy), Przemyśl, Sambor. Natomiast w zaborze pruskim i rosyjskim pomimo ogólnego zubożenia fundacji, misjonarze mogli swobodnie prowadzić swoją działalność do początków XIX wieku, choć nie wolno było porozumiewać się z przełożonymi pozostającymi poza granicami wyznaczonymi przez rozbiory.

Po upadku powstania listopadowego ukaz carski skasował domy misjonarskie w Siemiatyczach i Śmiłowiczach. Drugi ukaz carski z 1842 roku doprowadził praktycznie do likwidacji pozostałych domów. Misjonarzom wolno było udzielać się w duszpasterstwie parafialnym. Również na terenie zaboru pruskiego w latach trzydziestych XIX wieku doszło do kasaty domów misjonarskich. Przez pewien czas mogły jeszcze funkcjonować domy w Warszawie, Krakowie, Lublinie, Łowiczu, Mławie, Płocku, Tykocinie oraz Włocławku. Jednakże działalność patriotyczna Zgromadzenia w okresie przed jak i w czasie trwania powstania styczniowego doprowadziła do kasaty domów na terenie Królestwa Polskiego.

W granicach dawnej Rzeczypospolitej pozostały tylko 3 domy misjonarskie: w Krakowie na Stradomiu (1686) i na Klepaczu (1863) oraz w Chełmnie (1861). Jednak Zgromadzenie powoli odradzało się, zwłaszcza na terenie zaboru austriackiego.

W okresie II Rzeczypospolitej

Po odrodzeniu Rzeczypospolitej, doszło do odrodzenia Polskiej Prowincji Księży Misjonarzy. 25 stycznia 1918 misjonarze powrócili do kościoła św. Krzyża w Warszawie. W listopadzie 1929 roku wyjechała do Chin pierwsza grupa misjonarzy z Polski. W 1939 roku Polska Prowincja Zgromadzenia Księży Misjonarzy posiadała 18 domów usytuowanych na terenie Polski, w których pracowało 132 księży i 62 braci.

W czasie drugiej wojny światowej Zgromadzenie Księży Misjonarzy utraciło w wyniku represji: 12 księży, 4 braci i 1 alumna (śmierć w obozach koncentracyjnych), 5 księży i 2 braci (rozstrzelani), 3 księży zginęło w wyniku działań wojennych, a 1 kapłan zaginął. Utracono kościoły i majątki na terenach wschodnich przyłączonych do ZSRR. Misjonarze wraz z przesiedleńcami przenosili się na Ziemie Zachodnie, gdzie powstały domy w: Słubicach, Żaganiu, Grodkowie, Iłowie, Wrocławiu, Rokitnie.

Księża Misjonarze na Górnym Śląsku

Do akcji misyjnej na terenie Górnego Śląska w XIX wieku włączyli się Księża Misjonarze ze Stradomia. Początek ich działalności w krakowskim i na Górnym Śląsku łączył się ściśle z programem duszpasterskim kard. J. Puzyny. Ordynariusz krakowski zainicjował i patronował akcjom rekolekcyjnym i misyjnym na terenie swojej diecezji. Biskup J. Puzyna nakazywał misjonarzom szerzenie bractw trzeźwości oraz zakładanie i pieczę nad istniejącymi bractwami różańcowymi. W XIX wieku działalność Księży Misjonarzy ze Stradomia napotykała poważne trudności. Główną przeszkodą były pozostałości kulturkampfu oraz niezbyt przychylne nastawienie bpa J. Koppa, który obawiał się, że misje prowadzone przez galicyjskich misjonarzy mogą mieć wydźwięk polityczny i będą połączone z kolektowaniem. W czasie kulturkampfu praktycznie Misjonarze stracili kontakt z Górnym Śląskiem. Pod koniec XIX wieku władze pruskie zaczęły tolerować pojedyncze akcje misyjne w przygranicznych parafiach.

Księża Misjonarze ze Stradomia mieli duży w ruchu rekolekcyjnym na Górnym Śląsku. Po otwarciu w Krakowie w 1882 roku domu rekolekcyjnego, nasilił się udział Ślązaków w rekolekcjach organizowanych przez misjonarzy. Rekolekcje na Stradomiu przeznaczone były dla szerokiego kręgu wiernych, ale miały również charakter stanowy. Ocenia się liczbę na kilkanaście tysięcy. Misjonarze włączyli się także w działalność rekolekcyjną na samym Śląsku, prowadząc tridua, odnowienie misji i rekolekcje ludowe. Po raz pierwszy zjawili się na Górnym Śląsku w 1898 roku na zaproszenie ks. L. Skowronka, proboszcza z Bogucic.

Prócz nauk rekolekcyjnych o wydźwięku apologetycznym misjonarze zachęcali do generalnej spowiedzi, propagowali nabożeństwa do Matki Bożej, Cudowny Medalik i przygotowywali do przyjęcia sakramentu bierzmowania. W czasie rekolekcji istniała możliwość wstąpienia do licznych bractw i stowarzyszeń. Po zakończeniu rekolekcji prowadzili wycieczki patriotyczne po Krakowie.

Obecność Misjonarzy w duszpasterstwie parafialnym Górnego Śląska zaowocowała licznymi powołaniami do zgromadzenia, zwłaszcza z parafii przygranicznych.

Bibliografia

Za: [1]; patrz również: J. Myszor, Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821-1914, Katowice 1991.