Windthorst Ludwig

Z e-ncyklopedia

Ludwig Windthorst (1812-1891), polityk

Windthorst Ludwig.jpg

Urodził się 17 stycznia 1812 w Caldenhof, na terenie byłego księstwa Osnabrück. Nie miał szlacheckiego pochodzenia, ale jego rodzina miała silne powiązania z Kościołem katolickim, a niektórzy z jej członków posiadali duże wpływy w administracji kościelnej w byłym biskupstwie Osnabrück. Nie mogąc pozwolić sobie na kształcenie domowe, rodzice posłali go do miejscowego Gimnazjum Karolińskiego - jednej z lepszych szkół w Osnabrück. Pomimo początkowych trudności, których przysparzał mu wrodzony upór, ukończył szkołę w 1830 roku jako jeden z najlepszych uczniów z doskonłymi wynikami egzaminu maturalnego. Kolejnym etapem jego edukacji były studia prawnicze na uniwersytetach w Getyndze i Heidelbergu, po których odbył praktykę asesorską. Powrócił do w Osnabrück otwierając własną kancelarię adwokacką.

Talenty i charakter sprawiły, że szybko zaczęto go postrzegać jako dobrego polityka. Przez cały czas był też zagorzałym katolikiem, a powiązania z katolicką hierarchią kościelną ułatwiły mu rozpoczęcie kariery. W 1842 roku został mianowany oficjałem, a w roku 1848 otrzymał urząd sędziego w sądzie najwyższym Hanoweru z siedzibą w Celle. Rok później został wybrany przedstawicielem drugiej izby parlamentu hanowerskiego, której prezesem został w 1851 roku. Tego samego roku został wybrany ministrem sprawiedliwości i był pierwszą osobą wyznania katolickiego, która pełniła tak wysokie stanowisko w Hanowerze. Przeprowadził reformę organizacyjną sądownictwa, ale był zmuszony zrezygnować z urzędu, na znak protestu wobec przywrócenia przywilejów szlachty. W 1862 roku ponownie wybrano go ministrem sprawiedliwości, jednak po 3 latach ponownie zrezygnował, ponieważ król nie wyraził zgody na rozszerzenie franczyzy.

Jego sytuację polityczną zmienił rok 1866, gdy Hanower został zaanektowany przez Prusy. Windthorst nie wycofał się z polityki i od 1867 roku zasiadał w sejmie pruskim i parlamencie frankfurckim. Jego umiejętności przywódcze zostały w Berlinie w pełni wykorzystane zwłaszcza w okresie rządów Bismarcka. Rozkwit jego kariery publicznej nastąpił, gdy na scenie politycznej pojawiła się nowe ugrupowanie Katolicka Partia Centrum, której był współzałożycielem. Bardzo szybko wyrosła ona na drugą siłę w parlamencie. Jej przedstawiciele zażądali, by w konstytucji Cesarstwa Niemieckiego znalazł się zapis, który gwarantował Kościołowi katolickiemu niezależność od państwa. Wniosek ten został jednak odrzucony przez Reichstag, co nie zmniejszyło aktywności członków Centrum. Domagali się oni zorganizowania społeczeństwa stanowego, które zapobiegłoby liberalizmowi gospodarczemu, poszanowania praw poszczególnych dynastii królewskich, co miało przeciwdziałać utworzeniu państwa centralnego. Choć Windthorst od momentu założenia partii, aż do końca swojego życia, był jej liderem, to nigdy nie pełnił tej funkcji oficjalnie, przez wzgląd na swoje nieszlacheckie pochodzenie.

