Kupilas Franciszek

Kupilas Franciszek (1882-1940), proboszcz w Lędzinach, więzień obozu w Sachsenhausen

Urodził się 29 stycznia 1882 w Kolonii Popielowskiej (Popielów), w rodzinie rolnika Jana Kupilasa. Jego matka pochodziła z Kaniów, wśród których Jakub Kania (1872-1957) rozwijał szczególnie ożywioną działalność narodową. W czternastym roku życia opuścił szkołę powszechną w Popielowie i wstąpił do zakładu misyjnego oo. werbistów Św. Krzyż pod Nysą. W czerwcu 1902 roku odszedł stamtąd i od Wielkanocy następnego roku kontynuował naukę gimnazjalną w Opolu. Tam od razu dołączył do polskiego kółka gimnazjalnego, które miało swoje zebrania w lokalu redakcyjnym Gazety Opolskiej albo też w mieszkaniu prywatnym redaktora Bronisława Koraszewskiego. Nie uszło to uwadze władzy szkolnej i w przewidywaniu gorszych następstw, po promocji do ostatniej klasy w 1907 roku zgłosił się do gimnazjum w Norymberdze, gdzie 14 lipca 1908 zdał maturę. Na studia uniwersyteckie wrócił jednak do Wrocławia i oprócz przedmiotów teologicznych słuchał również wykładów z matematyki, do której miał szczególne uzdolnienia i zamiłowanie.

Święcenia kapłańskie przyjął 22 czerwca 1912. Po prymicjach pozostał w Popielowie, aż do 4 października 1912, kiedy to został skierowany jako drugi wikary do Radzionkowa. 2 maja 1916 w tym samym charakterze został przeniesiony do Zgody, pierwotnej siedziby nowobytomskiej parafii. 1 sierpnia 1918 został przydzielony do pomocy choremu ks. Jerzemu Bautzke, proboszczowi w Lędzinach. Tutaj ze wzmożonym wysiłkiem oddał się ożywieniu zaniedbanego polskiego życia organizacyjnego. 14 sierpnia 1920 został administratorem, a 3 lutego 1921 proboszczem w Lędzinach. W 1923 roku spalił się zabytkowy kościół pw. św. Anny. Pomimo dalekiej i trudnej drogi do kościoła pw. św. Klemensa ks. Kupilas nie podjął starań o wybudowanie nowego kościoła.

3 września 1939 do Lędzin wkroczyły wojska niemieckie, a następnej nocy wynikła strzelanina, po której nazajutrz, wśród wielu innych aresztowany został również zatrzymany ks. Kupilas. Osadzono go w Starym Bieruniu, potem w więzieniu w Rawiczu. Następnie przewieziono go do obozu Sachsenhausen, gdzie 29 października 1940 został zamordowany.

Za swoją działalność został odznaczony Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta, Złotym Krzyżem Zasługi, Gwiazdą Górnośląską, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Wolności i Zasługi I klasy.

Jego symboliczna mogiła znajduje się na cmentarzu w Lędzinach.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Franciszka Kupilasa; Schematismus 1917; Schematyzm (1924-1947); WD 1945, nr 1, s. 33; F. Maroń, Nekrolog, WD 1970, nr 1-4, s. 60; E. Łakota, Kupilas Franciszek (hasło), [w:] Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, s. 158-159; Martyrologium s. 187-188 (tam dokładna data śmierci 29 X 1940); Myszor, Historia diecezji, s. 129, 318; Myszor, Stosunki Kościół - państwo okupacyjne w diecezji katowickiej 1939-1945, s. 152; Olszar, Duchowieństwo, s. 539-540; Represje wobec duchowieństwa, s. 13 i nn.; W. Musialik, W kręgu polityki i władzy, s. 60, 117, 148; A. Hanich, Martyrologium duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II wojny światowej, Opole 2009, s. 123.