Obraz Matki Boskiej Piekarskiej
Historia obrazu
Pochodzenie cudownego obrazu Matki Bożej od dawna jest przedmiotem badań historyków. Jedna z legend głosi, że zanim obraz trafił do kościoła pw. św. Bartłomieja, znajdował się długi czas w jednej z przydrożnych kapliczek. Pewne natomiast jest to, że w 1318 roku dokonano jego konsekracji już w bocznym ołtarzu piekarskiego kościoła, co zostało udokumentowane w Historia Residentiae et Templi Societatis Jesu Piekarii. W 1659 roku zaś ówczesny proboszcz piekarskiej parafii - ks. Jakub Roczkowski, przeniósł obraz z ołtarza bocznego do głównego. Oryginalny wizerunek namalowano na desce lipowej o wymiarach 129 x 92 cm, a przedstawia on Maryję z Dzieciątkiem w bizantyjskim typie Panagia-Hodigitria. Pewne zmiany, których doszukano się w malowidle, wskazują na odstępstwa od tradycyjnej Hodigitrii. Mówi się, że w obrazie widać wpływy szkoły czeskiej (układ głów Madonny i Dzieciątka, ułożenie szat), choć nie odrzuca się także hipotezy o jego polskim "pochodzeniu". Obraz stał się "sławny" za sprawą głośnego uwolnienia od zarazy pobliskich Tarnowskich Gór, które to przypisywano wysłuchanym prośbom o uzdrowienie powierzanym przez tarnogórzan przed wizerunkiem Madonny. Z biegiem czasu obraz darzony był coraz większym kultem. Sprowadziło to do Piekar dwie komisje mające zbadać sprawę jego "cudowności". W 1678 roku chłopi piekarscy wzniecili nawet bunt przeciw planowanemu usunięciu przez komisarzy biskupich malowidła z ołtarza głównego. Wkrótce zagrożeni poczuli się także paulini z Jasnej Góry, dotychczas głównego miejsca pielgrzymek na Śląsku. Sprawę rozwiązano tymczasowo - obraz miał pozostać w ołtarzu głównym, jednak urzędowo nie mógł być uznany za cudowny. Ostatecznie arcybiskup Pragi - Jan Fryderyk Wallstein uznał wizerunek Matki Bożej Piekarskiej za cudowny. Stało się to w 1680 roku, gdy przywieziony do Pragi na prośbę cesarza Leopolda I, obraz Madonny przyczynił się wyraźnie do ustania zarazy panującej w mieście.
Obraz przewieziony do Opola
W 1683 roku zagrożone widmem nawałnicy tureckiej Piekary, nie były wystarczająco umocnione obronnie, by móc stawić opór w ewentualnej walce. Dlatego też zapadła decyzja o wywiezieniu wizerunku Matki Bożej w bezpieczne miejsce. Wybór padł na Nysę, a następnie Opole skąd malowidło wróciło do Piekar, gdy zagrożenie minęło. Król Jan III Sobieski, w 1683 roku zastał zatem w Piekarach jedynie kopię cudownego obrazu. Po raz kolejny oryginalny obraz wywieziono w 1702 roku z uwagi na niebezpieczeństwa walk toczonych w ramach wojny północnej. Miejscem schronienia ponownie stało się Opole, gdzie oryginalny wizerunek Madonny znajduje się po dziś dzień, pomimo wielokrotnych interwencji w sprawie powrotu obrazu do Piekar. Po kasacie zakonu jezuickiego w 1733 roku, obraz wraz z majątkiem pojezuickim przeszedł pod zarząd państwowy. Po upływie 80 lat, oddano go kościołowi pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.
Koronacja obrazu
W Piekarach znajduje się siedemnastowieczna replika malowidła, stworzona na czas nieobecności oryginału. Różni się ona stylem od pierwotnego wizerunku, można zauważyć w niej wyraźne cechy rodzimego malarstwa, przy zachowaniu dawnego układu postaci, ich głów i rąk. 15 sierpnia 1925 nastąpiła uroczysta koronacja obrazu Madonny Piekarskiej koronami darowanymi i poświęconymi przez samego papieża Piusa XI. Koronacji dokonał osobiście nuncjusz papieski w Warszawie - Wawrzyniec Lauri. Rekoronację przeprowadzono w 1965 roku na obrazie, który aktualnie znajduje się w ołtarzu głównym Bazyliki Piekarskiej. Kopia ta nawiązuje bardziej do oryginału w stylu bizantyjskim, postaciom nadano jednak łagodniejsze rysy.
Pielgrzymki
Najstarsze pielgrzymki przybyły do Piekar z Tarnowskich Gór (1676) i Opola (1681). Pielgrzymowały do Madonny Piekarskiej całe rodziny królewskie, książęce, ale przede wszystkim wierni z całego Śląska, Polski, a także krajów ościennych. W okresie międzywojennym ukonstytuowały się pielgrzymki stanowe. Podczas II wojny światowej zakazano oficjalnego pielgrzymowania, toteż przybywano do Piekar prywatnie lub formowano się dopiero na Rajskim Placu i stamtąd wkraczano w grupach na msze. Po wyzwoleniu ruch pątniczy uległ odnowie i wzmożeniu. Pielgrzymka stanowa mężczyzn do Piekarskiej Pani stanowi fenomen w skali europejskiej. Swego czasu aż dwanaście razy szlak tej pielgrzymki przebywał kardynał Karol Wojtyła, by głosić na Kalwaryjskim Wzgórzu kazania poświęcone ważnym zagadnieniom społecznym i religijnym.
Patrz: Obraz Matki Bożej Piekarskiej w Opolu
Bibliografia
E. Szramek, Czeskie obrazy wotywne Matki Boskiej Piekarskiej, RTPN 2 (1930), s. 279-280; Tenże [red.], Piekary. Pamiątka koronacji Matki Boskiej Piekarskiej, 15 sierpnia 1925, Piekary 1925; tenże, Rozważania o obrazie Matki Boskiej w Piekarach. Kalendarz Ligi Katolickiej na rok 1937, s. 33-38; T. Dobrowolski, E. Szramek, Obraz Matki Bożej w Opolu oraz podobne mu gotyckie wizerunki Madonny z Dzieciątkiem, RTPN 6 (1938), s. 203-222; J. Pawlik, Piekary Śląskie, Warszawa 1988, s. 30-36; Pachnący Obraz. Historia obrazu MB w Piekarach Śląskich, Wrocław 2009; J. Wycisło, Koronacja obrazu Matki Bożej Piekarskiej w 1925 roku, "Z tej Ziemi. Śląski kalendarz katolicki na rok 1993", Katowice 1992, s. 79-86.