Obóz koncentracyjny - Mauthausen-Gusen
Konzentrazionslager Mauthausen (od połowy 1940 roku, KL Mauthausen-Gusen) to niemiecki obóz koncentracyjny usytuowany w miasteczku Mauthausen, ok. 20 km od Linzu w Austrii.
KL Mauthausen został założony w sierpniu 1938 roku, po wcieleniu Austrii do Niemiec, w pobliżu największego austriackiego kamieniołomu grafitu. Obóz był wzorowany na modelowym KL Dachau i służył aż do końca 1940 roku za miejsce kaźni przede wszystkim niemieckich i austriackich członków potencjalnej lub faktycznej opozycji względem nazizmu. Komendantem od 17 lutego 1939 do końca wojny był F. Ziereis.
Do największych obozów filialnych Mauthausen zalicza się - Gusen, oddalony od obozu macierzystego o 5 km. Został wybudowany głównie w celu eksterminacji polskiej inteligencji. Więźniowie tej filii pracowali w zakładach Messerschmitta, DEST-u i Steyr-Werke. W późniejszym czasie powstały również Gusen II, III. Do innych filii KL Mauthausen należały: Ebensee, Hartheim, Linz I, II, III. W 1945 roku KL Mauthausen-Gusen liczył 56 podobozów. Niektóre podobozy słynęły z wyjątkowo wyczerpującej pracy, na przykład (Gusen II) gdzie praca polegała na tworzeniu podziemnych fabryk zbrojeniowych. Przez obóz główny Mauthausen i jego filie przeszło według różnych szacunków ok. 230 tys. więźniów. Do najliczniejszych spośród osadzonych należeli Polacy, w liczbie 50 tys., następnie obywatele ZSRR - 40 tys. i Węgrzy, których było 35 tys. We wszystkich obozach panował straszliwy reżim, zamordowano w nich łącznie od 125 do 150 tys. ludzi. Obóz Mauthausen został wyzwolony przez wojska amerykańskie 5 maja 1945.
Wiosną 1945 roku w Mauthausen przebywało wielu więźniów ewakuowanych z Auschwitz-Birkenau (Marsze Śmierci). Począwszy od wiosny 1940 roku do Gusen skierowano wielu więźniów z Polski, głównie ludzi ze środowisk inteligenckich. Więźniowie pracowali w morderczych warunkach w kamieniołomie, lub w okolicznych fabrykach i zakładach zbrojeniowych. Śmierć więźniów wynikała również z systemu terroru wewnątrzobozowego, złych warunków bytowych, chorób i epidemii, a także eksperymentów medycznych i pseudomedycznych.
W obozie Mauthausen-Gusen przebywali duchowni z diecezji katowickiej:
- ks. Emil Szramek
- ks. Józef Czempiel
- ks. Leopold Biłko
- ks. Jan Broy
- ks. Antoni Brzóska
- ks. Erwin Duda
- ks. Józef Gawor
- ks. Aleksander Guzy
- ks. Karol Kałuża
- ks. Piotr Klimek
- ks. Klemens Kosyrczyk
- ks. Stanisław Krzystolik
- ks. Franciszek Macherski
- ks. Karol Masny
- ks. Józef Niedziela
- ks. Jan Osiewacz
- ks. Adolf Pojda
- ks. Jan Pojda
- ks. Paweł Pucher
- ks. Juliusz Pustelnik
- ks. Edward Rduch
- ks. Stanisław Rygielski
- ks. Feliks Sołtysiak
- ks. Józef Szubert
- ks. Jan Sznurowacki
- ks. Franciszek Szulc
- ks. Robert Szyma
- ks. Franciszek Ścigała
- ks. Rudolf Tomanek
- ks. Konrad Wojciech
- ks. Ludwik Wrzoł
- ks. Feliks Zieliński
- ks. Karol Żmij
Bibliografia
J. Kosiński, Niemieckie obozy koncentracyjne i ich filie, Stephanskirchen 1999, s. 450- 474; Wiktor Jacewicz SDB, Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, Warszawa 1977; WD 1945, nr 1, s. 33-34; S. Dobosiewicz, Mauthausen-Gusen obóz zagłady, Warszawa 1977.