Szymała Jan (1889-1962)

Urodził się 5 maja 1889 w Wielkim Dobrzeniu w rodzinie rolnika Jana i Agnieszki z d. Tomala. Gimnazjum ukończył przy zakładzie oo. werbistów w Nysie. 4 września 1908 wstąpił do Zgromadzenia Słowa Bożego i po rocznym nowicjacie w St. Gabriel w Mödling pod Wiedniem podjął studia teologiczne i filozoficzne. Święcenia kapłańskie przyjął we Wrocławiu 8 września 1914.

W 1915 roku został zaciągnięty do wojska jako sanitariusz. Po zakończeniu wojny wrócił do Modling, a od października 1919 roku został wikarym w Mikulczycach. Od października 1920 roku do wybuchu III powstania śląskiego pracował z drem Piechaczkiem - doradcą kościelnym przy wojskach koalicji w Opolu. Był członkiem Sekcji Teologicznej Wydziału Kościelnego Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Opolu. W listopadzie 1920 roku brał udział na probostwie parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w konferencji z udziałem Achillesa Rattiego. W 1921 roku uczestniczył w powstaniu w charakterze kapelana. Po jego zakończeniu wstąpił do tworzącego się wojska polskiego w Poznaniu, gdzie uzyskał stopień kapitana 23 dywizji piechoty. Z dniem 2 sierpnia 1921 objął kapelanię wojskową przy kościele Podwyższenia Krzyża Świętego w Lublińcu, która w 1926 roku została przekształcona w parafię wojskową pw. św. Michała Archanioła.

23 lutego 1923, po wystąpieniu ze zgromadzenia oo. werbistów, został przyjęty do grona księży Administracji Apostolskiej dla Śląska Górnego. W 1930 roku otrzymał awans na majora, a w 1938 roku został mianowany dziekanem Wojska Polskiego i awansowany do stopnia pułkownika. Podlegały mu dwa garnizony: w Lublińcu i Tarnowskich Górach z kościołem pw. św. Anny, które to garnizony wchodziły w skład dekanatu krakowskiego diecezji polowej.

W okresie międzywojennym był kapelanem w zakładzie dla umysłowo chorych w Lublińcu. W 1926 roku wybudował bursę (80 miejsc) dla młodzieży opolskiej, pragnącej zdobyć wykształcenie średnie. Osobiście wspierał materialnie co zdolniejszych uczniów, z myślą o przyszłej inteligencji polskiej na Opolszczyźnie. W 1932 roku gimnazjum zostało przeniesione do Bytomia i przekształciło się w zasłużone dla polskości Gimnazjum Polskie. W latach 1922-1932 był katechetą gimnazjalnym, a od 1935 roku kapelanem hufca harcerskiego męskiego i żeńskiego w Lublińcu.

Brał udział w kampanii wrześniowej, przekroczył granicę rumuńską i został internowany w obozie Calimanesti. Zorganizował tam szkołę dla dzieci oficerów polskich i prowadził duszpasterstwo wśród internowanych. Po przedostaniu się na teren Francji wstąpił do organizującego się wojska polskiego. Został mianowany szefem Duszpasterstwa I Samodzielnej Brygady gen. Stanisława Sosabowskiego, a od 1943 roku dziekanem 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Od marca 1945 roku przez kilka miesięcy przebywał w Paryżu, gdzie opiekował się polskimi żołnierzami i przesiedleńcami. Następnie, od września 1945 roku do połowy 1946 roku przebywał w angielskiej strefie okupacyjnej, gdzie pełnił obowiązki delegata biskupiego J. Gawliny i szefa Duszpasterstwa Polskiego na strefę brytyjską. Sprawował opiekę duszpasterską w obozach byłych wysiedleńców przymusowych (Displaced Persons). Jego siedzibą była miejscowość Bad Oeynhausen - stanowisko Sztabu Okupacyjnego Armii Brytyjskiej.

W listopadzie 1946 roku powrócił do kraju. Po powrocie do Polski bp Adamski 11 grudnia 1946 udzielił mu bezterminowego urlopu i pozwolił mu podjąć pracę duszpasterską w Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego. 5 grudnia 1946 został ustanowiony proboszczem parafii Wszystkich Świętych w Gliwicach. 5 maja 1954 przeszedł do parafii św. Jacka w Bytomiu. Pełnił jednocześnie funkcję dziekana dekanatu bytomskiego i członka Consilium Vigilantiae. W 1955 roku reaktywował Towarzystwo św. Alojzego i popierał działalność kulturalną na terenie parafii, za co spotkały go szykany ze strony władz komunistycznych. Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1931), Krzyżem Niepodległości (1933), Śląskim Krzyżem Powstańczym (1947), papieskim odznaczeniem Pro Ecclesia et Pontificae oraz nadanym tylko raz, w 1925 roku, Medalem 3 Maja. Zmarł 31 grudnia 1962 w Bytomiu i tam pochowany.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Jana Szymały I; Schematyzm 1928-1955; Wykaz duchowieństwa oraz parafij, kościołów i kaplic wojskowych wyznania katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej na 1928 r., Warszawa 1928, s. 19; O duszę polską, s. 133-134; Gwóźdź, Udział duchowieństwa, s. 197; K. Kosicki, Duszpasterstwo wśród Polaków w Niemczech w latach 1945-1950, Lublin 1993, s. 125; J. Gawlina, Wspomnienia, s. 138 i nn.; Kapelani wrześniowi, s. 538, 633, 731; J. Myszor, Szymała Jan (hasło), [w:] Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. J. Pater, Katowice 1996, s. 426.