PAX

Z e-ncyklopedia
Bolesław Piasecki

Stowarzyszenie PAX była to katolicka organizacja społeczna, zrzeszająca katolików świeckich działająca bez aprobaty Episkopatu Polski. Środowisko, które utworzyło „PAX" powstało jesienią 1945 roku, założone przez Bolesława Piaseckiego. Środowisko to związane było z dawnym Obozem Narodowo Radykalnym „Falanga" i działało wokół tygodnika „Dziś i jutro". W 1947 roku przyjęło nazwę Stowarzyszenie „PAX", a 9 kwietnia 1952 uzyskało statut stowarzyszenia, przez co otrzymało wiele przywilejów od władzy komunistycznej. Od samego początku dążyło do tego, aby stać się jedynym ruchem, który pośredniczyłby między Kościołem a komunistycznym rządem. „PAX" starało się czynnie zaangażować katolików w przemiany ustroju i społeczno-gospodarcze działania rządu.

Główne zadania stowarzyszenia to: działalność patriotyczna, głoszenie światopoglądu chrześcijańskiego oraz wprowadzanie idei socjalistycznych. Stowarzyszenie było pod ścisłą kontrolą władzy komunistycznej. W swojej działalności współpracowało również z ruchem „Księży patriotów". „PAX" poparło proces bpa Czesława Kaczmarka i nie sprzeciwiło się uwięzieniu prymasa Stefana Wyszyńskiego oraz atakowało Episkopat Polski, przez co było wielokrotnie potępiane.

Oprócz działalności społeczno - politycznych prowadziło działalność gospodarczą, czego przykładem jest przedsiębiorstwo „INCO" i „VERITAS". Posiadało również Instytut Wydawniczy „PAX" przez co na wiele lat zdominowało polski rynek prasy „katolickiej", wydawało takie pisma jak: „Słowo Powszechne", „Kierunki", „Wrocławski Tygodnik Katolików", „Życie i Myśl", „Zorza", a po 1952 roku przejęło redakcję „Tygodnika Powszechnego" i Gościa Niedzielnego.

Po 1989 roku „PAX" poparło zmiany społeczno - gospodarcze, które zachodziły w Polsce i zmieniło swój program na chrześcijańsko - demokratyczny. W 1993 roku całkowicie zawiesiło swoją działalność. Dziś „PAX" istnieje pod inną nazwą: Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana.

Bibliografia

A. Dudek, G. Pytel, Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990; P. Raina, Piasecki na Indeksie Watykańskim. Geneza sprawy, Warszawa 2002; M. Rostworowski, Słowo o Paxie 1945 – 1956, Warszawa 1968; Stowarzyszenie PAX 1945 – 1985, informator, pod red. E. Marszał, Warszawa 1985; W. Roszkowski, Historia Polski 1914-2004, Warszawa 2005.