Proboszcz

Z e-ncyklopedia

Proboszcz

Z łac. parochus, prepositus czyli przełożony albo rządca. Określa się tym terminem osobę, która sprawuje urząd nad jedną z parafii, pod zwierzchnictwem biskupa diecezjalnego, często we współpracy z innymi prezbiterami, diakonami oraz wiernymi świeckimi. W VII w. przy wiejskich kościołach zakładano parafie za które odpowiedzialni byli tzw. archiprezbiterzy, następnie w VIII wieku nazywano ich rektorami, plebanami lub proboszczami. Upowszechnienie i zatwierdzenie tytułu proboszcza w kościele miało miejsce po Soborze Trydenckim. Tytuł nadawano tym kapłanom, którzy byli budowniczymi kościoła, lub biskupowi przedstawiano nominata, którego wybrał fundator kościoła. Proboszcz musiał być zawsze zatwierdzony przez biskupa, odpowiedzialnego za diecezję, w której pracuje nominat.

Pełne uregulowania odnośnie funkcji proboszcza uregulował Sobór Watykański II w prawie kanonicznym (KPK z 1983, kan. 515 § 1; kan 516 § 2 ; kan 519), gdzie opisany jest zakres uprawnień oraz obowiązków. Biskup może sprawdzić kompetencje danego kapłana czy nadaje się na urząd proboszcza poprzez przeprowadzenie egzaminu. Kapłan zostaje mianowany proboszczem zwykle na czas nieokreślony.

Proboszcz może sprawować urząd na jednej parafii, wyjątki są jednak dopuszczane jeżeli jest więcej kościołów a brakuje księży lub w przypadku innych okoliczności. Do zadań proboszcza należy: głoszenie Słowa Bożego poprzez homilie, katechezy i nauczanie; wychowanie w wierze młodzieży i dzieci; troska o Eucharystię, aby była centrum parafialnego zgromadzenia; sprawowanie sakramentów świętych oraz zachęcanie wiernych do korzystania z nich, szczególnie do eucharystii oraz sakramentu pokuty; poznawanie wiernych i pomaganie im; troska o ubogich parafian, dotkniętych nieszczęściami, samotnych oraz uchodźców; wspieranie wszelkich dzieł w parafii o charakterze religijnym. Oczywiście wszystkich tych zadań nie musi spełniać osobiście. Są również tzw. wikarzy, którzy pomagają w tych wszystkich dziełach, jak i świeccy wierni, pomagający na tyle, na ile pozwala prawo kościelne. Proboszcz ma również w obowiązku prowadzić kartoteki parafialne, na bieżąco ich aktualizowanie, wydawanie odpisów, które muszą być oznaczone odpowiednią pieczęcią, reprezentowanie parafii wobec władz kościelnych oraz państwowych zwłaszcza w sprawach dotyczących zarządzania majątkiem. Proboszcz ma prawo uczestnictwa przy zawieraniu małżeństwa na terenie parafii, udzielania dyspens od prawa powszechnego i praktyk (zwłaszcza jeśli chodzi o kwestie postu czy przeżywania dnia świętego) czy udzielania dyspens od kan. formy zawarcia małżeństwa. Proboszcz ma prawo do wynagrodzenia za pracę; ofiary składane przez wiernych, nie stanowią wynagrodzenia dla duszpasterzy, ale są przeznaczone na różnego rodzaju utrzymanie parafii, prace remontowe, wynagrodzenie dla pracowników pracujących na terenie parafii. Nieobecność proboszcza na parafii musi być zawsze uzgodniona z ordynariuszem miejsca. Proboszcz ma prawo do urlopu wypoczynkowego (nie dłuższego niż miesiąc) oraz ma obowiązek raz w roku jechać na rekolekcje. Każda nieobecność na parafii powyżej tygodnia musi być wcześniej ustalona z ordynariuszem miejsca. Kapłan zostaje usunięty z urzędu proboszcza parafii jeżeli zostanie przeniesiony, zrzeknie się lub gdy skończy 75 lat. W przypadku zrzeczenia się urzędu proboszcza, biskup ma prawo do odrzucenia prośby lub odłożenia jej na czas nie dłuższy niż 3 miesiące. Przyjmując zrzeczenie się przez proboszcza parafii biskup powinien zatroszczyć się o zapewnienie kapłanowi odpowiednich warunków socjalnych, odpowiedniego utrzymania oraz mieszkania.

Bibliografia

Opracowanie własne.