Wikariusz kapitulny

W przypadku, kiedy stolica biskupia w pełni zawakuje, stosuje się zalecenia kanonu 431 § 1 KPK, zgodnie z którymi władzę w diecezji przejmuje kapituła katedralna. Winna to być jednak władza sprawowana tymczasowo, a zgodnie z tym, co mówi norma kodeksowa, nie może ona trwać długo. Szybko powinno się dokonać wyboru wikariusza kapitulnego, który obejmie władzę w diecezji.

Do ważności wyboru wikariusza kapitulnego w kan. 434 § 1 i 3 wymagane są warunki: „święcenia kapłańskie, ukończone 30 lat życia i nie może być to ten, który na tę wakującą stolicę został wybrany, mianowany lub prezentowany”. Ponadto wszystkie czynności i działania prawne wykonane przez wikariusza wybranego z naruszeniem powyższych warunków są z mocy samego prawa nieważne. Kodeks Prawa Kanonicznego wymienia również szereg innych wymagań skierowanych wobec wikariusza kapitulnego: Wikariusz kapitulny winien posiadać doktorat, ewentualnie licencjat teologii lub prawa kanonicznego albo przynajmniej być biegłym w tych naukach oraz łączyć w sobie nieskazitelność obyczajów, pobożność i zdrową naukę z wybitną roztropnością.

Na wikariusza kapitulnego przechodziła jurysdykcja biskupia w sprawach duchowych i doczesnych. Jego uprawnienia były jednak mniejsze od biskupich. Nie mógł m.in. zwołać synodu diecezjalnego, erygować stowarzyszeń kościelnych, założyć zgromadzenia itp. Po roku od śmierci biskupa mógł ekskardynować i inkardynować, usunąć i mianować kanclerza i pracowników kurii, ale tylko za zgodą członków kapituły. Powinien podporządkować się zasadzie sede vacante nihil innovetur, która przypomina, iż nie godzi się wikariuszowi czynić tego, co by mogło przynieść szkodę diecezji, bądź prawom biskupa. Wikariusz kapitulny miał pierwszeństwo przed klerem diecezjalnym, chyba że jakiś duchowny posiadał sakrę biskupią, a on sam nie. Jeżeli wikariusz był biskupem, przysługiwały mu przywileje honorowe biskupa tytularnego, jeżeli nim nie był posiadał przywileje podobne do wikariusza generalnego. Wikariusz kapitulny miał obowiązek rezydencji w diecezji, tak jak biskup diecezjalny. Usunięcia wikariusza mogła dokonać tylko Stolica Apostolska. On sam mógł zrzec się swojej funkcji przed kapitułą. Urząd wikariusza kapitulnego ustawał z chwilą gdy nowy biskup obejmował prawnie diecezję. Funkcja wikariusza kapitulnego została zniesiona po promulgacji Kodeksu Prawa Kanonicznego w 1983 roku.

Bibliografia

F. Bączkowicz, Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, Opole 1957. Por. Paweł Gajda, Problem mianowania rządców parafii w diecezji katowickiej w okresie wygnania biskupów w latach 1952-1956, Katowice 2012, mps pr. mgr, Biblioteka WTL UŚ.