Sierociniec - Chorzów parafia św. Barbary
7 czerwca 1886 ks. Paweł Łukaszczyk został ustanowiony proboszczem w Królewskiej Hucie w parafii św. Barbary. Z tej to okazji postanowił założyć sierociniec. Wraz z innymi księżmi z dekanatu - ks. Franciszkiem Kanią, proboszczem z Chorzowa Starego i ks. Józefem Michalskim z Lipin założył komitet organizacyjny budowy sierocińca. Wszyscy widzieli potrzebę założenia takiego ośrodka ze względu na liczne śmiertelne wypadki w pracy i pozostające osierocone dzieci. Miasto nie posiadało tego typu zakładu, a najbliższy był w Bogucicach. Ks. Łukaszczyk nabył kawałek gruntu za cenę 7 tys. marek. Dwa kawałki gruntu ofiarowała administracja kopalni „Król” i „Huta Laury”. Uzyskano zezwolenie władz rejencyjnych na organizację zakładu.
Pierwszy, tymczasowy ośrodek powstał w budynku, który dawniej mieścił robotników pracujących w zakładach pracy w Królewskiej Hucie tzw. "Arbeiterhaus". Sierociniec został otwarty 1 października 1886. Schronienie w nim znalazło 15 dzieci. Opiekę nad nimi powierzono siostrom boromeuszkom, które działały już na terenie parafii w Szpitalu św. Jadwigi. Przełożeństwo na nowej placówce w sierocińcu powierzono s. Weronice Senftleben.
Nowy, większy sierociniec okazał się niebawem konieczny. Kamień węgielny pod jego budowę położono 20 V 1888. 18 III 1889 budowa została zakończona i uroczyście poświęcono nowo wybudowany sierociniec. Początkowo znalazło w nim schronienie 28 sierot, chociaż dom był przygotowany na przyjęcie 150 sierot. Kanoniczne odnowienie założenia zakonnej placówki z 1945 roku oraz powojenne schematyzmy diecezjalne podają jako rok założenia placów rok 1888.
Poza sierocińcem, w Zakładzie św. Józefa działało przedszkole (1895) oraz kursy robótek ręcznych (1896). Wieloletnią wychowawczynią przedszkola była s. Marina Marek (1883-1947). Po przejęciu miasta przez polską administrację prowadziła polskie przedszkole. Budynek Zakładu św. Józefa był rozbudowywany: w 1905 roku dobudowano lewe skrzydło, w latach 1910-1912 dobudowano prawe skrzydło z obszerną kaplicą. Na początku lat 30. XX wieku Zakład św. Józefa liczył 80-90 wychowanków, w trzech oddziałach przedszkola było około 220 dzieci, w robótce dla dziewcząt (szycie, haftowanie) – 80 osób. Działała poradnia dla matki i dziecka. W okresie okupacji, w 1941 roku wychowanków przeniesiono do innych domów. W sierocińcu władze okupacyjne urządziły szpital wojskowy. Siostry podlegały przełożonej rezydującej w Szpitalu św. Jadwigi. Krótko po wyzwoleniu, na czas przejściowy, w tutejszym domu zatrzymał się zarząd generalny zgromadzenia. Dotychczasowy dom generalny w Rybniku, który siostry musiały opuścić podczas ewakuacji miasta w styczniu i lutym 1945 roku, był zajęty przez polskie władze państwowe. Pod koniec czerwca 1945 roku zarząd generalny zgromadzenia przeniósł się z Chorzowa do Mikołowa. W chorzowskim Zakładzie św. Józefa, po zakończeniu działań wojennych siostry powróciły do poprzedniej działalności w przedszkolu, domu dziecka, a od 1947 roku w poradni dla matki i dziecka. W 1962 roku władze państwowe przejęły dom, pozostawiając siostrom prawe skrzydło gmachu wraz z kaplicą, salą parafialną i pomieszczeniami dawnego przedszkola. Wszystkie siostry (16 osób) zostały zwolnione z pracy wśród dzieci i młodzieży. W 1967 roku chciano odebrać siostrom pozostawioną im część budynku. Ostatecznie siostry pozostały. Charakter pracy sióstr uległ zmianie – przeszły do katechezy. W 1986 roku nastąpiła likwidacja zakonnej placówki boromeuszek.
Bibliografia
J. Myszor, Dzieje akcji charytatywnej na terenie parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie w latach 1852-1923, [w:] Z dziejów parafii św. Barbary w Chorzowie. Materiały sesji naukowej […], red. Jerzy Myszor, Chorzów 1998, s. 58-77; D. Głazek, Domus Celebrima, architektura sakralna (katolicka) w przemysłowej części Górnego Śląska 1870-1914, Katowice 2003, s. 128; Johannes Chrząszcz, Fest-Schrift zur 50-jährigen Jubel-Feier der katholischen St. Barbara-Pfarrgemeinde in Königshütte O.S., Königshütte 1902; Gertruda Kasperek, Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza w Mikołowie w latach 1939-1947, Lublin 1997; Archiwum Sióstr Boromeuszek w Mikołowie: Kronika domu Chorzów - Zakład św. Józefa (retrospektywna za lata 1886-1961); Kronika Domu Dziecka w Chorzowie 1945-1962; Schematismus der Kongregation der barmherzigen Schwestern vom hl. Karl Borromäus, Trebnitz 1908; Anhang zum Schematismus der Kongregation der barmherzigen Schwestern vom hl. Karl Borromäus, Trebnitz 1926.