Obóz koncentracyjny - Mauthausen-Gusen

Z e-ncyklopedia

Konzentrazionslager Mauthausen (od połowy 1940 roku, KL Mauthausen-Gusen) to niemiecki obóz koncentracyjny usytuowany w miasteczku Mauthausen, ok. 20 km od Linzu w Austrii.

KL Mauthausen został założony w sierpniu 1938 roku, po wcieleniu Austrii do Niemiec, w pobliżu największego austriackiego kamieniołomu grafitu. Obóz był wzorowany na modelowym KL Dachau i służył aż do końca 1940 roku za miejsce kaźni przede wszystkim niemieckich i austriackich członków potencjalnej lub faktycznej opozycji względem nazizmu. Komendantem od 17 lutego 1939 do końca wojny był F. Ziereis.

Do największych obozów filialnych Mauthausen zalicza się - Gusen, oddalony od obozu macierzystego o 5 km. Został wybudowany głównie w celu eksterminacji polskiej inteligencji. Więźniowie tej filii pracowali w zakładach Messerschmitta, DEST-u i Steyr-Werke. W późniejszym czasie powstały również Gusen II, III. Do innych filii KL Mauthausen należały: Ebensee, Hartheim, Linz I, II, III. W 1945 roku KL Mauthausen-Gusen liczył 56 podobozów. Niektóre podobozy słynęły z wyjątkowo wyczerpującej pracy, na przykład (Gusen II) gdzie praca polegała na tworzeniu podziemnych fabryk zbrojeniowych. Przez obóz główny Mauthausen i jego filie przeszło według różnych szacunków ok. 230 tys. więźniów. Do najliczniejszych spośród osadzonych należeli Polacy, w liczbie 50 tys., następnie obywatele ZSRR - 40 tys. i Węgrzy, których było 35 tys. We wszystkich obozach panował straszliwy reżim, zamordowano w nich łącznie od 125 do 150 tys. ludzi. Obóz Mauthausen został wyzwolony przez wojska amerykańskie 5 maja 1945.

Wiosną 1945 roku w Mauthausen przebywało wielu więźniów ewakuowanych z Auschwitz-Birkenau (Marsze Śmierci). Począwszy od wiosny 1940 roku do Gusen skierowano wielu więźniów z Polski, głównie ludzi ze środowisk inteligenckich. Więźniowie pracowali w morderczych warunkach w kamieniołomie, lub w okolicznych fabrykach i zakładach zbrojeniowych. Śmierć więźniów wynikała również z systemu terroru wewnątrzobozowego, złych warunków bytowych, chorób i epidemii, a także eksperymentów medycznych i pseudomedycznych.

W obozie Mauthausen-Gusen przebywali duchowni z diecezji katowickiej:

  1. ks. Emil Szramek
  2. ks. Józef Czempiel
  3. ks. Leopold Biłko
  4. ks. Jan Broy
  5. ks. Antoni Brzóska
  6. ks. Erwin Duda
  7. ks. Józef Gawor
  8. ks. Aleksander Guzy
  9. ks. Karol Kałuża
  10. ks. Piotr Klimek
  11. ks. Klemens Kosyrczyk
  12. ks. Stanisław Krzystolik
  13. ks. Franciszek Macherski
  14. ks. Karol Masny
  15. ks. Józef Niedziela
  16. ks. Jan Osiewacz
  17. ks. Adolf Pojda
  18. ks. Jan Pojda
  19. ks. Paweł Pucher
  20. ks. Juliusz Pustelnik
  21. ks. Edward Rduch
  22. ks. Stanisław Rygielski
  23. ks. Feliks Sołtysiak
  24. ks. Józef Szubert
  25. ks. Jan Sznurowacki
  26. ks. Franciszek Szulc
  27. ks. Robert Szyma
  28. ks. Franciszek Ścigała
  29. ks. Rudolf Tomanek
  30. ks. Konrad Wojciech
  31. ks. Ludwik Wrzoł
  32. ks. Feliks Zieliński
  33. ks. Karol Żmij

Bibliografia

J. Kosiński, Niemieckie obozy koncentracyjne i ich filie, Stephanskirchen 1999, s. 450- 474; Wiktor Jacewicz SDB, Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, Warszawa 1977; WD 1945, nr 1, s. 33-34; S. Dobosiewicz, Mauthausen-Gusen obóz zagłady, Warszawa 1977.