Ligoń Juliusz
Ligoń Juliusz (1823-1889), autor sztuk teatralnych, poeta, działacz społeczny i narodowy
Urodził się 23 lutego 1823 (czasem pojawia się data 28 lutego 1823) w książęcym folwarku Prądy koło Koszęcina (obecnie część wsi Strzebiń) w ówczesnym powiecie lublinieckim. Był synem Franciszka Ligonia, który pracował jako kowal w majątku księcia Hohenhole-Ingelfingen. W rodzinnej miejscowości Ligoń podjął naukę w szkole powszechnej, gdzie też zetknął się z historią Polski. Po ukończeniu szkoły w Strzebiniu podjął naukę kowalstwa. Jednocześnie pomagał ojcu w folwarku, w którym później został zatrudniony.
Na początku lat czterdziestych XIX wieku Ligoń udał się pieszo do Królewskiej Huty, gdzie jako kowal został zatrudniony w hucie. Jednakże dwa lata później został wezwany do odbycia służby wojskowej w Nysie, gdzie stacjonował 22. Pułk Piechoty. Po trzech latach powrócił do Królewskiej Huty i zaangażował się w działalność społeczną. Należał do Towarzystwa Wstrzemięźliwości oraz Kółka Katolickiego. Od początku swojej działalności bronił praw ludności do używania swojego języka. Oprócz tego podczas klęski głodu w latach 1847-1848, Ligoń zorganizował Polską Pomoc Charytatywną. Zapoczątkował również działalność spółdzielczą oraz zainteresował się polską prasą wydawaną w innych regionach Polski. Działalność Ligonia spotykała się jednak z szykanami ze strony pracodawców, wskutek czego po raz pierwszy został zwolniony z pracy. Dlatego też na przełomie lat 1851/1852 Ligoń przeniósł się do Zawadzkiego na Opolszczyźnie, w ówczesnym powiecie strzeleckim, gdzie pracował jako kowal w hucie Andrzeja należącej do hrabiego Renarda. Podczas pobytu w tym mieście nadal prowadził działalność narodową wśród robotników, wśród których rozpowszechniał polskie książki i gazety, czemu miało służyć założone przez niego „Kółko Polskie”. Oprócz tego propagował wśród nich trzeźwość. Podczas pobytu w Zawadzkiem Juliusz Ligoń udzielił także schronienia uczestnikom powstania styczniowego, a w 1869 r. założył Polskie Towarzystwo Pożyczkowe, gdzie pełnił obowiązki sekretarza. Jednocześnie dla miejscowych robotników w Zawadzkiem powstała biblioteka, która była pierwszą placówką tego typu w mieście. Także w Zawadzkiem Ligoń został zwolniony z pracy z powodu swojej postawy i działalności. Po zwolnieniu, przez pół roku Ligoń szukał pracy. Dlatego też zdecydował się razem z rodziną powrócić do Królewskiej Huty, gdzie nadal podjął działalność społeczną współpracując z Karolem Miarką, z którym w 1869 roku stworzył Kasyno Katolickie dla robotników. Było to miejsce spotkań i odczytów poświęconych polskiej historii i kulturze. Odbywały się tu także amatorskie przedstawienia teatralne. Kasyno działało do 1872 roku i zostało zlikwidowane wskutek represji spowodowanych „Kulturkampfem”. W jego miejsce Miarka utworzył Kółko Towarzyskie, w którym Juliusz Ligoń był sekretarzem. Oprócz tego z inicjatywy Ligonia przy Kółku powstała biblioteka.
Juliusz Ligoń był znany jako poeta. Pierwszy swój wiersz zamieścił w „Gwiazdce Cieszyńskiej”. W utworze zatytułowanym Kilka słów do pisarzy polskich i ludu (nr 25 z 19 VI 1858), Ligoń zachęcał do upowszechniania książek i prasy polskiej wśród ludności śląskiej. Jednakże najwięcej jego utworów powstało w Królewskiej Hucie. Wiele z nich było drukowanych w pismach wydawanych m.in. na Śląsku, Pomorzu, w Wielkopolsce i Galicji. Były to wiersze na różne okazje, dramaty, sztuki teatralne oraz artykuły i pogadanki. W wielu utworach dominuje wątek patriotyczny, w których Ligoń ukazywał oblicze Śląska jako ziemi polskiej. Oprócz tego Ligoń zachęcał do czytania książek. Jednocześnie sam zebrał sporą bibliotekę w swoim mieszkaniu. Skutkiem działalności Juliusza Ligonia były represje władz pruskich wobec niego. Szykany dotyczyły także jego licznej rodziny, wobec której stosowano m.in. rewizje oraz grzywny. Taka rewizja miała miejsce 14 kwietnia 1875. Wskutek tego po raz kolejny został zwolniony z pracy. Odzyskał ją dopiero po dwóch latach, jednakże jeszcze w 1877 roku został zwolniony z pracy ponownie z powodu wypadku. Jednocześnie nie miał prawa do zasiłków oraz emerytury, wskutek czego jego rodzina popadła w nędzę materialną. Dopiero kilka lat przed śmiercią w 1883 roku uzyskał rentę. Stało się to możliwe wskutek procesu z ówczesną kasą chorych (Knapschaftsverein). Oprócz tego utrzymywał się on z pracy pisarskiej swoich utworów, przepisywania i innych drobnych prac. Jednakże mimo biedy i problemów zdrowotnych Juliusz Ligoń także w ostatnich latach swojego prowadził swoją działalność. W 1877 roku założył polski konsum oraz Towarzystwo Wzajemnej Pomocy, które zrzeszało katolickich robotników. Podczas klęski głodowej w 1879 roku, Ligoń organizował także pomoc dla głodujących. Jednocześnie przez cały czas bronił ludności polskiej sprzeciwiając się także partii Centrum, co doprowadziło do przerwania współpracy z Karolem Miarką.
Zmarł 17 listopada 1889 w Królewskiej Hucie z powodu gruźlicy. Został pochowany na cmentarzu parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie (Chorzowie). Po jego śmierci działalność społeczną kontynuowali dwaj synowie Ligonia: Jan i Adolf, którzy też wspierali swojego ojca. Jan zajął się działalnością pisarską. Adolf natomiast zajął się działalnością oraz należał m.in. do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. On też uczestniczył w pracach Polskiego Komitetu Plebiscytowego.
Bibliografia
J. Baranowicz, Juliusz Ligoń. Śląski działacz i poeta, Katowice 1960; J. Lyszczyna, Ligoń Juliusz,[w:] Słownik pisarzy śląskich, t. 1, red. J. Lyszczyna, D. Rott, Katowice 2005, red. s. 81-83; J. Wycisło, Ligoń Juliusz, [w:] Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, t. II, red. R. Bender, Lublin 1994, s. 84-85; R. Zwoźniakowa, Juliusz Ligoń w stulecie śmierci, „Z tej ziemi. Śląski Kalendarz Katolicki na rok 1989”, Katowice 1988, s. 91-94; G. Zych, Prosta linia rodu Ligoniów. Opowieść biograficzna, Warszawa 1978; J. Wycisło, O kasynie katolicko-polskim w Królewskiej Hucie, „Z tej ziemi. Śląski Kalendarz Katolicki na rok 1991”, Katowice 1990, s. 129-133, opr. Daniel Szlachta.
|