Szczególną rolę odegrało Centrum w okresie Kulturkampfu - mianem tym określa się okres nasilonej walki rządu niemieckiego z Kościołem katolickim. Bismarck, uznając Kościół za siłę zagrażającą jedności państwa, postanowił go sobie podporządkować. Od roku 1871 wydał szereg ustaw wymierzonych przeciw Kościołowi. Z pomocą Kościołowi katolickiemu w Niemczech przyszedł papież Pius IX, który, w 1875 roku, oficjalnie ogłosił, że ustawodawstwo Kulturkampfu jest nieważne i że Kościół nie może go respektować. I choć Bismarck nasilił represje względem duchownych, a także podejmował liczne próby zdyskredytowania Windthorsta, to obóz katolicki stał się najpotężniejszą siłą w parlamencie Rzeszy, nie ulegającą żadnym naciskom politycznym.

W 1878 roku na tron Stolicy Apostolskiej wstąpił papież Leon XIII, który ułatwił Bismarckowi dojście do kompromisu z obozem katolickim, powolne wyciszenie Kulturkampfu oraz skierowanie ruchu katolickiego przeciw socjaldemokratom. Centrum, a zwłaszcza jego przewodniczący - Ludwig Windthorst, nie zgadzało się na żadne ustępstwa, postępując tak nawet wbrew papieżowi, domagając się całkowitego zniesienia „ustaw majowych", do czego doszło dopiero w latach 1880-1887. Utrzymano jedynie obowiązek zawierania ślubów cywilnych i kontrolę państwa nad szkolnictwem. Kompromis z Bismarckiem nie przeszedł jednak bez konsekwencji dla partii. Część jej działaczy opowiedziało się za ustawami antysocjalistycznymi, co doprowadziło do ich przyjęcia. Swój udział mieli w tym czołowi przedstawiciele Centrum: Gustaw von Hertling i Franz von Ballestrem. Doprowadziło to do rozbicia partii na dwa odłamy. Sam Windthorst wypowiedział się krytycznie na temat podziału Centrum. W 1886 roku w jednym z wystąpień parlamentarnych stwierdził, że obóz katolicki musi „...programowo walczyć na śmierć i życie z ideologią socjaldemokratyczną". Założenia te powtórzył w kampanii wyborczej do sejmu pruskiego w 1890 roku.

4 lutego 1890 nastąpił przełom w walce o robotnicze przywileje w cesarskich Niemczech: cesarz Wilhelm II wydał rozporządzenie i ochronie praw robotniczych, co zapoczątkowało odchodzenie od antysocjalistycznej polityki żelaznego kanclerza. Dlatego nie było zaskoczeniem, że ówczesne wybory wygrali socjaldemokraci, a partia Centrum znalazła się na drugim miejscu. Windthorst podczas swojej przemowy w parlamencie pruskim (25 II 1890) wypowiedział się pozytywnie na temat rozporządzenia cesarza, uznając, że jest to ważny krok, który nie tylko złagodzi napięcia panujące w kraju, ale też poprawi położenie robotników niemieckich. Niecały miesiąc później Bismarck zrezygnował ze stanowiska kanclerza. Jeszcze tego samego roku zniesiono ustawy antysocjalistyczne. W tym czasie stan zdrowia Windthorsta uległ pogorszeniu. Pod koniec życia coraz słabiej widział i w znacznej mierze musiał polegać na swojej pamięci. Mimo to do końca życia uczestniczył w życiu politycznym swojego kraju.

Zmarł 14 marca 1891 w Berlinie. W jego pogrzebie uczestniczyli nie tylko parlamentarzyści Rzeszy, ale także jego przeciwnicy polityczni oraz niemal wszyscy rządzący książęta Niemiec, a cesarz Wilhelm II zezwolił na przejazd konduktu żałobnego przez środkowy Łuk Bramy Brandenburskiej (był to przywilej zarezerwowany tylko dla członków rodziny cesarskiej). Został pochowany w Kościele Najświętszej Marii Panny w Hanowerze.

Bibliografia

M. Anderson, Windthorst: apholitical biography, Oxford 1981; Historia Górnego Śląska : polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Katowice 2011, s. 205-212; Historia Śląska, red. M. Czapliński, Wrocław 2007, s. 254-261; Partie polityczne w Niemczech w XIX i XX wieku, red. K. Fiedor, M. Lis, t. 1, Opole 1997, s. 5-22.